یادداشت کن‌تای‌کئونگ درباره فوکودا

زمانی که در انستیتوی بین‌المللی طراحی ماتیاس در دانشگاه چون‌کینگ جیا‌تونگ درس می‌دادم به دانشجویان پوستری ضدجنگ نشان دادم که در آن طراح بال‌های پرنده‌ای را تصویر کرده …

زمانی که در انستیتوی بین‌المللی طراحی ماتیاس در دانشگاه چون‌کینگ جیا‌تونگ درس می‌دادم به دانشجویان پوستری ضدجنگ نشان دادم که در آن طراح بال‌های پرنده‌ای را تصویر کرده که به شکل قیچی یک اسلحه را از وسط به دو نیم کرده بود.

تاکنون پوسترهای فراوانی با همین ایده، نابودی اسلحه‌ها و تبلیغ صلح، طراحی شده‌اند ولی من به دانشجویانم توصیه کردم تا دنبال فکرهایی بروند که از تصاویر بیانگر ویرانی چیزی خلق می‌کنند،‌ مثلا دو اسلحه خم شده می‌تواند تصویرگر یک قلب باشد برای توضیح حرف او به پوستری از «شیگئو فوکودا» اشاره کردم که در سال ۱۹۷۵ ساخته بود و در آن در گلوله‌ توپ مانع از شلیک یک توپ شده بود و با این پوستر برنده جایزه نیز شد.

از وقتی که تدریس طراحی گرافیک را آغاز کردم، ستایش‌گر فوکودا بودم، او در ۳۰ سال فعالیت هنری‌اش سبک ویژه‌ای برای خودش ساخت که تنها بر خطوط و اشکال ساده‌ای خلاصه شده است ولی سرشار از طنازی است. فوکودا در تمام طول دوران فعالیتش از عناصر متناقض و ترکیبات غیرمعمول استفاده کرده است تا وجهی سورئالیستی به آثارش بدهد. او همچنین استاد هنرهای بصری است، ‌که خودش آن را به سادگی «بازی‌های هنرهای بصری» می‌نامد. او این گونه بازی‌های بصری را در بسیاری از مشهورترین آثارش استفاده کرده است. مثلا در طول دهه ۱۹۷۰ او از فناوری «اتاق تاریک» استفاده کرد تا ۵۰ «لبخند» بر اساس لبخند مونالیزا بسازد. در سال ۱۹۸۴ او یک بازی تصویری از چهره مونالیزا خلق کرد و این بار از پرچم کشورهای مختلف برای خلق این تصویر استفاده کرد. در نمایشگاهی از آثارش به نام «آثار شیگئو فوکودا- هنر سه بعدی» او نقاشی شام‌آخر را به یک پوستر عام‌پسند تبدیل کرد.

خود فوکودا شخصا مردی طناز و راحت بود و شخصیت خودش را در آثارش بروز داد. برای دیدن آثارش باید به این وجه راحت روحیه‌اش تاکید کرد و در عین حال باید متوجه دقت خلاقیتش بود. ذهن او به مثابه چشمه‌ای عمل می‌کند که می‌تواند فکرهای متعددی را از یک موضوع خلق کند. او گاهی تصاویر بی‌ربط متعددی را کنار هم می‌چیند تا تاثیر خاص خودش را خلق کند. یکی از مرسوم‌ترین موتیف‌ها در آثار فوکودا زمینی است که با ۵ خط به مثابه نصف‌النهار و ۵ خط موازی ترکیب می‌شود تا با گونه‌های متعدد چینش مفهوم عشق بر زمین و بین انسان‌ها را بازتاب دهد.

بسیاری از طراحان جوان از من سوال می‌کنند که چرا اساتید طراحی گرافیک اصرار دارند از یک سبک ویژه استفاده کنند پاسخ من به آنها این است که سبک در طراحی حاصل یک تجربه‌اندوزی نیست، که بیشتر حاصل شیوه‌ای است که از تجربیات مختلف برای خلق هنر استفاده می‌کند.هنوز به یاد دارم نخستین باری که در اوایل دهه ۱۹۸۰ با شیگئو فوکودا در کنفرانس بین‌المللی طراحی در توکیو ملاقات کردم، طراحی پرسید که چرا او فقط از یک سبک در طراحی‌هایش استفاده می‌کند. پاسخ او این بود که با این سبک ویژه است که او می‌تواند فکرش را به بهترین شکل ارائه کند، و حالا چرا باید سبکش را عوض کند؟ به بیان دیگر سبک به اندازه توانایی بیان فکر اصلی اهمیت ندارد.

استفاده او از چیدمان بصری در آثارش اهمیت فراوانی دارد، این را می‌توان با مشاهده نمایشگاه انفرادی‌اش در شهر نارا در حدود ۱۰ سال پیش دید. در سالن اصلی نمایشگاه، تصویری از یک ابوالهول بود که در کنارش چندین کبوتر در حال پرواز تصویر شده بودند و اینها همگی در کنار هم تصویر چهره فوکودا را ساخته بودند. در این نمایشگاه اثری نیز بود که تعبیر شکل‌یافته «گل‌های آفتابگردان» ون‌گوگ به صورت تصویری انتزاعی بود و تنها در صورتی می‌توان، متوجه شد که این اثر چیست که درست در مقابلش می‌ایستادیم.

سال (سال ۲۰۰۷) مسابقه ملی طراحی دانشجویان در مرکز «کن‌تای‌کئونگ» برگزار شد و از «شیگئو فوکودا» دعوت شد تا آثار را داوری کند ما مدتی در کنار هم بودیم و در کنارمان نیز طراحان بنامی از آلمان و آمریکا حضور داشتند. ما تعدادی از آثار را انتخاب کردیم و در مراسم پایانی که باید جایزه به برندگان اهدا می‌شد شیگئو فوکودا سخنرانی کوتاهی کرد و در این سخنرانی از آثار طراحان جوان تمجید کرد. او نه فقط یک طراح که یک هنرمند بزرگ بود.

ترجمه: حافظ روحانی