آب و شرایط پاك كنندگی آن

چند چیز نجاست و ناپاكی را پاك می كنند كه به آنها <مُطَهِّرات > یا پاك كننده ها می گویند. یكی از مطهّرات آب است .
آب یا <مُطلَق >(۱) است یا <مُضاف >.
آب مضاف (۲) آبی است كه آن را از چیزی بگیرند, …

چند چیز نجاست و ناپاكی را پاك می كنند كه به آنها <مُطَهِّرات > یا پاك كننده ها می گویند. یكی از مطهّرات آب است .

آب یا <مُطلَق >(۱) است یا <مُضاف >.

آب مضاف (۲) آبی است كه آن را از چیزی بگیرند, مثل آب هندوانه و گُلاب ; یا با چیزی مخلوط باشد, مثل آبی كه به قدری با گِل و مانند آن مخلوط شود كه دیگر به آن , آب نگویند (م ۱۸.

غیر اینها آب مطلق است و آن بر پنج قسم است :

اول :

آب كُر:(۳) مقدار آبی است كه اگر در ظرفی كه درازا و پهنا و گودی آن هر یك سه وجب و نیم (۴) است بریزند آن ظرف را پُر كند... (م ۱۹.

دوم :

آب قلیل :(۵) آبی است كه از زمین نجوشد و از كُر كمتر باشد(۶) (م ۲۸.

سوم :

آب جاری : آبی (۷) است كه از منبعی جریان پیدا كند و جریان داشته باشد, مانند آب چشمه و قنات (۸)(م ۳۱.

چهارم :

آب باران .

پنجم :

آب چاه .

شرایط پاك كنندگی آب

آب با چهار شرط چیز نجس را پاك می كند:

اول :

آنكه مطلق باشد. پس آب مضاف مانند(۹) گُلاب و عرق بید چیز نجس را پاك نمی كند.

دوم :

آنكه پاك باشد.

سوم :

آنكه وقتی چیز نجسی را می شویند, آب , مضاف نشود(۱۰) و بو یا رنگ یا مزهء نجاست هم نگیرد.(۱۱)

چهارم :

آنكه بعد از آب كشیدنِ چیز نجس , عَین (و ذات و خودِ) نجاست (۱۲) (مانند خون ) در آن نباشد. و(۱۳)]; پاك شدن چیز نجس با آب قلیل , یعنی آب كمتر از كر شرطهای دیگری هم دارد كه بعداً گفته می شود (م ۱۵۳.

توجه از(۱۴) هر چیز نجس تا عین نجاست را از آن برطرف نكنند پاك نمی شود, ولی اگر بو یا رنگ نجاست در آن خمانده باشد اشكال ندارد. پس اگر خون را از لباس برطرف كنند و لباس را آب بكِشند و رنگ خون در آن بماند پاك حمی باشد, اما چنانچه به واسطهء بو یا رنگ یقین كنند یا احتمال دهند كه ذره های نجاست در آن چیز مانده نجس است (م ۱۷۲. آبی (۱۵)كه عین نجاست مثل خون و بَول به آن برسد و بو یا رنگ یا مزهء آن را تغییر دهد, اگرچه كر یا جاری باشد نجس می شود... (م ۵۵.

عبدالرحیم موگهی

پی‏نوشت‏ها:

۱ـ زنجانی : آب مطلق مایعی است كه بدون قید و اضافه به آن , آب گفته می شود, هر چند به آن , آبِ با اضافه هم گفته شود, مثلاً آب رودخانه كه به گِل مخلوط شده باشد, اگرچه به آن , آبِ گِل نیز بگویند, چنانچه بتوان كلمه ءآب را بدون قید و اضافه دربارهء آن به كار برد, آب مطلق می باشد, ولی اگر تنها آبِ گِل به آن گفته شود, دیگر آب مطلق نمی باشد (م ۱۵. ۲ـ مكارم :... آب مضاف آبی است كه آب به تنهایی به آن گفته نمی شود, مثلاً می گویند آب میوه , آب نمك وآب گل . اما آب مطلق آن است كه می توان بدون هیچ قید و شرطی به آن , آب گفت , مثل آبهای معمولی (م ۲۱ زنجانی : آب مضاف مایعی است كه تنها با قید و اضافه به آن , آب گفته شود, مانند آب هنداونه , گلاب (م ۱۵.

۳ـ بهجت : آب كر بنابر اقوا مقدار آبی است ... (م ۲۱ مكارم : آب كر بنابر احتیاط واجب مقدار آبی است ...(م ۲۳.

۴ـ بهجت (م ۲۱ و تبریزی (م ۱۶:... سه وجب است ... .

۵ـ قلیل = كم ; اندك .

۶ـ بهجت :... و آب باران در حال باریدن هم نباشد (م ۳۰ زنجانی : آب قلیل آبی است كه كر و جاری و۷۷ باران و آب چاه نباشد (م ۲۵.

۷ـ بهجت : آب جاری آبی است كه از زمین بجوشد و جریان داشته باشد... (م ۳۳ مكارم : آبهایی كه از زمین می جوشد و جاری می شود مانند آب چشمه و قنات , یا از برفهای متراكم در كوهها سرچشمه می گیرد و ادامه داردآب جاری است (م ۳۴ زنجانی : آب جاری آبی است كه جریان داشته و ماده دار باشد, یعنی به منبعی متصل باشد, مانند آب چشمه , آب رودخانه , آب قنات و آب لوله كشی شهری (م ۲۸.

۸ـ تبریزی :... و ولوله كشیهایی كه فعلاً در بِلاد (= شهرها) مرسوم است جاری نیست و حكم آب كر را دارد(پیش از: م ۲۹.

۹ـ زنجانی : مانند آب هندوانه و گلاب ... (م ۱۵۰.

۱۰ـ بهجت :... مگر اینكه قبل از مضاف شدن , چیز نجس پاك شده باشد و آب هم بو یا رنگ یا مزهء نجاست رانگرفته باشد (م ۱۵ تبریزی : و در شُستنی كه بعد از آن , شستنِ دیگر لازم نیست بو یا رنگ یا مزهء نجاست هم نگیرد, و در غیر این شستن تغییر ضرر ندارد, مثلاً چیزی را با آب كر یا قلیل بشوید و دو دفعه شستن در او لازم باشد, در دفعهء اول اگرچه تغییر كند در دفعهء دوم با آبی تطهیر (= پاك ) كند كه تغییر نكند پاك می شود (م ۱۵۰.

۱۱ـ زنجانی : سوم آنكه وقتی چیز نجس را می شویند از مطلق بودن خارج نشود. و بنابرا احوط در شستنی كه بعد از آن , شستن دیگر لازم نیست , باید بو یا رنگ یا مزهء آن به واسطهء نجاست تغییر نكند, و در غیر آن شستن ,تغییر ضرر ندارد مثلاً اگر چیزی را با آب كر یا قلیل بشوید و دو دفعه شستن در او لازم باشد, در دفعهء اول اگرچه تییر كند, چنانچه در دفعهء دوم به آبی تطهیر كند كه تغییر نكند پاك می شود (م ۱۵۰.

۱۲ ـ بهجت :... عین نجاست یا چیزی كه نجس شده و پاك نشده در آن نباشد... (م ۱۵۱.

۱۳ـ زنجانی : و در برخی موارد در تطهیر آب , شرایط دیگری نیز لازم است كه در مسائل بعد گفته می شود(م ۱۵۰.

۱۴ـ مكارم : هرگاه چیز نجسی را بشویند و عین نجس برطرف شود, اما بو یا رنگ آن بماند ضرری ندارد. و اگرشك كند عین نجس مانده یا نه , باید بیشتر بشوید تا یقین كند از بین رفته است (م ۱۹۰.

۱۵ـ مكارم : هرگاه آبی بر اثر مجاورت و نزدیكی با عین نجس , بوی نجس بگیرد پاك است , مگر اینكه عین ];۸۸ّنجس به آن برسد. در عین حال اجتناب از آن بهتر است (م ۵۸.