ماه, فرزندخوانده یا فرزند زمین

به گفته دانشمندان, در صورتی که چرخش نظری جدید نسبت به نظریه قدیم خاستگاه ماه درست باشد, بازنویسی سرگذشت منظومه شمسی اجتناب ناپذیر است چون که شرایط در حیات متقدم منظومه شمسی, حاکی از روایت دیگری خواهد بود که براساس آن ماه در اصل در بطن مدار عطارد شکل گرفته و بعد با خروج از آن و تغییر مسیر, رهسپار زمین شده و در آغوش مدار آن آرام گرفته است اما این انگاره که در رویارویی با اجماع و اتفاق نظر علمی رایج سر برافراشته, رقیب جدی و سرسختی تحت عنوان فرضیه برخورد غول آسا را به چالش فرامی خواند که مدعی است ماه از خرده بقایای آتشینی شکل گرفته که محصول تصادم عظیم شیئی در اندازه سیاره مریخ با سیاره زمین در حدود ۵ ۴ میلیارد سال قبل بوده است در واقع قمر زمین به جای آن که زاده زمین باشد, ممکن است از سوی سیاره ما به فرزندخواندگی پذیرفته شده باشد

به گفته دانشمندان، در صورتی که چرخش نظری جدید نسبت به نظریه قدیم خاستگاه ماه درست باشد، بازنویسی سرگذشت منظومه شمسی اجتناب‌ناپذیر است؛ چون که شرایط در حیات متقدم منظومه شمسی، حاکی از روایت دیگری خواهد بود که براساس آن ماه در اصل در بطن مدار عطارد شکل گرفته و بعد با خروج از آن و تغییر مسیر، رهسپار زمین شده و در آغوش مدار آن آرام گرفته است؛ اما این انگاره که در رویارویی با اجماع و اتفاق نظر علمی رایج سر برافراشته، رقیب جدی و سرسختی تحت عنوان فرضیه برخورد غول‌آسا را به چالش فرامی‌خواند که مدعی است ماه از خرده بقایای آتشینی شکل گرفته که محصول تصادم عظیم شیئی در اندازه سیاره مریخ با سیاره زمین در حدود ۵/۴ میلیارد سال قبل بوده است. در واقع قمر زمین به جای آن‌که زاده زمین باشد، ممکن است از سوی سیاره ما به فرزندخواندگی پذیرفته شده باشد.

نظریه خاستگاه بیگانه ماه یا همان فرضیه تسخیر و به غنیمت گرفته شدن این قمر از سوی زمین در حالی بار دیگر و طی همایش سالانه زمین‌شناسی آمریکا مطرح می‌شود که به اعتقاد عموم دانشمندان، این فرضیه جنجالی نمی‌تواند برای ویژگی‌های خاص و نادر این قمر که تاکنون برای بشر محقق شده، توضیحی داشته باشد؛ اما چند دهه می‌شود که دانشمندانی از جمله رابرت مالکیت از دانشگاه دنیسون بر سر پذیرش دیدگاه ثانویه و جایگزینی از تاریخچه قمر زمین بحث و جدل می‌کنند.

در این میان هرچند برخی صاحب‌نظران در زمینه تعریف خاستگاه زمین و قمر آن، فرضیه حاضر را صرفا انگاره‌ای جنجالی و چالش‌برانگیز می‌خوانند و حتی عده‌ای از جمله اصحاب کلیسا روایت رابرت مالکیت از وقایع قدیم زمین و ماه را چیزی معادل کفرگویی می‌پندارند؛ اما دانشمندان نیز اخیرا به شواهد کانی‌های معدنی ۴ میلیارد ساله‌ای در استرالیا دست یافته‌اند که حکایت از این دارد سیاره ما بسیار سردتر از آن بوده که دگرگونی عظیم و ناگهانی در ردیف برخورد تشکیل‌دهنده ماه در دوران متقدم‌تر تاریخچه حیات خود را از سر گذرانده باشد.

به اعتقاد مالکیت و محققان هم‌عقیده با وی، هر چیزی در مدل برخورد غول‌آسا، توجه‌برانگیز است و درواقع با آنچه در شواهد و سوابق زمین‌شناختی مشاهده می‌کنیم، مطابقت و همخوانی ندارد. طبق شواهد آشکار زمین‌شناختی، زمین در آن زمان سرد بوده و از شرایط مناسب برای تشکیل اقیانوس‌هایی از آب بر سطح خود، برخوردار بوده است.

مالکیت که نظریه‌اش را در همایش سالانه انجمن زمین‌شناسی آمریکا در پورتلند اورگان ارائه کرده است، با ارجاع به مطالعات مدل‌سازی رایانه‌ای خود که سابقه شروع آن به دهه ۱۹۸۰ برمی‌گردد بخوبی نشان می‌دهد برای کشش گرانشی زمین این امکان وجود داشته است که ماه را به عنوان قمر خود گرفتار کند.

قمر زمین به جای آن‌که زاده زمین باشد، ممکن است از سوی سیاره ما به فرزندخواندگی پذیرفته شده باشد

براساس نتایج به دست آمده، در ابتدای امر، محور تاب‌خور مدارات ماه بسیار بیضوی و نزدیک به زمین بوده است و پس از آن در حدود ۸ مرتبه در سال دورتر شده‌اند. کشش گرانشی از هر بار گذر چیزی حدود ۱۸ تا ۲۰ کیلومتر سیاره را تا نزدیک استوا کشیده و بسط داده است که در نتیجه پوسته داغ را مثل فرآیند کره‌گیری دائما و شدیدا تکان داده و به هم زده است. در این میان سنگ‌های نزدیک‌تر به قطبین، نظیر نمونه‌هایی که اکنون در استرالیا پیدا شده، از وقایعی است که در زمین در جریان بوده و در امان مانده‌اند. از طرفی لایه‌های فوقانی و تازه‌تر نیز از سایش و اصطکاک گرانشی به صورت گداخته و نرم درآمده‌اند و این ماجرا تا زمانی که مدار این قمر در حدود ۳ میلیارد سال قبل تثبیت شود، ادامه یافته است.

براساس اجماع و اتفاق نظر علمی که به شکل سنتی تاکنون مطرح بوده است، دانشمندان چگالی پایین ماه و فقدان عنصر آهن را به عنوان دلایل منشاء گرفتن ماه از زمین ذکر می‌کنند. در این میان وقوع رویداد برخورد غول‌آسا به شکلی عمل کرده که نظیر فرآیند سرباره‌گیری و کف‌گیری هرچه مواد سبک وزن مربوط به لایه‌های فوقانی و جدیدتر زمین را جمع کرده و به سوی مدار پرتاب کرده است. این در حالی است که برخی محققان از جمله جک لیژور از ناسا، درستی انگاره مالکیت را غیرمحتمل می‌دانند و معتقدند مکانیسم به غنیمت گرفتن ماه از سوی زمین بسیاربسیار دشوار است و این فرآیند به داشتن سرعت صحیح و پارامترهای بسیار مخصوصی است تا همه چیز دقیقا درست از کار درآید.

به باور این محققان، واقعیت امر این است که سرد بودن زمین در ۴ میلیارد سال قبل به معنای آن نیست که ماه به تسخیر و اسارت زمین درآمده است و صدالبته استدلال آنها در توجیه این فرض از این قرار است که گرما و حرارت حاصل از این برخورد با سرعت زیادی پراکنده و از هم پاشیده شده است و نباید از نظر دور داشت که چنین فرآیندی ۱۰۰ میلیون سال زمان نبرده و مسلما ۵۰۰ میلیون سال نیز طول نکشیده است و از قرار معلوم این برخورد، نقشی تاثیرگذار در زمین ۴ میلیارد سال قبل نداشته است.

با این اوصاف، مخالفان فرضیه فرزندخواندگی قمر زمین و خاستگاه بیگانه آن پذیرفته‌اند که نظریه رایج برخورد غول‌آسای مربوط به تشکیل ماه ممکن است هنوز جای تجدیدنظر و حتی جایگزینی داشته باشد؛ اما احتمالا مدل به تسخیر درآمدن ماه رابرت مالکیت گزینه اول آن نخواهد بود.

مترجم: مهریار میرنیا

منبع: دیسکاوری