اهمیت طهارت روحی در تأثیر گذاری بر مخاطب

مستحضرید که اکثر مردم دین خود را از علماء دارند الآن ایران که ۷۰ میلیون جمعیّت دارد, ما خیلی خوش بینانه نظر بدهیم ۱ میلیون نفر دینشان را از قرآن و روایات دارند یعنی علمای حوزه, فضلای حوزه ها و مردان بزرگ دانشگاه ها و مانند آن, آنها دینشان را از قرآن و روایات دارند

● مسئولیت سنگین حوزه های علمیّه در برابر دین مردم

مستحضرید که اکثر مردم دین خود را از علماء دارند. الآن ایران که ۷۰ میلیون جمعیّت دارد، ما خیلی خوش بینانه نظر بدهیم ۱ میلیون نفر دینشان را از قرآن و روایات دارند؛ یعنی علمای حوزه، فضلای حوزه ها و مردان بزرگ دانشگاه ها و مانند آن، آنها دینشان را از قرآن و روایات دارند. بقیّه، یعنی آن ۶۹ میلیون، دینشان را از همین روحانیّت دارند. آنها که کلینی را نمی شناسند، آنها که صدوق را نمی شناسند، من لا یحضر را ندیدند که بگویند : امام صادق (ع) طبق نقل کتاب من لا یحضر چنین فرمود، اینها نیست ! بنابراین رسالت علماء، طلاب، فضلاء بسیار سنگین است ! شما از این ۶۹ میلیون نفر هر مسأله ای سئوال بکنید که به چه دلیل نماز اینجور است، روزه اینجور است، حج و عمره و زکات و نکاح اینجور است؛ می گویند : ما از علماء شنیدیم. بنابراین دین مردم به وسیله حوزه ها وعلماء است. وقتی مهمترین کار مملکت به عهده علماء و طلاب و فضلاء بود، مهمترین مسئولیت هم به عهده آقایان است !

● طهارت روحی مبلّغان، لازمه تأثیر گذاری در جان مردم

ما چه کنیم که مردم، ما را و حرف ما را باور کنند؟ چون سخن از خدا و قیامت و برزخ و بهشت و جهنّم و ابدیت است، سخن از دنیا نیست ! دنیا یک گوشه است. مردم اگر بخواهند حرف ما را برای ابد باور کنند، نه برای ۱ میلیارد سال، نه برای ۱۰ میلیارد سال، برای خال دین ف یها ابداً؛ ما باید آن قدر مطهر، آن قدر پاک، آنقدر مطیّب باشیم که در جان مردم نفوذ بکنیم؛ نه در گوش و چشم مردم ! ممکن است کتابی بنویسیم و عدّه ای بخوانند؛ این کافی نیست ! لازم است، ولی کافی نیست ! ممکن است سخنرانی بکنیم، عدّه ای بشنوند؛ این لازم است، ولی کافی نیست ! ما حداکثر آن است که کتابی بنویسیم، عدّه ای بخوانند یا سخنرانی بکنیم، به گوش مردم برسانیم؛ این از ما بر می آید. امّا از گوش تا جان، از چشم تا جان به دست ما نیست ! اگر طیّب و طاهر بودیم و به جای امام نشستیم؛ نه بیراهه رفتیم نه راه کسی را بستیم؛ از آن به بعد را ذات أقدس له به جان مردم می رساند. خدای سبحان به رسولش فرمود : حرف را به جان مردم برسانید. ما ک ی می توانیم حرف را به جان مردم برسانیم؟ مادامی که مردم ما را باور کنند. ک ی ما را باور کنند؟ آیا این به تلقین است، به تفاهم است، به امضاء است یا به طهارت روح است؟! بنابراین وظیفه ما که این لباس را داریم و در حوزه های علمیّه شرکت کردیم و خود را جزء شاگردان وجود مبارک ولی عصر می دانیم، به آن حضرت منسوب می دانیم و هم افتخار دنیا و آخرت ماست این است که جز طیّب و طاهر نیندیشیم !

● ضرورت توجه به طهارت علم به عنوان غذای روح

بسیاری از شما آقایان شنیدید در ذیل این آیه سوره مبارکه عبس و تولّی که ذات أقدس له فرمود : فلینظر الا نسان لی طعام ه (۱)، در آنجا این بیان نورانی امام صادق (ع) است در ذیل این آیه که حضرت فرمود : مقصود اینکه انسان به غذای خود نگاه کند که غذای او آلوده نباشد، این است که درسی که می خواند، پیش کی می خواند؟ علم را از کی یاد می گیرد ! این غذای روح است : فلینظر لی ع لم ه الّذ ی یتعلّم عمّن یأخذ (۲). درست است که ظاهر آیه حق است، امّا غذا تنها مال جسم نیست؛ علم هم غذاست، نان هم غذاست، برنج هم غذاست. اینکه ذات أقدس له فرمود : هر کسی حتماً نظر کند به غذای خود، ببیند که این غذا طیّب است یا نه؛ این اختصاصی به نان و گوشت ندارد، بله او باید مواظب باشد که غذایش حلال و طیّب و طاهر باشد؛ اماعلم و اخلاق هم همینطور است، مقاله هم همینطور است.

حضرت فرمود : هر کسی باید نظر کند به علم خودش که از کی می گیرد. ما علممان را از ائمه می گیریم. هنر مرحوم علامه حلّی این است که خودش را در ردیف ابوحنیفه و شافعی قرار داده؛ می گوید : من این جور می گویم، شافعی اینجور می گوید، ابوحنیفه آنجور می گوید؛ دیگر نمی گوید (معاذ الله) امام صادق این جور می گوید، ابوحنیفه آن جور می گوید، شافعی آن جور می گوید ! علامه خیلی کار کرده؛ چه در منتها، چه در تذکره؛ منتها قدر علامه شناخته نشد !

بنابراین فخر ما همین است، ادّعا هم داریم و با این ادّعا هم فخر می کنیم که ما بالأخره شاگرد ولی عصریم؛ امّا این هزینه دارد و اگر خواستیم شاگردی آنها را ادامه بدهیم، تأمین می کنند. بنابراین کار ما، رسالت ما، مأموریت ما در مملکت معادل ندارد! برای اینکه ما با دین مردم کار داریم و وظیفه ما هم، آن طهارت روح ما هم معادل ندارد !

● کمال عقلی، شرط رهبری بر مردم

در بخشی از کتاب های فقهی، مخصوصاً در بخش قضا بسیاری از بزرگان فتوایشان این است که قاضی اگر عاقل باشد کافی نیست ! درنماز واجب باید عاقل باشد؛ حج واجب باشد، روزه واجب باشد، عمره واجب باشد، حج واجب باشد؛ باید عاقل باشد. امّا اگر خواست قاضی باشد که یکی از س مت های روحانی است، یعتبر ف یه کمال العقل (۳)، نه العقل ! یک عقل داریم، یک کمال العقل داریم. روحانی اگر بخواهد مکلّف بشود به نماز و روزه، همین که عاقل باشد کافی است؛ مثل آدم های معمولی ! امّا اگر خواست رهبری مردم را به عهده بگیرد، امام جماعت بشود، امام جمعه بشود، استاد بشود، باید کمال عقل داشته باشد ! عقل چیست که کمالش در اینجا لازم است؟ العقل ما عب د ب ه الرّحمن و اکتس ب ب ه الج نان (۴)! عقل را امام صادق معیّن کرد! عقل آن است که انسان هیچ مبدئی را قبول نکند جزخدا ! هیچ کسی را هم نپرستد، جز خدا ! آن وقت این برکات فراوانی دارد.

فضل بن شاذان یک طلبه معمولی نیشابور بود! چطور شده الآن بیش از هزار سال نامش به عظمت مانده؟ پس معلوم می شود این سرزمین، این آب و خاک می تواند بپروراند! او نه امام بود، نه امام زاده؛ یک طلبه معمولی نیشابور بود. شاگردی حضرت را کرد، کتاب الا فصاح را نوشته در کلام و ولایت و بیش از هزار سال به عظمت مانده. چرا ما نباشیم؟ ما هم هستیم. برای اینکه اساتید ما همین ائمه اند!! این سرزمین هم همین سرزمین است! بنابراین ما می توانیم باشیم.

● پیشرفت و توفیق دانشگاهیان به برکت پیروزی انقلاب اسلامی

به برکت انقلاب، خونهای پاک شهداء، زحمت امام راحل، کوشش مقام معظّم رهبری دیدید بسیاری از دانشجوها و دانشگاهی ها کارهای مثبتی کرده اند ! قبلاً این مهندسین ما انباردار بودند. آن اوائل انقلاب به اتفاق بعضی از اعضای شورای عالی قضائی ما یک مسافرتی داشتیم به آذربایجان شرقی. همین که رفتیم فرودگاه، یکی از این مهندسین بزرگوار گفت : حاج آقا ! ما اینجا انباردار بودیم؛ یعنی سالیان متمادی رفتیم خارج، متخصص شدیم برای پرواز، برای قطعات هواپیما، کار گذاری؛ امّا هر وقت خواستند قطعات هواپیما را عوض بکنند، این آکبند شده را که تحویل ما می دادند، ما می بردیم انبار، از ما تحویل می گرفتند، خودشان بست و بند می کردند، کار می گذاشتند، ما بیگانه بودیم؛ ما فقط انباردار بودیم. اما الآن ما آزاد شدیم، خودمان قطعات را می گذاریم، خودمان می سازیم. پس به برکت انقلاب این کشور آزاد شد ! آنها برکات فراوانی داشتند، ما هم باید برکات فراوانی داشته باشیم و می توانیم و راه هم هست.

● وجود ( ایمان مستقر ) در جان مبلّغان، شرط موفقیت در تبلیغ

مطلب بعدی آن است که ما چکار بکنیم این درس ها را باور کنیم، یک؛ عمل بکنیم، دو؛ تا بتوانیم منتشر بکنیم. اگردرسی که ما از استاد فرا گرفتیم، فوراً بخواهیم با سخنرانی تحویل بدهیم، این می شود کسب؛ این تعلیم نیست ! اگر بخواهیم مبلّغ الهی باشیم و معلّم کتاب و حکمت باشیم، باید در جان ما این نفوذ بکند و تا مؤمن نباشیم به ایمان مستقر، نه این حرف ما معطّر می شود، نه جامعه قبول می کند ! از وجود مبارک امام صادق (ع) سؤال کردند که ما شنیدیم ایمان دو قسم است؛ بعضی ها ایمانشان مستقر است، بعضی ها ایمانشان مستودع ! ( ایمان مستودع ) یعنی ودیعه است که در حال خطر حادثه ای پیش بیاید، خدای ناکرده این ایمان گرفته می شود، امّا ایمان مستقر قرار گرفته است؛ ما چه کنیم که خطرها و حوادث، ایمان را از ما نگیرد و ایمان ما مستقر بشود !

فرمود : بعد از هر نماز این جمله ها را بخوانید : رضیت ب الله تعالی ربّاً و ب محمّد (ص) نبیّا و ب السلام د یناً و بالقرآن ک تاباً و ب الکعبه ق بله و ب علیّ و الحسن و الحس ین تا وجود مبارک ولی عصر ائ مهً. اللّهمّ نّی رضیت ب ه م ائ مهً فارض نی لهم (۵). فرمود : این را بعد از هر نماز بخوانید تا ایمان، مستقر بشود. یعنی خدایا ! من قرآن را باور کردم، اسلام را باور کردم، کعبه،قبله من است، مطاف من است، علی و اولاد آنها را قبول کردم، غیر از اینها را قبول ندارم؛ این می شود ملکه آدم. وقتی ملکه شد، این جان می شود طیّب و طاهر. وقتی که طیّب و طاهر شد، مردم این عطر را می شنوند ! هم ما چشمی پیدا می کنیم که درون خیلی افراد را می بینیم، هم مردم شامّه ای پیدا می کنند، بوی روحانیّت را از ما می شنوند. هم ما به جایی می رسیم که ا تّقوا فراسه المؤم ن فنّه ینظر ب نور الله (۶)، هم آنها این روح و ریحان را از ما استشمام می کنند و دنیایشان تأمین است. حالا اگر چهار جائی کمبودی داشت، آن چهار جا را نیروی انتظامی، مسأله حجاب و مسأله عفاف و اینها را اداره می کند و گرنه اساس جامعه بر همان یعلّ مهم الک تاب و الح کمه (۷) است!

● غالب مشکلات جامعه در عمل نکردن به الفبای دین

الآن این ۷ ـ ۸ میلیون پرونده ای که در دستگاه قضائی است، حداکثر ۹۵ درصدش مربوط به همین مسائل اخلاقی است. مسائل پیچیده عمیق علمی نیست ! یعنی یک کسی دروغ گفته، خ لاف گفته، فحش گفته، چک بی محل کشیده، به موقع تخلیه نکرده، کالای پوسیده داده، مغبون کرده؛ اینها همه جزء الفبای دین ماست! کدام مسلمان است که نداند اینها حرام است؟! اینها مشکل شبهه ابن کمونه نیست که فلسفه حل کند، یا شبهه ترتّب نیست که در اصول حل بشود! آنها مشکلات عمیق علمی است که یا یک حکیم باید حل کند یا یک اصولی باید حل کند یا یک فقیه باید حل کند؛ امّا اینها همه در رساله ها نوشته است! چرا ۷ میلیون پرونده رفته در دستگاه قضائی، کلّ مملکت را فلج کرده؟! برای اینکه یک بخشش مربوط به ماست که ما واقعاً باید طیّب و طاهر باشیم؛ یک بخش دیگرش هم به این است که مسجد و حسینیه باید پر فروغ و پر رونق باشد، مردم حضور پیدا کنند، بعد از نماز دو تا کلمه حرف بشنوند، و بعد به جان هم نیفتند! اینها مسائل عمیق نیست که ما بگوییم احتیاج به درس و بحث دارد !

● سرّ دائمی بودن تذکر و موعظه، به منظور همیشگی بودن وسوسه ها

اینکه هر جا شما بروید، همین مسائل اخلاقی هست؛ چرا؟ برای اینکه وسوسه همیشه و همه جا هست. از آن طرف مرتب می گوید نامحرم را نگاه کن، شما در هر مسجدی هستید باید بگویید : قل ل لمؤم نین یغضّوا (۸)، برای اینکه آن وسوسه دائمی است! وسوسه که دائمی شد، از این طرف تذکر هم باید دائمی باشد! اگر کسی یک بیماری دارد، پایش زخم است؛ اگر هر روز زخم است، پماد هم باید هر روز بمالند! شما هر روز سر درد دارید، هر روز درد دارید؛ هر روز باید قرص بخورید! چرا شما این حرف را تکرار می کنید، برای اینکه بیماری همین است. مگر بیماری جامعه غیر از یوسو س ف ی صدور النّاس (۹) است؟ ه ی می گوید نا محرم را نگاه بکن، ه ی می گوید آن مال را ببر، ه ی می گوید آن غیبت را بکن، ه ی می گوید آن دروغ را بگو ! مشکلات عمیق فلسفی یا اصولی یا فقهی یا رجالی که نیست! مشکلات مردم همین است. از مسجد و حسینیه هم کاملاً بر می آید که مشکل را حل کنند. بنابراین هم وظیفه ماها مشخص می شود، هم وظیفه جامعه.

آیت الله جوادی آملی

بیانات معظم له در دیدار با جمعی از اساتید، طلاب و فضلاء ـ دماوند؛ مرداد ۱۳۸۸

(۱) عبس/ ۲۴

(۲) الکافی/ ۱/ ۵۰ ـ با تلخیص

(۳) شرایع السلام/ ۴/ ۶۷ ؛ جواهر/ ۴۰/ ۱۲

(۴) الکافی/ ۱/ ۱۱

(۵) تهذیب الأحکام/ ۲/ ۱۰۹

(۶) الکافی/ ۱/ ۲۱۸

(۷) بقره/ ۱۲۹

(۸) ر. ک : نور/ ۳۰

(۹) ناس/ ۵