در دیزنی فقرا شادند

امروزه کمتر کسی باور دارد که فیلم ها و کارتون ها صرفاً برای سرگرمی ساخته می شوند وجه ناخودآگاه آموزشیِ این آثار, به ویژه روی کودکان به قدری مشهود است که جمعی از روان شناسان دانشگاه دوک را بر آن داشته که کلیشه های طبقاتی موجود در فیلم های بزرگ دیزنی و پیکسار را مطالعه کنند

در دنیای سفیدبرفی و هفت کوتوله حتی گرامپی۱ هم با انرژی کار می کند. روان شناسان دانشگاه دوک در مطالعۀ جدید خود به این نتیجه رسیده اند که کلیشه های طبقاتی که در فیلم های بزرگ دیزنی تقویت می شوند، نوعی از زندگی را به بینندگان جوان معرفی می کنند. افراد در این نوع از زندگی، سرنوشت خود را می پذیرند تا زمانی که سخت کوشیِ خودشان سبب شود از فقر بیرون آیند.

جسی استراب، استادیار جامعه شناسی دانشگاه دوک به همراه دو دانشجوی لیسانس، میریا آیالا و کالین ویکستد، ۳۶ فیلم دیزنی و شرکت وابسته به آن یعنی پیکسار را تماشا کردند. این فیلم ها از ۱ژانویۀ ۲۰۱۴، صدمیلیون دلار فروش داشته اند. آن ها طبقۀ هر شخصیت را تعیین کردند و تغییرات این طبقه بندی را دنبال کردند.

این افراد دریافتند که اولاً تنها ۴درصد از شخصیت های فیلم را می توان در گروه «فقیر» جا داد و ثانیاً در کارتون ها پشتکار و مناعت طبع، شاخص های اصلی تحرک اجتماعی نشان داده می شوند. تنها یکی از شخصیت های طبقۀ کارگر که ۱۶درصد نقش های اصلی را شامل می شد، به پول فکر می کرد.

استراب در گفت وگو با وبلاگ پژوهشی دوک گفت: «درون مایۀ اصلی این است که نابرابری خطری ندارد. فقر مسئلۀ بغرنجی نیست. طبقۀ کارگر شادند. هر کس بخواهد پیشرفت کند و بلندپرواز باشد و آدم خوبی باشد، حتماً می تواند. ثروتمندان با روی باز به دیگران خدمات می دهند. واضح است که کار دنیا دقیقاً بر این منوال پیش نمی رود.»

عنوان مطالعۀ استراب این است: «نابرابریِ بی خطر: چارچوب های فقر و نابرابری طبقۀ اجتماعی در فیلم های کودکان.»۲ وی در این مطالعه دریافت که در فیلم های دیزنی و پیکسار غالب شخصیت ها را می توان در طبقۀ بالا یا متوسطِ روبه بالا گنجاند. در دنیای واقعی حدود ۲۵درصد از کودکان امریکایی در فقر به سر

شاهزادگان دیزنی، هرچند شخصیت اصلی هستند، عموماً کمتر از شخصیت های مذکر صحبت می کنند

می برند. استراب و تیم وی یکی از قسمت های فیلم علاءالدین را به عنوان نمونه ای از دیدگاه فیلم به طبقۀ اجتماعی و فقر برجسته می کنند. در صحنه ای علاءالدین ولگرد و شاهزادۀ ثروتمند، جاسمین، سرنوشت خود را با هم مقایسه می کنند و می بینند که هر دو به یک اندازه بدبخت اند. علاءالدین فقیر است و شاهزاده ناخرسند؛ زیرا «دیگران به او می گویند کجا برود و چه بپوشد».

استراب بیان کرد: «مطالعات نشان داده اند که وقتی بچه ها به دوازده سالگی می رسند، بسیاری از عقاید امریکایی را دربارۀ طبقات اجتماعی درونی کرده اند؛ مثل اینکه فقرا تنبل اند و ثروتمندان باهوش و سخت کوش. مردم واقعاً دلشان نمی خواهد دربارۀ طبقه بندی ها با فرزندانشان گفت وگو کنند؛ به همین خاطر فکر می کنم این فیلم ها هستند که عقاید بچه ها دربارۀ طبقات اجتماعی را شکل می دهند.»

او قبول دارد که این مسیرِ پردردسری برای دیزنی است؛ زیرا به سختی می توان تصویری واقعی از نظام طبقاتی ارائه داد و بچه ها را از سخت کوشی منصرف نکرد.

استراب به گزارشگر هالیوود گفت: «اگر نشان دهید این شخصیت های فقیر سخت کوشند ولی نمی توانند پیشرفت کنند، آنگاه پدر و مادرها فکر می کنند منظور فیلم آن است که سخت کوشی حاصلی ندارد و این اعتقادی نگران کننده برای بچه ها است.»

مطالعۀ دانشگاه دوک کار را روی گزیده ای از زنان فیلم های دیزنی پی می گیرد و درمی یابد که شاهزادگان دیزنی، هرچند شخصیت اصلی هستند، عموماً کمتر از شخصیت های مذکر صحبت می کنند. زبان شناسانی به نام کارمن فوت و کارن آیزنهاوئر این مطالعه را انجام داده و نشان دادند که به طور خاص آثار معروفی چون فِرُوزن۳، دیو و دلبر و علاءالدین در ابراز احساسات شخصیت های مؤنث ضعیف هستند.

* این مطلب در تاریخ ۱۴ مارس ۲۰۱۶ با عنوان Being working class makes you happy – according to Disney در وبسایت گاردین منتشر شده است.

* هنری بارنز (Henry Barnes) سردبیر بخش فیلم سایت گاردین است. او تولیدکنندۀ ویدیوهای این سایت و نویسندۀ یادداشت هایی دربارۀ فیلم و موسیقی است.

[۱] یکی از کوتوله ها در کارتون سفیدبرفی و هفت کوتوله

[۲] Benign Inequality: Frames of Poverty and Social Class Inequality in Children's Movies

[۳] frozen