دو تصویر از مردی که رفت

تحلیل رسانه های غربی از استعفای لاریجانی

رسانه های غربی مدت هاست عادت کرده اند به ایران به چشم یک منطقه ناب خبری نگاه کنند که هر آن احتمال دارد خبرهایش در صدر خبرهای دنیا قرار گیرد ولی حتی این رسانه ها هم از شنیدن خبر استعفای علی لاریجانی از سمت دبیری شورای عالی امنیت ملی ایران شگفت زده شدند و شگفتی خود را نیز پنهان نکردند. ماجرای اهمیت استعفای لاریجانی برای رسانه های غربی بیش از هر چیز در تصویری است که آنان نسبت به نقش وی در مدیریت پرونده هسته یی جمهوری اسلامی ایران دارند.

لاریجانی به عنوان مذاکره کننده اصلی ایران در پرونده اتمی بارها با نمایندگان رسانه های معتبر بین المللی به گفت وگو نشسته، تصویرش بر صفحات نخست نشریه ها و سایت های اینترنتی قرار گرفته و خلاصه چهره یی است که از جهت شناخته شده بودن نزد افکار عمومی غرب دست کمی از محمود احمدی نژاد ندارد. به این جهت کنار رفتن وی از سمت مدیریت اجرایی پرونده هسته یی برای غربی ها به آن حد جذاب بود که رسانه های غربی بخواهند تحلیل چرایی آن را دستمایه تحلیل های متعدد خود قرار دهند. با این حال رسانه های غربی نیز مانند رسانه های داخلی تحلیل واحدی از چرایی کناره گیری لاریجانی نداشتند. آنان در حقیقت با تصویری دوگانه از لاریجانی روبه رو بودند؛ تصویر مردی که در مقایسه با اسلاف خود، چهره یی تندروتر به حساب می آید و تصویر کسی که به گمان غربی ها نسبت به جانشینش بیشتر اهل مذاکره و اعتدال است.

گرچه غالب تحلیلگران داخلی معتقدند نقش دبیری شورای عالی امنیت ملی، صرفاً نقشی اجرایی است و تصمیم های استراتژیک و راهبردی پرونده هسته یی، با صلاحدید مسوولان عالی رتبه نظام گرفته می شود ولی رسانه های غربی به دلیل ارتباط بیشتر با دبیر شورای عالی امنیت ملی به عنوان مدیر اجرایی این پرونده در تحلیل هایشان نقش وی را نقشی کلیدی ارزیابی می کنند و از همین رو نیز وقتی ابتدای هفته خبر استعفای لاریجانی از سمتش بر زبان غلامحسین الهام جاری شد، این خبر به سرعت در صدر اخبار رسانه های غربی جای گرفت و ساعاتی از اعلام آن نگذشته بود که تحلیل های متعدد پیرامون این موضوع بر صفحه رسانه های غربی نقش بست. نگاهی به محتوای تحلیل های رسانه های غربی نسبت به این استعفای بحث برانگیز نشان می دهد آنان مبنای مشترکی را برای شرح و بسط تحلیل های خود به کار برده اند. این رسانه ها با پررنگ کردن اختلاف میان دیدگاه محمود احمدی نژاد و علی لاریجانی در پیشبرد سیاست های هسته یی جمهوری اسلامی، تلاش کردند فقدان انسجام در تصمیم گیری پیرامون این پرونده را به مخاطبان خود القا کنند.

برای نمونه خبرگزاری رویترز در تحلیل خود پیرامون این استعفا نوشت؛ «لاریجانی قصد داشته با دیپلماسی در برابر غرب، فشار آنها بر ایران را کم کند، اما سخنان احمدی نژاد در کنار تلاش های وی و رد هرگونه انعطاف، این تلاش ها را ناکام گذاشته بود و این در حالی است که تصمیم گیری نهایی در مسائل ایران با رهبری ایران است که ایشان نیز متمایل به ایجاد اتحاد بین جناح ها و گروه های مختلف سیاسی است.» همچنین روزنامه امریکایی لس آنجلس تایمز نیز در تحلیلی مشابه اختلاف میان لاریجانی و احمدی نژاد را مبنای خود برای تحلیل استعفای لاریجانی قرار داده و در این باره نوشت که رئیس هیات مذاکره کننده ایران در پرونده هسته یی، چهره یی میانه رو بود که سعی داشت سیاست هسته یی محمود احمدی نژاد را تعدیل کند.

نمونه دیگر چنین تحلیلی را می توان در نوع تفسیر خبرگزاری فرانسه مشاهده کرد که با القای اختلاف میان رئیس جمهوری و دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی و با تیتر «لاریجانی، مرد تمام بحران ها» نوشت؛ «علی لاریجانی اگرچه از عوامل محافظه کار بود، اما هرگز در ردیف متحدان احمدی نژاد قرار نگرفت،» غالب رسانه های غربی با به کار بردن چنین تعبیرهایی در ماجرای استعفای لاریجانی، نتیجه گیری نسبتاً مشترکی نیز داشتند. تحلیل اکثر این رسانه ها بر این قرار داشت که با کناره گیری لاریجانی، پرونده هسته یی ایران به سمت و سوی رادیکالیزه شدن می رود. برای مثال خبرگزاری رویترز در پیش بینی تحولات مربوط به پرونده هسته یی ایران پس از استعفای لاریجانی نوشت که پذیرش استعفای لاریجانی از سوی احمدی نژاد، چرخشی را در مواضع ایران علیه غرب در مورد برنامه اتمی ایران ایجاد خواهد کرد و انتخاب سعید جلیلی، از نزدیکان احمدی نژاد، نشان می دهد آنهایی که قصد رویارویی با غرب را داشتند، در حال به دست آوردن نفوذ بیشتر در چرخه تصمیم گیری در این باره هستند.

همچنین خبرنگار بی بی سی در تهران نیز با برداشتی مشابه عنوان می کند که به عقیده وی «از این پس تندروها کنترل بیشتری بر سیاست های مرتبط با برنامه هسته یی ایران خواهند داشت.» خبرنگار بی بی سی در ادامه گزارش خود نیز تلاش کرد از سعید جلیلی جانشین علی لاریجانی چهره فردی تندرو را ترسیم کند و بر همین اساس نوشت که وی فردی بسیار نزدیک به احمدی نژاد است و هنگامی که رئیس جمهوری ایران در نیویورک بود با جلیلی که بی وقفه احمدی نژاد را همراهی می کرد، صحبت می کرد.

با این حال اکثر رسانه های غربی در تحلیل های خود به این نکته اذعان کردند که علی لاریجانی نیز در زمان مسوولیت خود و در مذاکرات هسته یی با طرف اروپایی حاضر به دادن امتیاز نشد و نه تنها بسته پیشنهادی تروئیکای اروپایی مورد قبول ایران قرار نگرفت بلکه تهران قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل درباره تعلیق غنی سازی اورانیوم را نیز به دلیل غیرقانونی بودن مردود شمرد. بر همین اساس خبرگزاری فرانسه در تحلیلی دیگر از استعفای لاریجانی به این نکته توجه کرد و در گزارشی با عنوان «لاریجانی مدافع سرسخت برنامه هسته یی ایران» نوشت؛ علی لاریجانی که شنبه از سمت خود به عنوان مسوول اصلی پرونده هسته یی ایران کناره گیری کرد، از خود چهره مذاکره کننده یی انعطاف ناپذیر و سرسخت در برابر غربی ها به جا گذاشته است.

به این ترتیب رسانه های غربی با ارائه تصویری دوگانه از لاریجانی و نگاه توام با ابهام درباره سیاست های آینده جمهوری اسلامی در قبال پرونده اتمی، غالباً بر این گمان هستند که این تغییر و جابه جایی در غرب به معنای حرکت تهران به سمت سیاست های رادیکال تر در پرونده اتمی تعبیر خواهد شد، هر چند که در تهران بسیاری از کارشناسان چنین تحلیلی را رد می کنند و معتقدند در پرونده اتمی اراده فردی دبیر شورای عالی امنیت ملی تاثیر بسزایی ندارد و او فقط مجری سیاست های نظام است.