تاریخ نویسی در یزد و زردشتیان

اولین گونه ای که نویسندگان یزدی با اتخاذ آن اقدام به نوشتن در مورد شهر خود کردند همان تاریخ نگاری سنتی بوده است تاریخ نگاری ای که به شدت در پیوند با حاکمان بود در این نوع تاریخ نگاری حتی شهروندان معمولی فراموش می شوند چه رسد به جماعت های خاص مثل زردشتیان

اولین گونه ای که نویسندگان یزدی با اتخاذ آن اقدام به نوشتن در مورد شهر خود کردند همان تاریخ نگاری سنتی بوده است. تاریخ نگاری ای که به شدت در پیوند با حاکمان بود. در این نوع تاریخ نگاری حتی شهروندان معمولی فراموش می شوند چه رسد به جماعت های خاص مثل زردشتیان. اما در تاریخ نگاری های متعلق به قرون نزدیک تر از آنجا که نویسنده از پیوند تاریخ محلی با تاریخ کشور و حتی تاریخ جهانی بشریت دست می کشد، فرصت می یابد که به گذشته یابی پدیده های اطراف خود بپردازد و از همین جاست که می توان برای اولین بار در یزد حضور زردشتیان را مشاهده کرد.

در تاریخ نگاری های قرن اخیر تحت تاثیر استقرار دولت- ملت توجه فوق العاده ای به زردشتیان صورت گرفته است. به ویژه صورت جدید حکومت، دولت –ملت ، برخلاف صورت سنتی حکومت پادشاهی کمتر خود را حاکم دینی دانسته و در عوض خود را نماینده تمام ملت از جمله تمام مذاهب معرفی می کرد، حال آنکه در تاریخ ایران پادشاه به شدت یک موقعیت مذهبی بوده و سالها اقتدار خود را از خلیفه و در عصر صفوی از اعتقاد «پادشاه به عنوان مراد» می گرفته است. گسترش ملی گرایی در دوره پهلوی نیز با این امر بی ارتباط نبود. و می توان تاثیر آن بر ادبیات را با توجه بیش از پیش به اساطیر و تاریخ پیش از اسلام مشاهده کرد. البته نباید تاثیر نهاد جدید علم دانشگاهی را نیز نادیده گرفت.

نهاد دیگری که گفتمان قدرتمندی را در دگرگون کردن گفتمان سنتی به وجود آورد، نهاد دانشگاه است. و مهم ترین ویژگی گفتمانی آن بی طرفی علمی و فراموش کردن دیدگاه خود در شناخت دیگری است. که موجب ظهور مرثیه ثرایی هایی برای زردشتیان از جمله درکتاب «مشروطیت در یزد» می شود. البته نهاد دولت در گسترش گفتمان دانشگاهی نیز تاثیر خود را نشان می دهد. چرا که اولا با برابر انگاشته شدن تمام مذاهب در گفتمان دولت- ملت و ثانیا با در اختیار دولت قرار گرفتن ابزار قضاوت و کنترل، گفتمان دانشگاهی با اشتراکی که در ریشه های مدرن خود با دولت دارد و به پشتوانه ابراز سر سپردگی خود به نهاد دولت می تواند هر موضعی را اگرچه در تعارض با گفتمان های سنتی، اختیار کند. و با داعیه بی طرفی آن را حقیقتی قطعی معرفی کند.

چنانکه کتاب« مشروطیت در یزد» پس از ستایش غیر مستقیم دولت مقتدر به مرثیه سرایی برای زردشتیان می پردازد و نهادهای سنتی را تحت عنوان تعصب مذهبی مردم باعث و بانی ظلم و ستمی که در گذشته به زردشتیان شده است، معرفی می کند.

کتاب «مشروطیت در یزد» که ذکر آن رفت را می توان کتابی کاملا دانشگاهی دانست چراکه پایان نامه دکتری مرحوم تشکری بافقی بوده است. اما از کتابهایی که مستقیما تحت تاثیر نهاد دولت هستند می توان به کتاب «از سترون خاک تا حماسه شکفتن» و کتاب «یزد نگین کویر» اشاره کرد. این دو کتاب اخیر را می توان تحت عنوان دولتی – سازمانی مشخص کرد. در این دو کتاب با تاکید بر گفتمان دولت- ملت از همه جماعتهای خاص شخصیت زدایی می شود و همه آنها تحت عنوان اقلیت که بیش از هر چیز موجودیتی سیاسی است مخاطب حقوق و تعاریف قانونی قرار می گیرند.

بنابراین امروزه نهادهای مدرن (دولت و دانشگاه) گفتمان خود را بر نهادهای سنتی غالب کرده اند به طوری که تمام مذاهب یک سرزمین در این گفتمان موقعیتی برابر را پیدا می کنند.