بلند فکر کنید , تا خمیازه نکشید

بسیاری از استادان دانشگاه اصرار دارند که کسالت بار تدریس کنند آنها تصور می کنند که اگر هیجان انگیز تدریس کنند دیگران چنین برداشت می کنند که این استادان غیرعلمی درس می دهند

بسیاری از استادان دانشگاه اصرار دارند که کسالت‌بار تدریس کنند. آنها تصور می‌کنند که اگر هیجان‌انگیز تدریس کنند دیگران چنین برداشت می‌کنند که این استادان غیرعلمی درس می‌دهند یا بی‌هدف پیش می‌روند؛ اما حقیقت آن است که شرط نخست تدریس تکان دادن احساسات دانشجویان است و نه تفکر آنها. تدریس مطلوب برای بعضی استادان تدریسی است که پر از اطلاعات خشک و به شیوه‌ای یکدست و کسالت‌بار باشد.

بعضی استادان دانشگاه کلاس‌های درس را به پروازهای طولانی مدت تبدیل می‌کنند. وقتی دقایقی از پرواز می‌گذرد اکثر مسافران به خواب می‌روند. بعضی دانشجویان می‌گویند که برخی از استادانشان به عمد چنان کسالت‌بار تدریس می‌کنند که دانشجویان یا درس خود را حذف کنند یا به خواب بروند و به ادامه درس گوش ندهند. چنین استراتژی هم از شعار چشم‌های ناظر می‌کاهد و هم کلاس را تحت کنترل کامل استاد درمی‌آورد.

بعضی دانشگاه‌ها همچون دانشگاه فلوریدای جنوبی و دانشگاه‌های آکسفورد و کمبریج درباره تغییر کیفیت کلاس‌های درس و وضعیت کسالت‌بار آنها پژوهش‌هایی انجام داده‌اند. دانشگاه فلوریدای جنوبی در پی انجام چندین طرح تحقیقاتی به این نتیجه رسیده است که دانشجویان دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها امروز تا حد زیادی با گذشته فرق کرده‌اند. در یکی از این پژوهش‌ها آمده است، اکثر دانشجویان امروز کسل، بدون آمادگی، بی‌تکلیف و بدون انگیزه سرکلاس حاضر می‌شوند. در بخش نتیجه‌گیری این پژوهش آمده است، چاره راه مقابله با کلاس‌های درسی کسالت‌بار دانشگاه‌ها، عمل به این گفته قدیمی است که: «به من بگو تا من گوش بدهم، به من نشان بده تا من بفهمم، مرا درگیر کار کن تا یاد بگیرم.»

یکی از استادان ارشد دانشگاه کمبریج اخیرا در سایت اطلاع‌رسانی این دانشگاه اعلام کرد، دو سوم دانشجویان او ارزش و لیاقت صندلی‌هایی که اکنون برآن نشسته‌اند را ندارند. او گفت که استاندارد کنجکاوی و تمایل به مشارکت در کلاس در میان دانشجویان تا حد زیادی پایین آمده است. او اعلام کرد که اکثر همکارانش در این دانشگاه با او هم عقیده هستند.

اما هر آنچه هست به استادان مربوط می‌شود. ۳ تن از استادان دانشگاه کالیفرنیا بعد از انجام تحقیقی در این باره، به این نتیجه رسیدند که حفظ انگیزه و نشاط دانشجویان و تضمین مشارکت آنها در کلاس به توانایی استاد بستگی دارد. آنچه در کلاس روی می‌دهد در افزایش یا کاهش این انگیزه دانشجو تاثیر بسیار دارد.

یکی از دلایل کسالت‌بار بودن بعضی کلاس‌های درس در دانشگاه‌ها غریبه بودن دانشجویان و استادان با یکدیگر و در فضای کلاس است. بخشی از این بیگانگی اجتناب‌ناپذیر است. رابطه اجتماعی میان استادان و دانشجویان در چارچوب فرهنگ سازمانی دانشگاه تعریف می‌شود، استادان با نقش آموزش دادن و دانشجویان با نقش آموزش دیدن. به همین دلیل رابطه اجتماعی میان استادان و دانشجویان رابطه‌ای ساکن است. موضوع درس می‌تواند عاملی باشد برای ایجاد یک نقطه مشترک در این فضا. این موضوع درسی یک «جامعه درحال یادگیری» از میان دانشجویان ایجاد می‌کند. بعضی استادان انعطاف‌پذیری در بحث‌ها درباره این موضوع درسی در کلاس را ریسکی برای خود می‌دانند؛ اما این انعطاف‌پذیری موجب مشارکت دانشجویان در بحث و کلاس می‌شود. اگر دانشجویان عادت کنند که با صدای بلند فکر کنند، دیگر در کلاس درس روزنامه نمی‌خوانند و خمیازه نمی‌کشند. فضای حاکم در کلاس درس باید جست‌وجویی دو جانبه باشد برای یافتن. دانشگاه تگزاس تحقیق دیگری انجام داده که در آن دلیل خمودگی و عدم مشارکت کافی دانشجویان در کلاس مورد بررسی قرار گرفته است. یکی از قویترین دلایل این انفعال ایجاد شدن حس نادانی برای دانشجویان و عقب ماندن آنها از کلاس و استاد است. در این تحقیق دلایل دیگری هم برای سکوت و انفعال دانشجویان در کلاس درس برشمرده شد که فقدان اعتماد به نفس و بی‌تجربگی از مهمترین آنهاست.

واقعیت آن است که برای جذب و انگیزه دادن به دانشجویانی که در کلاس منفعل هستند، دستورالعمل و فرمول جادویی یا ثابتی وجود ندارد. عوامل بسیاری برانگیزه دانشجویان در کلاس درس تاثیر می‌گذارد: علاقه به موضوع درس، درک مفید بودن آن، میل کلی به یادگیری، اعتماد به نفس و شکیبایی و پشتکار. دانشگاه کالیفرنیا درباره چگونگی انگیزه دادن به دانشجویان تحقیقی انجام داده است.

در پایان این تحقیق موارد زیر به استادان توصیه شده است: به فواصل کوتاه زمانی به دانشجویان یادآور شوید که نظریاتشان درست است، به آنها کارهایی را واگذار کنید که نه چندان آسان باشد و نه خیلی دشوار، به دانشجویان فرصت دهید که خود به نتیجه‌گیری برسند، فضایی باز و مثبت در کلاس ایجاد کنید، به دانشجویان کمک کنید تا دریابند عضوی موثر از جامعه یادگیری هستند. در این تحقیق همچنین استراتژی‌هایی برای افزایش انگیزه دانشجویان در کلاس پیشنهاد شده است.یکی از این استراتژی‌ها طرح پرسش در کلاس است، به طوری که حتی مواردی را که قصد آموزش آن به دانشجویان وجود دارد هم به صورت پرسش مطرح شود. ایجاد گروه‌‌های کوچک در کلاس یکی دیگر از این استراتژی‌های توصیه شده است.آشنایی با انتظارات دانشجویان از کلاس درس و استاد از دیگر مواردی است که می‌تواند در ایجاد انگیزه میان دانشجویان مفید و موثر باشد. در این میان کمک به دانشجویان برای تعریف کردن اهداف قابل دسترسی برای خود نیز یکی دیگر از راه‌های خارج کردن کلاس از حالت انفعال است. بهتر است استادان به دانشجویان فرصت و امکان انتخاب کتاب‌ها و مواد درسی را بدهند. این حق انتخاب در انتخاب نوع امتحان و تکالیف درسی هم مفید است.تاکید بر نمره گاهی نشاط را از کلاس درس می‌گیرد. در یک پروژه تحقیقاتی شیوه تدریس دو کلاس درس ریاضی در یکی از دانشگاه‌های آمریکا مورد مقایسه قرار گرفته است. در یکی از آنها استاد همه کارهای کلاسی دانشجویان را با معیار نمره مورد سنجش قرار داده و به هر یک نمره‌ای اختصاص داده است.مجموع این نمرات ۳۰ درصد نمره پایان ترم دانشجویان را تشکیل می‌دهد. در کلاس دیگر دانشجویان موظف شدند، هر شب مدت زمان مشخصی را به انجام تکالیف خود اختصاص دهند (مثلا نیم ساعت) و بعد راه‌حل‌ها و یافته‌های خود را به کلاس ببرند و آن را مطرح کنند. در کلاس دوم دانشجویان انگیزه بیشتری برای حضور در کلاس نشان داده‌اند.