چین متقاضی سنت شکن

”می گویند در روزگاری نه چندان دور مردی پیش حاکم شهرگله می کند که در شهر هر چه دزدیده می شود مرا متهم می کنند و از بخت بد مال دزدی هم در خانه ما پیدا می شود“ ظواهر نشان می دهد هر جای دنیا که مشکلی برای اقتصاد کشورها و به طور خاص در زمینه انرژی به وجود می آید, پای چین به وسط کشیده شود و جالب آن است که در بسیاری از موارد این موضوع نشانه های زیادی برای اثبات دارد و به راحتی قابل رد نیست

کار به‌جائی رسیده که اتحادیه اروپائی رسماً سنگ‌های بزرگ پیش پای این کشور برای حضور در اتحادیه قرار می‌دهد.این روزها ماجرای قیمت نفت خام که رکورد ۵۵ دلاری را شکست به یکی از نکات بحث برانگیز بازار مبدل شده است که در کنار افزایش تقاضای جهانی، پای چینی‌ها را به میان آورده است یعنی مشکل قدیمی به بهانه‌ای جدید، البته لی جائور شینگ، وزیرخارجه چین گفته است که ”این کشور را نباید در افزایش قیمت‌های جهانی نفت مقصر شناخت. اگرچه واردات انرژی چین در دو سال گذشته اندکی افزایش داشته است، اما میزان این واردات صرفاً حدود شش درصد از مجموع نفت مبادله شده در جهان را شامل می‌شود“.و از سوی دیگر افزایش بالقوه تقاضای گاز از سوی دیگر بازار انرژی را ملتهب کرده است.خط لوله گازی که می‌توانست به خوبی و با کمترین تحریک سیاسی و ژنوپلیتیکی ساخته شود با حضور چینی‌ها در بازی به یک گره کور تبدیل شد که سال‌ها وقت برای باز کردن آن لازم است. اما همین کار ناتمام باعث شده که حساسیت‌ها در مورد چین به شدت افزایش یابد.

در واقع زمانی که مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران می‌گوید: ”با امتداد یافتن خط لوله صادرات گاز ایران از هند به چین موافق هستیم، صادرات گاز ایران به چین از طریق پاکستان و هند بازار جدیدی را برای گاز ایران به‌وجود می‌آورد، ولی باید مراحل مطالعاتی این پروژه انجام شود و بررسی‌های بیشتری به‌عمل آید“. ماجرا به همان حساسیت است که می‌گویند چینی‌ها باعث تحمیل قیمت بالای ۵۰ دلار برای مدت طولانی به بازار نفت شده‌اند.مهم آن است که اژدهای خفته کم‌کم در حال بیدار شدن است و حاکمان کاخ سفید کمتر تمایل دارند که آینده اقتصاد جهانی را به راحتی با آنها تقسیم کنند. این اژدها مهارنشدنی است مگر با استفاده از یک اهرم مهم و مؤثر به‌نام سوخت به‌ویژه نفت خام.نکته مهم دیگر این است که میزان ذخایر استراتژیک چین، بسیار اندک ارزیابی می‌شود و تحلیلگران معتقدند تلاش‌های چین برای افزایش این ذخایر، یکی از عمده دلایل افزایش اخیر قیمت نفت در بازارهای جهانی است. یعنی تلاش این کشور برای کسب یک حاشیه امنیت بیشتر در زمینه انرژی خود به یک عامل افزایش قیمت مبدل شده است.

تقاضای ساختارشکن

نکته مهم آن است که به رغم روند رو به افزایش تقاضای نفت چین به‌دلیل توسعه سریع اقتصاد این کشور مصرف سرانه نفت در چین بسیار کمتر از کشورهای توسعه یافته‌ای همچون آمریکا، ژاپن، آلمان و نیز برخی کشورهای در حال توسعه است و این موضوع می‌تواند نگرانی‌ها را نسبت به حضور این کشور در اقتصاد جهانی به شکل ساختارشکن بیشتر کند.چرا که اشتهای سیری‌ناپذیر صنایع و مراکز تولیدی چین به انرژی، یک عامل مهم و اساسی در بالا رفتن بی‌سابقه قیمت‌های جهانی نفت خام است. پکن برای حفظ رشد اقتصادی ۵/۹ درصد (در سال ۲۰۰۴) نیاز شدیدی به تأمین نفت خام صنایع و مراکز تولیدی این کشور دارد در واقع رشد اقتصادی چین در سال ۲۰۰۴ بالاترین میزان ظرف ۹ سال گذشته است.برخی از کارشناسان چینی با اشاره به آمار ارائه شده در مورد مصرف این کشور می‌گویند تولید تولید نفت خام چین در سه ماه نخست سال جاری شاهد دو میلیون تن رشد سالانه بوده است. چنین نرخ رشدی در چند سال اخیر بی‌سابقه است.گفته می‌شود رشد ”عنان گسیخته“ تولیدات گوناگون چین تقاضا را در کشوری که شکوفائی طبقه متوسط و میانه در آن به چشم می‌خورد بالا برده و هر روز تقاضا برای خرید انواع خودرو، دستگاه‌های خنک کننده الکترونیکی، یخچال، وسایل الکترونیکی پیشرفته سمعی و بصری و کالاها و تولیداتی از این دست، بالاتر می‌رود که این خود در افزایش تقاضا برای سوخت و نفت تأثیر قابل توجهی دارد.

میزان واردات نفت خام چین در سال ۲۰۰۴ نسبت به سال پیش از آن ۸/۳۴ درصد بالا رفت و به ۱۲۰ میلیون تن رسید و این در حالی است که کارشناسان صنعتی برآورد کرده‌اند که تقاضا برای نفت خام در چین تا سال ۲۰۱۰ به ۳۵۰ تا ۳۸۰ میلیون تن در سال افزایش پیدا کند یعنی نیاز چین به واردات نفت خام از خارج تا سال ۲۰۱۰ به حدود ۲۰۰ میلیون تن در سال افزایش پیدا می‌کند.

مخازن نجات‌دهنده

چینی‌ها با ژاپنی‌ها بر سر مجموعه‌ای مخازن نفتی منازعه دارند که گفته می‌شود می‌تواند نیاز ۸۰ سال این کشور را تأمین کند.در ۱۳ آوریل ۲۰۰۵ ژاپن حق حفاری در دریای چین را به کمپانی‌های نفتی واگذار نمود. این حفاری‌ها در نزدیکی جزایری که ژاپنی‌ها آنها را سنکاکو و چینی‌ها آنها را دیائویو می‌خوانند، انجام می‌گیرد. هر دو کشور ادعای این حاکمیت بر این جزایر را دارند.جالب آن است که بخش دیگری از این منطقه هم مورد منازعه است که در ۱۴ مارس سال جاری ۲۰۰۵ شرکت‌های نفتی چین، فیلیپین و ویتنام، توافقنامه‌ای سه جانبه برای انجام مشترک لرزه‌نگاری دریائی در دریای چین جنوبی امضاء کردند.

سه کشور تعهدات دولت‌های خود را برای تبدیل منطقه دریای چین جنوبی به منطقه صلح، ثبات، همکاری و توسعه، عملی خواهند کرد و گفته می‌شود این تواقفنامه نشان می‌دهد که می‌توان اختلاف کشورهای منطقه دریای چین جنوبی را با روش‌هائی صلح‌آمیز حل کرد.اما در هر صورت یک مقام رسمی چین اعلام کرد، این کشور با تمام کشورهای علاقه‌مند به بهره‌برداری از منابع انرژی دریای چین جنوبی همکاری و مشارکت خواهد داشت.وی لیو چنگ، فرماندار استان هاینان چین گفته است: ”همکاری در آسیا مدت‌ها است به تمایلی شدید تبدیل شده است و ما به همکاری در زمینه انرژی در دریای چین جنوبی اعتماد و اطمینان داریم“.

پیش‌بینی افزایش ۱۲ درصدی

مدیرعامل ”چاینا نشنال پترولیوم کورپوریشن“ (CNPC)، بزرگترین گروه نفتی چین، اعلام کرد در سال ۲۰۰۵ مصرف نفت کشور، با وجود کند شدن رشد اقتصادی در برخی بخش‌ها که در نتیجه بر میزان تقاضا برای فرآورده‌های پالایشی تأثیر خواهد گذاشت، به میزان ۱۲ درصد افزایش خواهد یافت.

این اظهارنظر به معنای آن است که میزان مصرف از ۲۸۸ میلیون تن در سال ۲۰۰۴ به ۳۲۰ میلیون تن در سال ۲۰۰۵ می‌رسد.اما این افزایش ۲ درصد کمتر از ۱۴ درصد افزایش ثبت شده در سال ۲۰۰۴ خواهد بود. و البته کمی با آمار ارائه شده توسط آژانس بین‌المللی انرژی متفاوت است.این در حالی است که در روزهای نخست ماه جاری میلادی اداره گمرک چین در بیانه‌ای اعلام کرد که واردات نفت خام این کشور در چهار ماه نخست سال جاری میلادی (۲۰۰۵) ۴/۴ درصد افزایش یافته است یعنی ۹/۴۱ میلیون تن نفت خام دوره بین ماه‌های ژانویه تا آوریل. البته این افزایش تقاضا همگن نبوده است چرا که واردات نفت خام چین در ماه آوریل با ۵/۲۲ درصد افزایش به ۳/۱۲ میلیون تن رسید.اما آمار IEA نشان می‌دهد که این کشور در ماه سوم سال جاری میلادی نزدیک به ۱۵۱ هزار بشکه نفت خام و ۲۲۹ هزار بشکه فرآورده نفتی کمتر از ماه قبل وارد کرده است و این موضوع می‌تواند برخی معادلات را به هم بزند. نکته مهم آن است که مقامات رسمی چین اعلام کرده‌اند که تولید نفت خام این کشور در سه ماهه نخست سال جاری میلادی (۲۰۰۵) ۴/۴ درصد افزایش یافته است یعنی ۹/۴۱ میلیون تن نفت خام برای دوره بین ماه‌های ژانویه تا آوریل. البته این افزایش تقاضا همگن نبوده است چرا که واردات نفت خام چین در ماه آوریل با ۵/۲۲ درصد افزایش به ۳/۱۲ میلیون تن رسید.اما آمار IEA نشان می‌دهد که این کشور در ماه سوم سال جاری میلادی نزدیک به ۱۵۱ هزار بشکه نفت خام و ۲۲۹ هزار بشکه فرآورده نفتی کمتر از ماه قبل وارد کرده است و این موضوع می‌تواند برخی معادلات را به هم بزند. نکته مهم آن است که مقامات رسمی چین اعلام کرده‌اند که تولید نفت خام این کشور در سه ماهه نخست سال جاری میلادی (۲۰۰۵) شاهد رشدی به میزان ۱۸۰ هزار بشکه در روز بوده است.وانگ گنگ لی، رئیس ”مؤسسه طراحی نفت و گاز طبیعی چین“، مدعی شده است که حدود ۵۰ درصد از عرضه نفت و گاز طبیعی در چین تا سال ۲۰۲۰، به‌علت شکاف موجود در میان تولید و تقاضای داخلی، از منابع خارجی تأمین خواهد شد.این اظهارنظر بر این اساس است که طبق برآوردهای انجام شده، میزان مصرف نفت خام چین تا سال ۲۰۲۰ به ۴۵۰ میلیون تن و حجم مصرف گاز این کشور در این دوره به ۲۰۰ میلیارد مترمکعب خواهد رسید. به گفته وی، چین برای تأمین نیمی از این نیاز به واردات متکی خواهد بود. چین در سال ۲۰۰۴، ۱۷۵ میلیون تن نفت خام تولید کرده است، اما حداکثر میزان سالانه این تولید در آینده از مرز ۲۰۰ میلیون تن فراتر نخواهد رفت.به گفته وی، چین در حال حاضر سالانه ۸/۴۰ میلیارد متر‌مکعب گاز تولید می‌کند، اما شکاف موجود میان عرضه و تقاضای داخلی (گاز) در این کشور، تا سال ۲۰۲۰، به هشت میلیارد مترمکعب خواهد رسید.نکته مهم آن است که چینی‌ها تلاش می‌کنند که میزان وابستگی خود به نفتی وارداتی را تا سال ۲۰۲۰، ۳۵ درصد کاهش دهند و در این صورت بازی و قدرت مانور این کشور به شدت افزایش خواهد یافت.

---