مزیت های ژئواکونومیک

تجارت کشور ما با عراق از رقم ۲۰۰ میلیون دلار به ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار در سال گذشته افزایش یافته است امسال نیز پیش بینی می کنیم که این مقدار از طریق صادرات به غیر از نفت , به ۴ میلیارد دلار برسد

● آقای دکتر! لطفاً ارزیابی خود را از روابط اقتصادی و تجاری ایران و عراق بفرمایید و نقش ”اتاق ایران و عراق“ در این زمینه چه بوده است؟

تجارت کشور ما با عراق از رقم ۲۰۰ میلیون دلار به ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار در سال گذشته افزایش یافته است. امسال نیز پیش‌بینی می‌کنیم که این مقدار (از طریق صادرات به غیر از نفت)، به ۴ میلیارد دلار برسد. در زمینه صدور خدمات فنی - مهندسی و صدور کالا و همچنین در زمینه صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی ”اتاق مشترک ایران و عراق“ سعی کرده، تعداد قابل توجهی عراقی را جذب کند.

از جمله:

ـ انواع مشاوره در مورد شریک تجاری، نگاشتن قرارداد و روش‌های حقوقی، حل اختلاف، راهنمایی‌های بانکی و بیمه‌ای و حمل‌ونقل که همه دارای بخش مشاوره‌ای است. هر کس عضویت این اتاق را پیدا کند، می‌تواند از مزایای آن بهره‌مند شود. در دو سال اخیر، همایش‌هایی برپا کردیم و در کنار آن ۱۸ - ۱۷ نمایشگاه برگزار نمودیم. در این همایش‌ها، از عراقی‌ها، اعم از مقامات سیاسی، اقتصادی، دولتی به اضافه بخش خصوصی که عمدتاً روِسای اتاق‌های بازرگانی عراق بوده‌اند، از مدیران شرکت‌های مختلف خصوصی، مدیران شرکت‌های دولتی، وزرا، معاونین وزرا و مسؤولان ذیربط عراقی با هزینه اتاق، دعوت به عمل آوردیم تا با امکانات ایران آشنا شوند. نسل جدید در عراق، ۳۳ سال از اطلاعات ایران عقب است. در این مدت، اتفاقات و تحولات زیادی انجام شده است که باید با آن آشنا شوند. توان فنی - مهندسی ایران بسیار بالا است. خودکفایی نسبی که در زمینه تولید کالا وجود دارد، برای عراقی‌ها بسیار با اهمیت می‌باشد. عمده مایحتاج روزمره عراق را ایران تأمین می‌کند و روند رو به رشدی در این زمینه داشته است. کویت، عربستان و اردن در این کشور از امکاناتی برخوردارند. کویت، مخابرات عراق و بخش مهمی از شرکت اثیر و همچنین موبایل را در دست گرفته است. امارات، بخش مهمی از تأسیسات زیربنایی را در اختیار دارد و جای پای خوبی در عراق پیدا کرده‌اند. ‌ ‌

● جایگاه ایران در رابطه با دولت عراق چگونه است؟

جایگاه ما باید در زمینه امور اقتصادی و همچنین حمایت‌هایی که می‌بایست در رابطه با دولت مرکزی عراق انجام بدهیم، متفاوت باشد. اکنون موفقیت آقای مالکی در عراق را موفقیت دولت ایران می‌دانند و برای آنها مهم است که این ارتباط را قوی کنند. ‌ ‌

در حال حاضر، روزانه ۵۰۰ مگاوات برق به عراق می‌فروشیم. این موضوع در شرایط کنونی کشور ایران که با مشکلاتی در زمینه برق روبه‌رو است، بسیار قابل اهمیت می‌باشد، زیرا کشور ما سعی کرده است خدماتی را که باید به عراق ارایه شود، قطع نکند.

● نقش نیروهای خارجی را در عراق چگونه می‌بینید؟

عراق کشوری بسیار غنی است و منابع نفتی خوبی دارد. بسیاری از مشکلات به وجود آمده در عراق، به خاطر تسلط بر همین منابع است. عراق در زمینه نفت، سومین یا چهارمین کشور انرژی دنیا است. آمریکایی‌ها‌ برای منافع خود وارد عراق شده‌اند و مقادیر قابل توجهی از نفت عراق را به تصرف خود درآورده‌اند، همچنین تعداد قابل توجهی از آثار تاریخی عراق را نیز به غارت برده‌اند. آنها عراق را ناامن جلوه می‌دهند تا رقبا، از ترس ناامنی وارد آن نشوند. ‌ ‌

حضور اروپایی‌ها در عراق، بسیار کمرنگ است تا حدی که در ائتلاف آمریکایی‌ها نیز خیلی هم پیمان نبودند، به طوری که اثری از روسیه و چین در عراق دیده نمی‌شود. روسیه شریک اول عراق بود و در سال‌های آخر حکومت صدام، ۶۰ میلیارد دلار توافق نفتی با عراق داشته است، چین نیز همین طور بوده، ولی تاکنون همه آن قراردادها معلق است. ‌ ‌

اختلاف بین شیعه و سنّی در عراق، تفرقه بدی را پایه‌ریزی کرده بود که خوشبختانه با هشیاری علمای اهل تسنن و شیعه، اختلافات مذکور به سرعت برطرف گردید. البته این مسأله نیز یکی از ترفندهای آمریکا برای ایجاد ناامنی بوده است. عراق یک کشور سوسیالیستی است و به بخش خصوصی اهمیت چندانی نمی‌دهد، ولی اخیراً شاهد آن هستیم که بخش خصوصی در آن کشور در حال پایه‌ریزی و خودنمایی است. خوشبختانه چون عراق کشور ثروتمندی است، بودجه معتنابهی دارد و امسال تاکنون ۱۰۰ میلیارد دلار صادرات نفت داشته است. ۵/۲ میلیون بشکه در روز، رقم خوبی برای عراق می‌باشد. سال ۲۰۰۸، بودجه عراق ۴۸ میلیارد دلار بود و با کمک دیگر کشورها به ۷۰ میلیارد دلار نیز رسید که از بودجه ایران بیشتر است. با ثروتی که عراق دارد، ایران می‌تواند یک عنصر سازنده یا مکمل برای این کشور باشد. ‌ ‌

● زمینه‌های بسط روابط مالی و تجاری ایران و عراق را در چه مواردی می‌دانید؟

بانک‌هایی در عراق تأسیس شده‌اند بانک‌های ایرانی در آن شریک می‌باشند. به دنبال آن هستیم که بانک‌ها را تقویت کنیم و زمینه‌های لازم فراهم آید تا بخش خصوصی بتواند چندین بانک دیگر را در عراق تأسیس نماید.

روزانه، میلیون‌ها دلار، بدون هیچ محدودیتی بین ایران و عراق مبادله می‌شود. LC وجود دارد که هم گشایش اعتبار می‌شود و هم ضمانت‌نامه صادر می‌گردد. همه عملیات بانکی بین دو کشور به خوبی در حال انجام است. روزانه از مرزهای کشور ما، ۳۰۰ کامیون جنس وارد خاک عراق می‌شود که معمولاً مواد غذایی، موکت، فرش ماشینی، لباس، نوشابه و آب معدنی حمل می‌کنند. همه این فعالیت‌ها، توسط بخش‌های خصوصی انجام ‌می‌شود. در بخش دولتی، یک میلیارد دلار وام داده شده که در بخش‌های مختلف نفت، برق، بهداشت و درمان و مسایل مختلف عراق به کار رفته است. در زمینه ارتباطات نیز، خط آهن شلمچه در حال احداث است که می‌تواند با اتصال به راه آهن بصره تا سوریه ادامه یابد. از موارد دیگر قابل ذکر، ارتباط لوله‌های نفتی است که دولت در حال انجام آن است. در صورتی که خطوط ارتباطی بین آبادان و بصره و همچنین کرمانشاه و کرکوک برقرار بشود، ما می‌توانیم نفت عراق را از طریق جزیره خارک صادر کنیم و عراقی‌ها نیز می‌توانند از طریق سوریه با خط لوله‌ای که دارند به دریای مدیترانه وصل شوند و نفت عراق بدون هیچ مشکلی از آن مسیر صادر گردد. دولت ما روزانه ۳ میلیون لیتر گازوییل و نفت سفید به عراق می‌دهد. قرار است بخشی از بنزین این کشور نیز از طریق صادرات، توسط ایران تأمین شود. بخش خصوصی، بنزین و حتی گازوییل عراق را از طریق کشورهای آسیای میانه وارد می‌کند و به دولت عراق و همچنین به بخش خصوصی عراق می‌فروشد. ‌ ‌

حتی میوه و تره بار عراق، از کشورهای دیگر وارد می‌شود. ایران قصد دارد نخلستان‌ها را بازسازی کند، که امید است با بودجه یک میلیارد دلاری دولت و با همکاری عراق انجام شود. منطقه آزاد اروند ما، می‌تواند بخش مهمی از کالاهای عراق، همانند خرما را به صورت ترانزیت صادر کند. ترانزیت کالا از کشورهای دیگر به عراق، از طریق بنادر ایران مثل بندرعباس، بندر امام و بوشهر نسبتاً خوب است. ما می‌توانیم حتی بهتر از این در ترانزیت کالا به عراق نقش داشته باشیم، به همین جهت باید تسهیلات ویژه‌ای را برای کشتی‌های خارجی از بنادر خودمان به مقصد عراق ایجاد کنیم و یا حمل‌ونقل داخلی خودمان را پشتیبانی نماییم. ما می‌توانیم صادرات خوبی از دریای خزر، قفقاز و آسیای میانه، به چین و هند و غرب داشته باشیم. ‌ ‌

عراق اکنون زیر نظر سازمان ملل اداره می‌شود و تابع بند ۷ کشورهای اشغال شده است، لذا کشور اشغالگر در آنجا حاکم تلقی می‌شود که این مشکل، دولت عراق را تهدید می‌کند. تمام تحریم‌های سازمان ملل هنوز جاری است. آمریکا حق وتو دارد و نمی‌گذارد عراقی‌ها از بند ۷ مذکور رهایی پیدا کنند، مگر این که موافقت نامه امنیتی آنها، توسط عراق امضا شود. سران حزب جمهوری‌خواهان که در پایان راه خود قرار دارند در تلاشند، در این فاصله چندهفته‌ای حاکمیتشان، این موافقت‌نامه‌ را به امضا برسانند و به این ترتیب شرایط موفقیت مک کین فراهم شود. دولت عراق هم، استقلال، تمامیت ارضی و امتیازات محوری کشور را به آمریکا نخواهد داد. ‌ ‌

● برنامه‌های آتی ایران جهت حضور در عراق و کمبودهای مرتبط چه می‌باشند؟

ما پیش‌بینی کرده‌ایم امسال حجم صدور خدمات فنی‌‌‌‌‌‌- مهندسی را به عراق به ۵۰۰ میلیون دلار برسانیم، در مناقصات مختلفی مثل سدسازی، راه، پل سازی و غیره شرکت کرده‌ایم و احتمال برنده شدن ما بسیار بالا است. همچنین همایش‌ها و نمایشگاه‌هایی برگزار می‌کنیم و نیز دعوت‌هایی از مسؤولان به عمل می‌آوریم تا تجربه‌ای که از بازسازی کشور خودمان به دست آورده‌ایم، به آنها انتقال دهیم. اما در اینجا ضعفی احساس می‌شود که آن هم ضعف آموزشی است. ما می‌توانیم بخش مهمی از کارکنان دولت عراق و جوان‌های آنها را آموزش دهیم و در زمینه آموزش فنی و حرفه‌ای به حل مشکل بیکاری عراق کمک کنیم.