از عادت تا اعتیاد

«عـادت» و «اعتــیاد» دو اصطلاح و عنوانی هستند که در افکار عمومی به غلط مشابه و معادل هم در نظر گرفته می‌شوند، در صورتی که اختلاف اساسی با هم دارند.
«عادت» در اصل عبارت است از تطابق …

«عـادت» و «اعتــیاد» دو اصطلاح و عنوانی هستند که در افکار عمومی به غلط مشابه و معادل هم در نظر گرفته می‌شوند، در صورتی که اختلاف اساسی با هم دارند.

«عادت» در اصل عبارت است از تطابق موجود زنده با محیط زیـست یا شرایـط جدید و بی‌سابقه که در انسان انواع مختلف وجود داشته و به چهار گروه اصلی به شرح زیر تقسیم شده است:

۱) «عادت روحی» که عبارت است از تطابق روحی و معنوی با مسائل و موضوعات و همه پدیده‌های جدید و بی‌سابقه‌ای که با آنها انس و عادتی از پیش وجود نداشته تا آثار معنـوی حاد آنها از بین برود ؛ از قبیل خبر خوش یا ناخوش مهمی که در ابتدا انـسان را به شدت متأثـر کرده و تحت تأثیر خود قرار می‌دهد ، مانند اثرات خبر فوت پدر یا مادر و نزدیکان مورد علاقه یا خبر موفقیت در کنکور ورودی دانشگاه و یا خبر دریافت جایـزه بزرگی در قرعه‌کشی و غیـره . به مرور زمان که خبر کهنه می‌شود ( انسان ضـمن انس گرفتن به آن عادت کرده و ) اثرات روانی آن از بین می‌رود.

۲) «عادت عضوی» عبارتست از عادت دادن عضوی از اعضای بدن به کار و فعالیت منظم و مداوم غیرارادی معینی که قبلاً‌ از روی علم و آگاهی و دخالت شـعور و اراده انسان صورت می‌گرفته ولی پس از تمرین و تکرار کافی می‌تواند به طور خودبخودی و غیرارادی و ناآگاه نیز انجام گیرد ، مانند عادت دادن انگشتان به حروف ماشین تایپ یا عادت دادن دست‌ها و پاها به کارهای معینی مانند دوچرخه سواری و راننـدگی یا به هنرها و صنایع.

۳) «عادت غریزی» عبارت است از عادت عضو مشخصی که به اقتضـای فطری و ناآموخته از بدو حیات در اعضای و سـلول‌ها و نسوج معینی به وجود آمده و همان خـصوصیات عادت نام برده فوق را داراست مانند کار قلب و کلیـه‌ها و ریـه‌ها و فعالیتهای درونی اعـضا و نـسوج و سلول‌های داخلی بدن که به طور غیرارادی و منظم انجام می‌گیرد .

۴) «عـادت حیاتی» عبارت است از تـطابق بدن مـوجود زنده ( تطابق بیولوژیکی ) با شرایط جدید محیط زندگی، به خصوص از نظر عوامل فیزیکی وشیمیایی مانند تـطابق بدن با گرما و سرما ( عامل فیزیکی ) یا با رژیم‌های غذایی و دارویی مختلف ( عامل شیـمیایی ) یـا با آب و هواهای مختلف ( عامل فیـزیکی و شیمیایی توأم ). در استعمال دارو به مدت دراز ( و هر نوع ترکیبات شیـمیایی مختلف در حد تحمل بدن ) نوعی تطابق بیـولوژیکی به وجود می‌‌آید که در صورت قطع استفاده آن دارو یا ماده شیمیایی معین و بخصوص ( مانند استعمال طولانی داروهای مسـکن یا خواب‌آور ) ممکن است اختلالات فیزیکی و شیمیایی و بدنبال آن اختلالات فیـزیولوژیکی و بیولوژیـکی محسوس و گاهی غیرقابل تحمل در شخص به وجود آید زیرا بدن در اثر عادت به آن دارو و تطابق با شرایـط مربوط به مصرف آن به یک اعتدال مجازی موقتی رسیـده که با حذف آن ، اعتدال بدن بر هم می‌خورد و شخص موقتاً‌ تحت فشار خاصی قرار می‌گیرد زیرا بدن مستقیماً به آن دارو عادت کرده و خو گرفته است که ایـن امر در مورد مواد مخدر بسیـار سخت و از تمام انواع عادات بیـولوژیکی یاحیاتی ( تطابق بیـولوژیکی ) دردناکتر و غیرقابل تحمل‌تر است.«اعتیـــاد» عبارت است از تطابق بدن با هر دارو یا مــاده شیمــیایی خارجی غیرلازم به مدت طولانی که یــکی از انواع عادات حیاتی یا عادات بیولوژیـکی محسوب می‌شود.

استعمال مداوم و طولانی مواد مخدر منجر به ایـجاد سخت‌تریـن انواع عادات حیـاتی در بدن می‌شود که همان «اعتیـاد به مواد مخدر» است.

تـریـاک یا تغییر «عـادت» عموماً سهل‌تر و سریع‌تر و بـدون عوارض سخت بوده و به مانند ترک اعتیاد با مـشکلات بزرگ روبرو نمی‌شود ، در حالی که «اعـتیاد» علاوه بر لطمات سنگین جانی و خـسارات مالی بسیـار و آماده کردن بـدن برای ابتلا به انـواع بیـماری‌های جسمی و روحی گوناگون ، از نظر تـرک و رهایی با مشکلات بزرگ و گاهی با زحمات و مشقات و سختـی‌ها و نامـلایمات بیشتری همراه است ولی البته نباید فراموش کنیم که «ترک اعتــیاد غیر ممکن نیست» و چون عنوان «اعتــیاد»‌ از طرفی اکثراً با «عادت» قابل اشتباه بوده و در تمام موارد نمی‌تواند مطابق با واقعیـت امر در استعمال طولانی داروهای مختلف و مواد ، صدق و تطابق نمایـد از این روست که در سال‌های اخیر از طرف محافل علمی و پزشکی تعاریف دیگری انتخاب شده که بیش از همه تعاریـف سازمان بهداشت جهانی کامل‌تر و جامع‌تر و مطمئن‌تر و نیز قابل استفاده در تمام جهات بوده و آن انتخاب عنوان «وابستگی به دارو» است.