بیوتکنولوژی, محور توسعهٔ کشاورزی ۲

هزاران سال پیش انسان از میوه ها و گیاهان موجود در طبیعت به عنوان نخستین منبع تغذیه استفاده می کرد با گذشت قرن ها, بشر خود شروع به کاشت و پرورش گیاهان کرد تا بخشی از نیاز غذائی خود را مرتفع سازد

پروژهٔ تولید برنج تراریخته در ایران نیز یکی از مواردی است که در ماه‌های اخیر توجه مردم و مسئولان را به خود جلب کرده است. پژوهشکدهٔ بیوتکنولوژی کشاورزی در آن زمان اطمینان داده بود که آزمایش‌های گلخانه‌ای و مزرعه‌ای این محصول در شرایط کاملاً ایزوله انجام شده و هیچ نگرانی بابت استفاده از این‌گونه برنج وجود ندارد. با این حال، سازمان حفاظت محیط‌زیست اعتقاد داشت در دستکاری ژنتیکی با استفاده از فن‌آوری‌های مولکولی و سلولی، اطلاعاتی به ژن محصول موردنظر اضافه یا از آن کم می‌شود که ممکن است آثار سوء و ناخواسته‌ای به دنبال داشته باشد. بهزاد قره‌یاضی رئیس مؤسسهٔ بیوتکنولوژی کشاورزی در این‌باره می‌گوید: در اظهارنظر سازمان حفاظت محیط‌زیست آمده است که گویا برنج تراریخته، آثار زیان‌باری دارد، آنها در ادّعاهای غیرکارشناسی از جنبهٔ علمی مدعی شده‌اند پروتئین موجود در این برنج، اثر سوء اثبات شده‌ای دارد؛ در حالی که طی ۳ ماه گذشته این مؤسسه توانسته به کوچکترین سندی بر این ادّعاء سازمان حفاظت محیط‌زیست، دست یابند. وی در بیانیه‌ای اعلام کرد: وزارت جهاد کشاورزی همواره از بحث و تبادل‌نظر علمی و کارشناسانه استقبال کرده و مؤسسهٔ تحقیقات بیوتکنولوژی کشاورزی آمادهٔ بحث و مناظرهٔ علمی و کارشناسانه با همهٔ افراد علاقه‌مند در ایران و جهان است.

پروفسور ایلیمار آلتوسار با توجه به نتایج تحقیق انجام شده، مصرف برنج تراریخته را بدون آثار منفی توصیف کرد. وی که استاد دانشکدهٔ پزشکی دانشگاه اوتاوای کانادا است، می‌گوید: این تحقیق به مدت ۵ سال و با صرف ۵/۱ میلیون یورو در اروپا توسط پژوهشگران کشورهای دانمارک، هلند، انگلستان، آلمان و اسکاتلند صورت گرفته است. طبق این تحقیق ۹۰ روز تغذیهٔ موش‌های آزمایشگاهی با برنج تراریخته، تأثیری منفی به دنبال نداشته است. وی با بیان اینکه ایران، نخستین کشور جهان است که فن‌آوری استفاده از پروتئین BT را در برنج به‌کار برده است، گفت: پروژهٔ تحقیقاتی دیگری با عنوان ریسک غذاهای نوین توسط محققان با صرف ۱۲ میلیون یورو انجام خواهد شد. به‌هر حال تا اعلام نتایج تحقیقات و آثار برنج تراریخته بر انسان، نگرانی مصرف‌کنندگان بدون دلیل نخواهد بود.

انجمن‌های علمی تخصصی ایمنی زیستی، ژنتیک و بیوتکنولوژی ایران نیز در پی مباحث مطرح شده در بیانیهٔ مشترک با تأکید بر اهمیت علمی این دستاورد یک کار گروه تخصصی مشترک به‌منظور بررسی کارشناسی مطالب مطرح شده و ارائه نتایج حاصل به مراجع ذیربط از جمله کمیتهٔ ملی ایمنی زیستی تشکیل داده و از تمامی صاحب‌نظران همچنین دستگاه‌های مربوط از جمله وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط‌زیست خواسته‌اند مدارک و شواهد خود را مبنی بر ایمنی یا مخاطره‌آمیز بودن این محصول در اختیار دبیرخانه‌های این انجمن‌ها قرار دهند. قره‌یاضی در این‌باره می‌گوید: تا این لحظه در مورد این برنج که در ساقه و برگ حاوی پروتئین Cry۱Ab است، از هیچ نقطه‌ای در دنیا، گزارشی دریافت نشده که نشانی از کوچکترین اثر سوء این محصول در شرایط زراعی ایران باشد. وی با اشاره به تحریم ایران از سوی آمریکا برای دستیابی به فن‌آوری مهندسی ژنتیک و بیولوژی مولکولی گفت: در چنین شرایطی که محققان کشور به فن‌آوری تولید انبوه در گیاهان تراریخته دست یافته‌اند، ایجاد نگرانی جایز نیست و منتقدان باید برای هر یک از ادّعاهای خود، مدرک مستند و قابل قبولی ارائه دهند. این درخواست قره‌یاضی کاملاً به‌جا است؛ با وجود اینکه پژوهشکدهٔ بیوتکنولوژی کشاورزان ایران در این مدت، نشانی از احتمال خطر این‌‌گونه برنج تراریخته نیافته، باز هم مردم حق دارند نگران سلامت خود باشند و به تبع آن، مسئولان نیز باید در صدد چاره‌جوئی برآیند. با این حال، با ادامهٔ کشمکش بین سازمان‌های درگیر مانند سه‌ماههٔ اخیر، کاری از پیش نخواهند رفت. به صرف اینکه کشورهای پیشرفته از انتقال تکنولوژی‌های مدرن به کشور جلوگیری می‌کنند، نباید در استفاده از نتایج تحقیقات بومی شتاب کرد.

IT در مزارع چین

رایانه، اینترنت و نرم‌افزارهای گوناگون، دیگر برای کشاورزان چینی ابزارهائی دست‌نیافتنی نیستند؛ چرا که رؤیای آنها برای کشاورزی مدرن در بسیاری از نقاط کشور به حقیقت پیوسته است.

بیش از یک‌صد مأمور و متخصص اطلاعات کشاورزی در این کشور در هفته‌های اخیر شاهد کاربرد موفقیت‌آمیز فن‌آوری اطلاعات در کشاورزی بوده‌اند. این افراد، مطابق با جدیدترین روش فن‌آوری، اطلاعات را در مراحل بذرافشانی، آبیاری و جمع‌آوری اطلاعات برای آنالیز خواص خاک به‌کار می‌گیرند. گائو زوئویو، کارشناس اطلاعات از وزارت کشاورزی چین، فعالیت گروه در به‌کارگیری IT را مثال‌زدنی و موفق می‌خواند و می‌گوید: فن‌آوری اطلاعات، نیروی محرک جدیدی برای منابع کشاورزی، به روزرسانی کشاورزی سنتی و بهبود بهره‌وری به‌شمار می‌آید. به‌کارگیری فن‌آوری اطلاعات در زمینهٔ کشاورزی، در چین سابقه‌ای ۱۰ ساله دارد. وزارت کشاورزی چین در سال ۱۹۹۵، شروع به ساخت پایگاه اطلاعاتی و سیستم‌های کاربردی برای نظارت و قوانین کلی همچنین پیش‌بینی وقایع غیرمترقبه، آفات نباتی، بیماری‌های گیاهی، تقاضای بازار و فروش محصولات زراعی کرد. پروژهٔ اطلاعات کشاورزی هوشمند به نام ”کشاورزی کامپیوتری“ در سال ۱۹۹۶ توسط وزارت علوم و تکنولوژی چین راه‌اندازی شد که بیش از ۳ میلیون هکتار از مزارع چین را در ۱۴ استان تحت پوشش می‌گرفت، اما ارتباطات روستائی در سال جاری در رأس برنامه‌های شورای حکومتی دولت چین قرار گرفته است. چین در کنفرانسی دربارهٔ اطلاعات کشاورزی که در ماه می برگزار شد، تصمیم گرفت پنج سیستم خدماتی اطلاعات برای کنترل مسائل کشاورزی و هشدار سریع، راه‌اندازی کند. همچنین سرویس شبکهٔ ملی اطلاعات کشاورزی برای بخش‌ها و روستاهای فعال در بخش کشاورزی به راه خواهد افتاد. هم‌زمان، همهٔ ادارات دولتی موظف شدند بخش‌های خدمات اطلاعات کشاورزی را تشکیل دهند که اطلاعات مربوط به تولیدات کشاورزی، قیمت‌گذاری‌ها، حوادث کشور، بیماری‌های گیاهی، آفات نباتی و درآمد کشاورزان را جمع‌آوری کنند. وب‌سایت رسمی وزارت کشاورزی چین نیز که به بیش از ۲۰ وب‌سایت تخصصی دیگر لینک می‌شود؛ نمایشگاه on-line برای کشاورزان محلی است که می‌توانند محصولات خود را از این طریق، به فروش برسانند. این نمایشگاه مجازی بیش از۱۴۰۰ کارخانهٔ صنایع تبدیلی و کشاورزی را به خود جذب کرده است. گائو زوئویو که به شکوفائی بخش کشاورزی در سایهٔ ابزارهای مدرن تولید، بسیار امیدوار است، می‌گوید: کاربرد و ارتقائ فن‌آوری اطلاعات، گام نخست به سوی مدرنیزه کردن کشاورزی است؛ اما به عقیدهٔ او هنوز در مناطق مختلف، توسعهٔ اطلاعات کشاورزی تفاوت‌هائی وجود دارد. وی می‌افزاید: کشاورزی دیجیتال اکنون در مزارع بعضی مناطق توسعه‌یافتهٔ کشور مانند پکن اتفاق افتاده است، اما در مناطق توسعه‌نیافته هنوز راه زیادی در پیش است. فن‌آوری اطلاعات در چین یکی از صنایع پیشرو است که درآمد فروش آن، سال گذشته به ۵/۲۲۶ میلیارد دلار رسید. چین اکنون پس از آمریکا در زمینهٔ فن‌آوری اطلاعات در جهان در جایگاه دوم قرار دارد.