ورود غیر محسوس به منطقه ممنوعه

گامانایف, شیوه جدیدی برای درمان و شناسایی مشکلات سر و به ویژه مغز است

تومورهایی که در قاعده جمجمه قرار دارند، اغلب تومورهایی خوش‌خیم‌اند ولی از نظر محل ضایعه در مکانی دور از دسترس قرار دارند که عمل جراحی آنها را با مشکل روبه‌رو می‌کند. همان‌طور که در تشخیص، تجهیزاتی همچون CT و MR بسیار کمک‌کننده‌اند، در کمک به درمان نیز تجهیزاتی مانند اشعه و چاقوی گاما (گامانایف) وجود دارند. دستگاه گامانایف به وسیله دو جراح سوئدی به نام‌های «Borje Larsson» و «Lars Leksell» تکمیل شد و برای اول بار در موسسه کارولینسکا در استکهلم سوئد به‌سال???? به ‌کار گرفته شد. در حال حاضر، بیش از ۱۷۰ مرکز در جهان با این روش درمانی بیماران خود را درمان می‌کنند که بیشتر آنها در مراکز درمانی دانشگاهی مستقر هستند.

● جراحی بدون خونریزی

گامانایف، شیوه جدیدی برای درمان و شناسایی مشکلات سر و به ویژه مغز است. یکی از مزایای گامانایف، کاهش تاثیر آن بر بافت‌‌‌‌های سالم است اما این‌خاصیت فقط مختص بخش‌‌‌‌هایی با وسعت کمتر از سه تا چهار‌ سانتی‌‌‌‌متر است. با افزایش وسعت بخش‌های آسیب‌‌‌‌دیده، تاثیر گامانایف بر بخش‌‌‌‌‌‌‌‌های سالم اطراف بخش هدف نیز افزایش می‌‌‌‌یابد، بنابراین استفاده از آن برای بخش‌‌‌‌هایی غیر از «سر» نامناسب است. در گامانایف از روشی غیر تهاجمی به نام Stereotactic Radio-surgery استفاده می‌شود. این روش در واقع به جراح مغز و اعصاب این امکان را می‌دهد که جراحی‌های مغز را بدون استفاده از تیغ جراحی و فقط با استفاده از پرتو انجام دهند. اشعه مورد استفاده در گامانایف از ??? چشمه از هم جدا تولید می‌شود و با استفاده از Dose Planning به‌صورت باریکه اشعه بسیار کنترل شده به هدف مورد نظر در مغز تابانده می‌شود. دوز تابشی به طور دقیق بر اساس موقعیت اندازه و شکل هدف محاسبه می‌شود، به‌طوریکه هدف را به طور کامل نابود کرده ولی روی بافت‌های سالم اطراف، کمترین اثر را می‌گذارد. در این روش بیمار هیچ‌گونه دردی را احساس نمی‌کند و می‌تواند خیلی زود پس از جراحی، فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرد. این دستگاه هم اکنون به وسیله چند شرکت تولید می‌شود اما دستگاه ساخت شرکتELEKTA سوئد، دقیق‌ترین و حساس‌ترین دستگاه ساخت شده در این زمینه است و بیشتر مراکز درمانی معتبر جهان از آن به‌دلیل دقت و کیفیت بالایش استفاده می‌کنند. نتایج طولانی مدت حاصله از درمان در سایر مراکز با تجربه طولانی‌تر، بسیار رضایت‌بخش و عوارض، بسیار کم و در حد قابل قبولی است. این روش درمانی برای تومورهای مغزی مانند مننژیوما، تومورهای هیپوفیز، نورینوم اکوستیک، متاستازهای مغزی، ضایعات عروقی مانند AVM، کاورنوما و بعضی از تومورهای بدخیم مغزی موثر بوده است.

● کاربردهای گامانایف

▪ تومورها:

گامانایف روی بیشتر انواع تومورهای مغزی موثر است که سرعت درمان بستگی به نوع تومور و رشد آن دارد. برای مثال، متاستازها خیلی سریع از بین می‌روند ولی دوره درمان اکوستیک نوروم‌ها ممکن است چند ماه طول بکشد. اهمیت گامانایف زمانی آشکار می‌شود که برای درمان تومورهای مغزی متاستاتیک، نیاز به جراحی باز جمجمه باشد و بهترین نتیجه درمان، زمانی بدست می‌آید که اندازه تومور کمتر از یک سانتی‌متر باشد. گامانایف موجب محدودیت رشد تومور و انقباض و چروکیدگی آن در حدود ?? درصد موارد می‌شود.

▪ ارتباط غیر طبیعی شریان و ورید:

بهبود AVM با گامانایف، تدریجی است و بعد از دو تا سه سال اتفاق می‌افتد. موفقیت آن نیز بین ?? تا ??? درصد برآورد می‌شود که بسته به اندازه و موقعیت AVM دارد. از عوارض درمان می‌توان به سستی موقت و عدم تعادل در ?? تا ?? درصد بیماران اشاره کرد ولی عارضه یادگاری از درمان که حالتی پیچیده است، در ? درصد بیماران باقی می‌ماند که از آن جمله می‌توان به خون‌ریزی مغزی طی درمان اشاره نمود که آن هم به علت فاصله دو تا سه ساله درمان است.

▪ آکوستیک نوروما:

این تومور، هشتمین تومور خوش‌خیم مغزی است و اغلب موجب کاهش شنوایی و ایجاد صدای زنگ در گوش و عدم تعادل بیمار می‌شود. درمان نشدن این تومور موجب کری می‌شود اما درمان، موجب کاهش سایز تومور در ?? درصد بیماران و برگشت شنوایی در ?? درصد آنها می‌شود.

▪ درد عصب پنجم مغزی:

این بیماری به صورت حمله مداوم و غیر قابل پیش‌بینی هنگام انجام کارهای طبیعی مانند لمس صورت، غذا خوردن یا صحبت کردن آشکار می‌شود که به‌صورت دوره‌ای است. از عوارض بعد از درمان با گامانایف می‌توان به بی‌حسی قسمتی از صورت بعد از درمان اشاره کرد.

● مزایا و عوارض گامانایف

غیر‌تهاجمی بودن، کاهش زمان اقامت بیمار در بیمارستان، کاهش خطرات ناشی از عمل و هزینه درمان با گامانایف که حدود ?? تا?? درصد کمتر از جراحی برآورد شده است، از مزایای این روش درمانی محسوب می‌شوند. در این روش چون جراحی باز انجام نمی‌شود، امکان خون‌ریزی و عفونت از بین می‌رود. عوارض جانبی، ملایم و بستگی به محل ضایعه دارد که از آن‌جمله می‌توان به تهوع، ریزش موضعی موی سر و سر‌درد اشاره کرد.

● آماده‌سازی بیمار

تراشیدن موی سر به کارکنان کمک می‌کند تا فریم سر را بهتر و دقیق‌تر قرار دهند. از بیماران خواسته می‌شود که از نیمه شب قبل، ناشتا باشند. فریم سر، دستگاهی است که مختصات مورد نظر را در مغز به‌طور کاملا دقیق مشخص می‌کند، چرا که پرتو گاما باید دقیقا ‌به هدف مورد نظر اصابت کند. برای دقت و حفظ موقعیت حساس در طول درمان، سر بیمار را در فریم و در موقعیتی از پیش تعیین شده از سوی پزشکان متخصص و با دقتی در حدود یک‌دهم میلی‌متر قرار می‌دهندتا در صورتی‌که بیمار به هر دلیلی تکان خورد، از تنظیمات آن خارج نشود. شاید این مورد، حیاتی‌ترین بخش در گامانایف باشد.

فریم سر از جنس آلومینیوم سبک با وزن سه کیلوگرم است. پیش از نصب فریم به جمجمه، محل بسته‌شدن پیچ‌های ثابت‌کننده آن را با سوزن نازک به صورت موضعی در پوست بی‌حس می‌کنند. این وضعیت برای بیمار دردی نداشته، فقط کمی ایجاد فشار بر روی جمجمه می‌کند که آن‌هم پس از حدود ?? دقیقه بر طرف می‌شود. این فریم تا پایان کار روی سر می‌ماند.