تغییر اوباما, توطئه سینما, جدل ایران و آمریکا

یکی از اتفاقات سال ۸۷ که در عرصه روابط میان فرهنگی کشورمان با آمریکا رخ داد, به مجادله ها بر سر حضور هنرمندان ایران و آمریکا در دو کشور برمی گشت نقش آفرینی یکی از هنرپیشگان زن سینمای ایران در فیلمی هالیوودی و سفر هیئت آکادمی اسکار به ایران مهم ترین اتفاقاتی بودند که از حوزه فرهنگی وارد عرصه سیاسی شدند

یکی از اتفاقات سال ۸۷ که در عرصه روابط میان فرهنگی کشورمان با آمریکا رخ داد، به مجادله ها بر سر حضور هنرمندان ایران و آمریکا در دو کشور برمی‌گشت. نقش‌آفرینی یکی از هنرپیشگان زن سینمای ایران در فیلمی هالیوودی و سفر هیئت آکادمی اسکار به ایران مهم‌ترین اتفاقاتی بودند که از حوزه فرهنگی وارد عرصه سیاسی شدند.

یکی از اتفاقات سال ۸۷ که در عرصه روابط میان فرهنگی کشورمان با آمریکا رخ داد، به مجادله ها بر سر حضور هنرمندان ایران و آمریکا در دو کشور برمی گشت. نقش آفرینی یکی از هنرپیشگان زن سینمای ایران در فیلمی هالیوودی و سفر هیئت آکادمی اسکار به ایران مهم ترین اتفاقاتی بودند که از حوزه فرهنگی وارد عرصه سیاسی شدند.

● بازیگر ایرانی در هالیوود

بعد از اینکه ایفای نقش گلشیفته فرهانی بازیگر نام آشنای سینمای ایران در فیلمی از سینماگر مشهور هالیوود (ریدلی اسکات) با عنوان "دروغ ها" خبرساز و بلکه دردسرساز شد و به موضوع گیری مسئولان در مورد او انجامید، هیئت آکادمی جایزه اسکار در اسفند ماه به دعوت نهاد صنفی خانه سینما به تهران آمد و اگرچه نشست ها و کارگاه هایی تخصصی را برپا کرد اما بازهم تعامل سینماهای ایران و آمریکا را به مقوله ای سیاسی تبدیل کرد.

تا پیش از این آنچه به چالش هایی در این حوزه منجر می شد به مهاجرت برخی هنرمندان ایرانی به ایالات متحده و مشکلات آنها برای ورود به کشور و یا حضور چهره های سرشناس سینمای آمریکا (مثل شان پن) در تهران برمی گشت.

زمانی که عکس های گلشیفته فراهانی در کنار لئوناردو دی کاپریو در فیلم "دروغ ها" منتشر شد، زمینه برای پاره ای اعتراضات از سوی طیف های اصولگرا فراهم آمد و بعد از اینکه عکس هایی از وی روی فرش قرمز هالیوود از طریق سایت های اینترنتی انتشار یافت، دوستداران سینما نگران آینده شغلی آن بازیگر جوان شدند و حضور بدون حجاب اسلامی او را در یک محفل سینمایی بین المللی، زمینه ساز تحدیدها و سوءظن های تازه دولتی علیه سینما قلمداد کردند.

چنین نیز شد. روزنامه های اصولگرا این موضوع را مساعد هجمه ای علیه سینماگران مستقل دیدند و سایر تعاملات فرهنگی فیمابین و حتی نمایش فیلم های ایرانی را در جشنواره های خارجی زیر تیغ اتهام بردند و متعاقب آن مسئولان دولتی نیز اظهاراتی را درباره بازگشت و بقای حرفه ای گلشیفته فراهانی ایراد کردند.

این قائله تا بعد از اظهارنظر بازیگر نامبرده درخصوص تمایل اش به مهاجرت دائمی از ایران و برنگشتن به وطن ادامه پیدا کرد و حتی در جریان جشنواره بیست و هفتم فیلم فجر نیز نمود یافت. بازی خانم فراهانی در فیلم مهم "درباره الی..." (ساخته اصغر فرهادی) موجب شد تا فیلم با تبصره و سفارش مقامات عالی راه به جشنواره پیدا کند و اکران عمومی اش هم در پرده ای از ابهام فرو رود.

البته مشاور هنری رئیس جمهور در اسفندماه و بعد از آنکه گلشیفته فراهانی با ظاهری شایسته و اسلامی در جشنواره فیلم برلین حضور یافت، اظهاراتی متفاوت را به زبان آورد و اتفاقات گذشته مربوط به وی را قابل گذشت خواند و بدین ترتیب هم امید به نمایش عمومی "درباره الی..." را زنده کرد و هم بازگشت گلشیفته فراهانی را... چنانکه اولی تحقق یافت و از دومی نیز زمزمه هایی به گوش می رسد.

● اسکاری ها در ایران

رخداد دیگر اما سویه های تازه ای پیدا کرد. ماجرا از این قرار بود که هیئتی از اعضای بلند پایه آکادمی اسکار روز نهم اسفند به دعوت خانه سینمای ایران به تهران سفر کرد. مدیر روابط عمومی آکادمی اسکار هدف از این سفر را تبادل افکار و ارائه نظرات این هیئت در مورد سینمای ایران دانست و اعلام کرد که "این سفر کاملاً جنبۀ فرهنگی دارد و به هیچ عنوان سیاسی نیست."

مسافران تهران عبارت بودند از: سید گانیس رئیس آکادمی اسکار، فرانک پیرسون رئیس سابق این آکادمی، ویلیام هوربرگ تهیه کنندۀ سینمای هالیوود، آنت بنینگ بازیگر مشهور سینما، جیمز لانگلی سازنده فیلم های مستند و فیل رابینسون عضو هیئت رئیسۀ آکادمی.

با وجود اعلام برنامه های این سفر شامل برگزاری چند سمینار تخصصی فیلمنامه نویسی و کارگردانی، مستند سازی، تهیه و تولید و بازاریابی، بازدید از موزۀ سینما و یک دانشکدۀ سینمایی و...، حضور چهره های هالیوودی در ایران چندان مسئولین دولتی را خوش نیامد.

به عنوان مثال سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری ۱۲ اسفند خود با اشاره به اینکه هالیوود در برخی موارد فیلم‌های ضد اسلامی و ضد ایرانی با هدف تحقیر مسلمانان و با جهت گیری نژادپرستانه تولید کرده است گفت: «همه هنرمندان و رسانه‌ها جدا از جهت‌گیری فکری شان باید طوری عمل کنند که زمینه تولید فیلم‌های دیگری از این دست فراهم نشود» وی خواستار عذرخواهی هالیوود بابت ساخت فیلم های ضد ایرانی و تحقیرآمیز شد و همین موضع گیری یک روز در صدر اخبار یاهو جا گرفت.

پیش از حسن قشقاوی، جواد شمقدری مشاور هنری رئیس جمهور – هم او که در ماجرای نمایش فیلم "درباره الی" در جشنواره فجر وساطت کرده بود – نیز خواستار عذرخواهی اعضای آکادمی اسکار به خاطر توهین‌ها و افتراهای ۳۰‌ سال گذشته‌شان نسبت به ایران شد.

● هالیوودی ها از ایران عذرخواهی کنند

وی گفت: مسئولان سینمایی تنها موقعی حق دارند با اعضای آکادمی اسکار و سینماگران هالیوود جلسه رسمی داشته باشند که آنها به خاطر توهین‌ها و افتراهایی که به ملت ایران در طی ۳۰ سال گذشته روا داشته اند، عذرخواهی کنند.

مشاور رئیس جمهور در عین حال که از لزوم میهمان نوازی با این مسافران سینمایی سخن می گفت اعلام کرد: معتقدم مسئنولان سینمایی کشور قبل از این عذرخواهی رسمی نباید با مسئولان هالیوود و آکادمی اسکار هیچ دیداری داشته باشند.

به گفته وی، "ملت و انقلاب ایران بارها از سوی فیلم‌های هالیوودی به ناحق مورد هجمه قرار گرفته و لیست بلند بالای این فیلم‌ها بیانگر خشم و نفرت پشت صحنه گردانان هالیوود از ملت بزرگ ایران است. فیلم «بدون دخترم هرگز» و فیلم «۳۰۰» دو نمونه فاحش و سراسر دروغ پردازی است و همچنین فیلم «کشتی‏گیر» یکی از آخرین آنهاست. اگرچه می‌دانیم همین الان نیز در حال ساختن فیلم‌های دیگری هستند که هدف آن توهین و تهمت به ملت بزرگ ایران و فرهنگ غنی این سرزمین است."

او با اشاره به یکی از دیدارهای خود با یک گروه صلح مردمی آمریکایی خاطرنشان کرد: ما موقعی سیاست تغییر اوباما را باور می‌کنیم که این تغییر در هالیوود نیز دیده شود و اگر هالیوود به دنبال اصلاح رفتار خود با ملت ایران و فرهنگ و تمدن اسلامی ایران ماست، باید این عذرخواهی را رسما اعلام کنند.

در میان معترضان رسمی سفر هیئت هالیوودی به ایران، نماینده ولی فقیه در نیروی دریایی سپاه پاسداران نیز دیده می شد. حجت الاسلام علی شیرازی در همایشی که در شهر کرمان برگزار می شد، هالیوود را دستی توطئه گر توصیف کرد که قصد دارد با برقراری ارتباط با هنرمندان ایرانی برای برنامه ریزی و ترویج فرهنگ سکولاریسم در ایران فعالیت کند. او اسناد و سیاست های سازمان سیا را به عنوان شاهد حرف های خود ذکر کرد.

این مقام حاضر در سپاه پاسداران با اشاره به حضور برخی فعالان صنعت سینمای هالیوود درنهاد صنفی خانه سینما اظهار داشت: اگر چه این افراد هدف خود را آموزش بازیگران ایرانی بیان کرده اند، اما حرکت آنها در واقع شبیخون فرهنگی است.

او این سفر فرهنگی را در امتداد جریان هایی دانست که برای ایجاد خدشه و از بین بردن نظام جمهوری اسلامی تدارک دیده می شوند.

حجت الاسلام شیرازی شکل دیگر این اتفاق را در برخی مطبوعات جستجو کرد و گفت: در این زمینه نیز گروهی را سامان دادند تا با نفوذ در مطبوعات و آن هم مطبوعات تحت نظارت ارشاد علیه دین اسلام مطالبی نوشته شود و این امر نیز طی سال های ۷۴ تا ۷۶ در برخی مطبوعات پدیدار شد.

● پاسخ سینمایی به سیاسیون

بعد از این سخنان اعتراض آمیز، فرهاد توحیدی رییس کانون فیلمنامه نویسان خانه سینما با بیان اینکه خانه سینما ماموریت دارد با هماهنگی با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دفتر مجامع آسیایی «اتحادیه‌های صنفی آسیایی» را تاسیس کند، تلویحا سفر انجام شده هیئت آمریکایی را واجد اهدافی ملی و مطابق با موازین دولتی توصیف کرد و گفت: سفر اعضای هیئت آکادمی اسکار را باید در این منظر دید که حلقه‌ای از حلقه‌ مبادلات حرفه‌ای با سینماگران سایر کشورها به‌ منظور گشودن افق‌های تازه پیش‌پای سینماگران فراهم می‌شود.

وی به انتقادات مطرح شده این گونه پاسخ داد: طبیعتا این سفر منتقدانی را هم دارد که نظراتشان در جای خودش محترم است و می‌توان گوش داد و آنها را نسبت به اهداف این سفر روشن کرد تا سوء‌ برداشت نشود.

این مقام مسئول در خانه سینما با اشاره به اینکه حضور گروه سینمایی هالیوود در ایران، بخشی از تبادلات فرهنگی و هنری میان دو ملت است توضیح داد: این سفر نه اولین سفر یک هیات سینمایی به ایران است و نه آخرین آن؛ و در برنامه تنظیم شده خانه سینما که در طول ماه‌های آینده گام‌به‌گام به اجرا در خواهد آمد، سفر این هیات و سفر هیات‌های دیگری از کشور‌های‌ آسیایی به ایران انجام خواهد شد تا هم تبادل تجربه ‌شود و هم امکان سرمایه‌گذاری مشترک فراهم ‌شود.

البته از این نکته نمی توان گذشت که نهادهای صنفی چون خانه سینما در سال های گذشته آبستن حوادث متعددی بوده که از شرایط سیاسی پیرامون ناشی می شده است. انتساب برخی فیلمسازان و مدیران خانه سینما به جناح های مخالف دولت و تصدی گری آنان در سمت های صنفی از جمله مسائلی بوده است که بعضا استقلال فعالیت های فرهنگی و تعاملات سینمایی میان ایران و کشورهای مختلف – از جمله آمریکا – را در معرض انتقاد و اتهاماتی قرار داده است.

در همین باره محمدمهدی عسگرپور مدیرعامل خانه سینما نیز در نشستی خبری که ۲۰ اسفند در محل خانه سینما برگزار شد، به حواشی حضور اسکاری ها در ایران و برخوردهای صورت گرفته در قبال این سفر اشاره کرد و گفت: از بعضی از این برخوردها هیچ تعجبی نکردم. این‌که کجا و چگونه می‌نویسند و یا برخورد یکی از بازیگران سینمای ما با آن‌ها که می‌دانم چه مواقعی چه برخوردی از خود نشان می‌دهند و یا برخورد یکی از نظامیان که به راحتی درباره‌ این افراد اظهارنظر می‌کنند و همچنین بعضی از روزنامه‌ها که اطلاعات غلط دارند و بدون آن‌که سوالی از اهالی فرهنگ و هنر بپرسند، اطلاعات به مردم می‌دهند برایم تعجب‌آور نبوده و سال‌هاست که به این مسایل عادت کرده‌ایم و جزو زندگی ما شده است.

وی با اشاره به کشیده شدن دامنه انتقادات به تلویزیون، از برخورد صداوسیما با این موضوع ابراز تعجب کرد و ادامه داد: در چند گزارشی که در بخش خبر پخش شد، آنها به دنبال نسبت هالیوود و اسکار بودند و مخاطب را به این سمت هدایت می‌کردند که اسکار یعنی هالیوود و هالیوود یعنی یهودیت و این یعنی صهیونیسم، و صداوسیما درواقع در این ماجرا به خودش هم گل زد. آن‌ها برای تئوری‌هایی که مطرح کردند، فیلم‌هایی را مثال زدند که بیش از ۵۰ بار از تلویزیون پخش شده است و از آن‌ها به عنوان فیلم‌هایی برخلاف منافع مسلمانان و به نفع نژادپرست‌ها یاد کردند. آثاری مانند «رقص با گرگ‌ها» و یا «میلیونر زاغه‌نشین» که به شدت دنبال خرید و پخش آن هستند و درواقع این فیلم‌ها را به عنوان سیاست استعماری مطرح کردند.

عسگرپور این عدم انسجام را تعجب‌آور خواند و ادامه داد: غیر ممکن است، سیستمی فیلم‌هایی را پخش و تبلیغ کند و در همان سیستم بگوید صهیونیستی است! و اساسا می‌توان این‌گونه استنباط کرد، خدایی نکرده صداوسیما در راه منافع صهیونیسم حرکت می‌کند!... بعد از این اتفاق بعضی از دوستان می‌گفتند، پس از این هر فیلم هالیوودی که از تلویزیون پخش شد حق اعتراض داریم چرا که در جهت منافع آمریکا و صهیونیسم خواهد بود.

نویسنده : جواد ماه‌زاده