متن به مثابه واقعه ای گفتاری

لزوم تحلیل گفتمان در جامعه کنونی

کلمه «گفتمان» با تعدادی معانی متفاوت در موقعیت‌های مختلف استفاده می شود. درمعنی گسترده، «گفتمان» به تمام پدیده های تقابل نمادین و ارتباطات بین مردم، از طریق زبان نوشتاری یا گفتاری یا نشانه های دیداری دلالت می کند.

«گفتمان» مکرراً برای اشاره به ارتباط کلی نیز استفاده شده است که در بافت‌های موقعیتی خاص جای می‌گیرد. به عنوان مثال، می توانیم درباره گفتمان علمی، گفتمان قانونی و غیره صحبت کنیم. اما بیشتر «گفتمان» در این کاربردش مفهومی انتزاعی دارد که ارتباط زیادی با وقایع ارتباطی افراد ندارد، ازاین رو هریک ازاین گفتمان‌ها به روش‌های متفاوتی درک شده است که به موقعیت های مورد بحث بستگی دارد. بنابراین گفتمان علمی شامل انواع بسیاری از تقابل‌ها مانند: سخنرانی ها، گزارش‌های تحقیقی، مباحث نظریه ای و امثالهم است. به طور مشابه، گفتمان قانونی مشتمل بر: قوانین نوشتاری واقعی، مقررات، قراردادها، وصیتنامه‌ها، جر و بحث‌های دادگاهی مرسوم، استنطاق و غیره است.

گفتمان چند وجهی نیز به گفتمانی اطلاق می شود که به بیش از یک روش ارتباطی تکیه می کند. بخش اعظم گفتمان به منابع چندوجهی دلالت دارد، به عنوان مثال، یک مجله ممکن است ازکلمات، عکس‌ها و نقاشی‌ها استفاده کند؛ یک کتاب علمی درسی ممکن است نمودارها را ضمیمه بافت نوشتاری کند و یک فیلم ازتصاویر، کلمات و موسیقی برای انتقال پیام‌هایش بهره برد.

«گفتمان» گاهی اوقات در تقابل با «متن» استفاده شده است، جایی که «متن» به اطلاعات گفتاری یا نوشتاری واقعی و «گفتمان» به تمامی کنش‌های ارتباط، شامل تولید و درک نه لزوماً به طور کاملاً شفاهی اشاره می کند. مطالعه گفتمان نیز، موضوعاتی نظیر بافت، اطلاعات پیش زمینه‌ای یا دانش تقسیم شده بین گوینده وشنونده را شامل می‌شود.

متن محصولی از گفتمان است. معمولاً ازمتن برای شرح یک نوشته زبانی از واقعه‌ای ارتباطی استفاده می‌شود که شاید نوشته ای الکترونیکی یا متنی نوشتاری باشد.

طبق پیشنهاد بیوگرند و درسلر، یک متن به عنوان واقعه گفتاری معنادار با هفت معیاراز متنیت متفاوت است: انسجام ( راه‌هایی که کلمات به ترتیب بهم مرتبط شده اند)؛ پیوستگی ( پیامد روابط ادراکی، مثل دانش دوطرفه بین اجزا شرکت کننده در گفتمان)؛ مقبولیت (شکلی ازمتن با واژه هایی مناسب برای محیط فرهنگی و راهی که درآن، توسط جانشینان آنها پذیرفته شده است.)؛ هدفمندی ( مقاصد، اهداف یا برنامه های گفتمان‌های تولید کننده متن)؛ میزان آگاهی بخشی ( میزان اطلاعات منتقل شده تا چه اندازه برای دریافت کنندگان آن دراین شرایط مناسب است)؛ موقعیت سازی (عواملی که یک متن با شرایطی که درآن اتفاق می افتد مرتبط می شود)؛ بینامتنی ( روشی که درآن یک متن برای شکل،منابع و راه‌های گنجانده شده درخود به متون قبلی استناد می‌کند).

«حوزه گفتمان» نیز حیطه ای است برای یک متن شناخته شده اجتماعی در حالیکه گفتمان صورت می گیرد. اگر ما از گفتمان علمی در حوزه «علم» صحبت کنیم، این حوزه خیلی وسیع است و در سطح واقعی آن ، تحلیل در آن ممکن نیست، بنابراین تحلیل در این حوزه از طریق تحلیل یک مرکز توجه محدودتری که در زمینه گفتمان صورت می گیرد، عملی تر است. بنابراین ممکن است در اداره ها و دانشگاه‌ها و دیگر مکان‌ها، تحلیل گفته‌ها و نوشته ها همراه با ساختارهای شناختشان در حوزه ها دیده شوند. در رسانه‌ها ممکن است علاقه‌مندی به گفتمان درتحلیل انتقادی گفتمان بیشتر از حوزه هایی از قبیل تحلیل گفتمان گزارشگران مشاهده شود.

مردم با گفتمان‌های خاص در جریان‌های اجتماعی مشارکت می کنند. به صورت تخصصی، این مردم اغلب مانند هنرپیشه ها عمل می‌کنند، بدین صورت که هر جریانی در اجتماع به نوعی گفتمان خاص نیاز دارد. جریانهای اجتماعی شامل رفتارهای انسانی و پیروی کردن از اجتماع است که ممکن است با نقش‌های مختلف در صحنه تئاتر و سینما مقایسه شوند. مثال‌هایی از جریان‌های اجتماعی شامل جلسه های کاری، عبادات مذهبی، جشن های تولد و از این قبیل است. برای مثال دریک عبادت مذهبی ممکن است نیاز به دانستن جایی برای ایستادن، زانو زدن، نشستن و... باشد. دانش و مهارت‌ها نیازمند درک نقش‌های اجتماعی و عهد بستن و یا تابع قرارداد بودن در یک جریان است که با قسمتی از دانش اجتماع تقسیم می شود. آن دانش‌ها و مهارت‌ها ممکن است از میان تجارب یا ارتباط‌های دیگر کسب شده باشند و یا توسط ساختار خاصی یا محیط خانه یا از تحصیلات یا تعلیمات، یاد گرفته شوند. اگر چه جریان‌های اجتماعی اغلب با فرهنگ خاص ماندگار هستند، اما به ندرت بدون تغییر باقی می‌مانند.

یک تفاوت اصلی بین گفتمان و جامعه گفتاری وجود دارد. ما معمولاً عضو جامعه گفتاری هستیم و توسط درخواست، دعوت و یا طرق دیگر، بقیه اعضای یک جامعه گفتار را انتخاب می کنیم. تفاوت دیگر آن است که اعضای یک جامعه گفتاری درباره هدف‌های معمولی خود یا هیجانات و معانی فعل و انفعالاتشان موافق هستند. این ادعا بدین معنی نیست که تمامی اعضا در جمع بندی و نتیجه گفتار با یکدیگر موافقند. از سوی دیگر گفتمان پدیده تقابل بین اعضای جامعه گفتاری است.

در مجموع تأثیر گفتار به عنوان جزیی از گفتمان در تعاملات اجتماعی بر همگان روشن است و لزوم بررسی آن برای رسیدن به راهکارهای اساسی و بررسی علمی این رشته علمی ضروری به نظر می‌رسد، رسیدگی از این نظر که در موقعیتی خاص به چه کسی در گفتمان اتصال خواهید یافت (شرکت کننده در تغییرات بالقوه)، چطور شما به موضوعات متصل خواهید شد (هنرها و مدل های ممکن)، چه پاسخ‌هایی را شما انتظار خواهید داشت، برای به دست آوردن آن پاسخ‌ها چقدر امیدوارید و چه نتیجه ای را درپی خواهند داشت.