دیوار بغداد, بخشی از یك طرح بزرگ

آمریكا از اشغال عراق تنها چپاول ثروت نفت یا دستیابی به یك موقعیت استراتژیك سیاسی یا ارتباطی را هدف قرار نداده است شاید برای آمریكا, اشغال عراق یك فرصت تاریخی است

آمریكا از اشغال عراق تنها چپاول ثروت نفت یا دستیابی به یك موقعیت استراتژیك سیاسی یا ارتباطی را هدف قرار نداده است. شاید برای آمریكا، اشغال عراق یك فرصت تاریخی است تا در فرآیند تاسیس یك امپراتوری بزرگ سیاسی و اعتقادی گام‌های اساسی بردارد. صف‌بندی میان مسلمانان و به چالش طلبیدن آنها در یك فرآیند تاریخی و ایدئولوژیك سرآغاز یك جنگ سرد عقیدتی است كه طراحان چنین ایده‌ای تنها سیاستمداران كاخ سفید نیستند بلكه اندیشه‌سازان سیاسی در آمریكا آن را در آزمون و خطایی طولانی مدت به مرحله اجرا درآورده‌اند تا دریابند كه برای مقابله با آنچه هانتینگتون نظریه‌پرداز یهودی ـ‌ آمریكایی ایده اولیه آن را در سال ۱۹۹۳ طرح كرد، چه میزان ظرفیت یا آمادگی وجود دارد. نظریه برخورد تمدن‌ها و تلقی جهان آینده به عنوان جهانی كه در تعارض تمدن‌ها و فرهنگ‌های رو به جلو شكل می‌گیرد نه ایدئولوژی‌‌های صرف سیاسی،‌ مقدمه‌ای بود بر این تفكر كه گروهی دیگر از جمله فیلسوفان سیاست دانی چون لئواسترائوس طرح كردند و اعلام نمودند كه جهان آینده بدون مذهب و تلقی‌های دین‌مدارانه امكان حیات ندارد. دین و فرهنگ تامین‌كننده و تضمین‌كننده آینده بشر است. ادیان پویا و تمدن‌های بارور از دل جنگ‌های ایدئولوژیك و سیاسی سر برمی‌آورند و جهان را در سیطره خود قرار می‌دهند. جنگ سرد نماد پایان یافتن مقابله و تعارض ایدئولوژی‌هایی بود كه در یك سوی آن كمونیسم قرار داشت نظامی كه تركیبی از انسان‌گرایی افراطی و ماتریالیسم گستاخانه تلقی می‌شد كه با حذف دین و قرار دادن انسان در محور چرخه طبیعی و ماوراءطبیعی سعی داشت انسان را به رستگاری برساند در آن سوی این معارضه اومانیسم علم‌گرا قرار گرفته است اومانیسمی كه با اتكا به لیبرالیسم انسان را به‌گونه‌ای دیگر محور قرار داد.

گرچه فوكویاما در تعارض و تقابل میان این دو ایدئولوژی كه برخاسته از نوعی اومانیسم افراطی بود به اشتباه تصور كرد عصر جولان ایدئولوژی‌ها به پایان رسیده و لیبرال دموكراسی به عنوان ایدئولوژی پیروز به‌طور مطلق و همیشگی سیطره‌اش را آغاز كرده است اما حوادث بعد از جنگ سرد رشد حامیان اندیشه‌های دین‌مدار افراطی در مسیحیت و یهودیت در آمریكا و غرب باور اولیه هانتینگتون را تقویت كرد كه می‌پنداشت جهان در پایان تعارض ایدئولوژی سیاسی كمونیسم و لیبرالیسم گام به مرحله‌ای نوین گذاشته است و در برابر تمدن به ظاهر پیشرفته و پیروز غرب كه تمام ابزارهای سیطره را به مدد فناوری، توسعه اقتصادی، انباشت ثروت و تسلیحات را در اختیار دارد تمدن‌هایی عرض اندام خواهند كرد كه با ابزارهای متفاوتی چون انسان‌مداری، عدالت‌خواهی و معنویت‌‌گرایی و حفظ خصلت‌های ویژه درصددند به مقابله با اندیشه‌های لیبرالیسم و اومانیسم بپردازند. رشد و بزرگنمایی مصنوعی و افراطی دین‌گرایی در غرب در قالب اندیشه‌های افراطی نئوكان‌ها برای پر كردن شكاف میان تمدن دینی و فرهنگی اسلام و تمدن فاقد ظرفیت‌های دینی و معنوی غرب است زمانی امكان موفقیت‌ در تعارض و مقابله تمدنی وجود دارد كه امكان پرورش، غنا و تكامل از تمدن رقیب گرفته شود. در یك مقابله نابرابر امكان موفقیت بیشتر است. حركت شتابزده غرب در استفاده از سناریوی اسلام-تروریسم و خاورمیانه - با پرورشگاه اندیشه‌های خشونت و تروریسم برای جلو انداختن معارضه تمدنی میان غرب و اسلام است. طراحان سیاست خارجی آمریكا در دوره حاكمیت نئوكان‌ها در یك دهه اخیر سعی كرده‌اند باز تعریف ویژه‌ای از اسلام ارائه دهند. اسلامی كه آنان معرفی می‌كنند نمادی از خشونت، واپس‌گرایی و تروریسم است. ناموفق بودن آمریكا در این عرصه به دلایل مختلف به خصوص ظرفیت‌های درونی تمدن اسلامی است كه باعث شد این طرح عقیم بماند. یكی از علل اصلی عقیم ماندن این طرح همسونگری‌های فرق اسلامی و احساس خطر مشترك است كه در نمادهایی چون توهین به پیامبر اسلام(ص) تبلور یافت. آمریكا با اشغال عراق، سعی كرد جهان عرب را تحقیر كرده و دنیای اسلام را به انفعال بكشاند. موفقیت نسبی در این عرصه باعث ماندگاری تدریجی آمریكا در عراق شده است.

استمرار این سیاست از سوی آمریكا به وجود آوردن یك ضرورت فراگیر و غیرقابل كنترل در جامعه عرب و در امت اسلامی است. بهره‌برداری از تفاوت‌های دینی و تبدیل آن به مرزهای خونین اختلافات مذهبی گامی است كه آمریكا با اتكای آن درصدد درهم شكستن همسونگری و انسجام اسلامی است. آمریكا در عراق در حال شعله‌ور ساختن این سناریو است. دیوار بغداد كه آمریكا به بهانه حراست از سنی‌های بغداد در برابر شیعیان طراحی و اجرا كرده است در واقع نمادی از اقدامات آمریكا برای تعمیق خصومت‌های دینی در جامعه اسلامی است. تضعیف تمدن اسلامی در چارچوب سناریوی ارائه تصویری خشن از اسلام. با ناامن جلوه دادن جامعه اسلامی و بالا بردن تب اختلافات مذهبی، آمریكا یك هدف را دنبال می‌كند و آن تضعیف اسلام و یافتن ابزارهای قوی برای سیطره بر جوامع اسلامی است به گونه‌ای كه نقطه رویارویی میان تمدن اسلام و غرب از هم‌اكنون به نفع غرب بر هم بخورد و زمینه برای تشكیل امپراتوری غرب كه تلفیقی از سیطره دینی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است فراهم گردد. دیوار بغداد از این زاویه یك نماد مهم است كه جهان عرب و دنیای اسلام باید حساسیت و اهمیت آن را درك كرده و اجازه ندهند كه آمریكا بذرهای خصومت واگرایی و تعارض را در میان جامعه اسلامی به خصوص شیعه و سنی بپراكند.

مجید یونسیان