وحدت رمز پایداری انقلاب

کشتی انقلاب در راه رسیدن به سر منزل مقصود ممکن است در دریای پر تلاطم حوادث با موانعی روبرو شود

کشتی انقلاب در راه رسیدن به سر منزل مقصود ممکن است در دریای پر تلاطم حوادث با موانعی روبرو شود. شرط رسیدن به ساحل نجات در درجه اول، تقویت نیروی محرکه کشتی انقلاب و در درجه دوم، شناخت و رفع موانع احتمالی است. تحقق آرمانهای انقلاب، حفظ دستاوردهای آن تنظیم سیاست های کلی نظام و حفظ مشروعیت حکومت، مشروط به شناخت دقیق آفات، موانع و دشمنان داخلی و خارجی انقلاب است. معمولا به مشکلات درونی انقلاب، آفت و به مشکلات بیرونی آن مانع گفته می شود. بنابراین آفات پدیده های درونی و موانع پدیده های بیرونیند که رویاروی انقلاب قرار می گیرند. علاوه بر آن حوزه های سیاست، اقتصاد و اجتماع بر هم تاثیر می گذارند و اگر بطور مثال، استقلال سیاسی یا فرهنگی زیر سوال برود در دراز مدت ممکن است استقلال سیاسی نیز خدشه دار شود.

آیات قرآن کریم، ما را به درس گرفتن از سرگذشت پیشینیان ترغیب می کند: “فاعتبروا یا اولی الالباب”(حشر۲:) همچنین امیرالمومنین علی (ع) کرارا ما را به سرنوشت ملت های پیشین و مطالعه تاریخ و عبرت گرفتن از آن دعوت می نماید: “و احذروا ما نزل بالامم قبلکم من المثلات بسوء الافعال و ذمیم الافعال”۱(). آن حضرت مهمترین موانع انقلاب و اسباب شکست نهضت ها را کینه توزی، تفرقه و پشت کردن به یکدیگر معرفی می کند۲(). امام خمینی (ره) در وصیت نامه سیاسی الهی خویش یا هشدار به اینکه انقلاب نباید به دست نااهلان افتد، رمز تداوم انقلاب را چنین معرفی می کند: “بی تردید رمز بقای انقلاب اسلامی، همان رمز پیروزی است و رمز پیروزی را ملت می داند، و نسلهای آینده در تاریخ خواهند خواند که دو رکن آن انگیزه الهی و مقصد عالی حکومت اسلامی و اجتماع ملت در سراسر کشور با وحدت کلمه برای همان انگیزه و مقصد می باشد”.

مطابق این فرمایش امام راحل، حفظ وحدت ملی در جهت اهداف و مقاصد عالی حکومت اسلامی، رمز بقا و پایداری انقلاب اسلامی است. وحدت کلمه رمز تعالی و پیشرفت امت اسلامی است و دشمنان سعی می کنند از هر راهی نفوذ کنند تا بلکه بتوانند میان مسلمانان تفرقه ایجاد کنند. این تفرقه و فتنه گاهی بر اساس مذهب مطرح می شود تا دشمنان تنافر و جدالی را بین شیعیان و اهل سنت به وجود آورند، گاه از راه جغرافیایی وارد می شوند تا بلکه اهالی یک منطقه را علیه اهالی منطقه دیگر تهییج کنند و گاهی نیز از راه زبان وارد می شوند و صاحبان زبانهای مختلف را علیه هم تحریک می کنند و سرانجام زمانی هم، از راه دامن زدن به تفاوتهای نژادی وارد می شوند و عربها را علیه غیر عربها و برعکس تحریک می کند.

همه اینها راههایی است که استکبار می کوشد تا امت اسلامی را چند پاره کند. در صورت تحقق چنین امری است که استکبار می تواند بر گرده ملتها سوار شود. جمهوری اسلامی به تبعیت از قرآن کریم تلاش کرده تا بگوید این اختلافها و امتیازها مانع وحدت نیست و همه این مسائل اختلافهای طبیعی میان مذاهب است و نمی تواند باعث نزاع و نبود وحدت کلمه باشد.

همبستگی و اتحاد ملی و مشارکت عمومی، از جمله مفاهیم کلیدی و برجسته در مطالعات اجتماعی و جامعه شناختی است. علاوه بر این، این دو مقوله، کاربرد اساسی در مباحث مربوط به توسعه سیاسی و اقتصادی هر کشوری ایفا می کند، به گونه ای که مشارکت مردمی در شکل گیری سامانه نظام سیاسی و اداره آن امری مسلم و اجتناب ناپذیر است. اساسا بدون مشارکت عمومی و مردمی، امکان توسعه، رشد و تعالی یک کشور امکان پذیر نیست. از بعد سیاسی هم، همبستگی، اتحاد و وحدت ملی و مشارکت عمومی نقش بسزایی در تثبیت هر نظام سیاسی دارد. به تعبیر رهبر فرزانه انقلاب، “همبستگی و اتحاد ملت، مشارکت عمومی و اعتصام به ایمان الهی مهم ترین سلاح های ملت ایران برای خنثی سازی توطئه ها و تمهیدات دشمن هستند”۳().

بنابراین می توان گفت: به هر میزان انسجام اجتماعی، وحدت و همبستگی ملی و علاقه مندی ملتی در مسیر حرکت به سوی اهداف موردنظر یک نظام، مشابه و همگرایانه باشد، چنین ملتی به راحتی و سریع تر از حد انتظار به اهداف و آرمان های متعالی و چشم اندازهای بلندمدت ترسیم شده از سوی رهبران خود خواهند رسید. ملتی که دارای همبستگی ملی است و از وحدت، یکدلی و یک رنگی بهره می برد، به راحتی با مشارکت عمومی شهروندان خویش به تحقق اهداف متعالی نظام خویش دست خواهد یازید.

مشارکت عمومی، آن گاه که آگاهانه و با مدیریت و برنامه ریزی درست به جریان افتد، شکل اجتماعی به خود گرفته و همبستگی ملی و انسجام اجتماعی را تقویت خواهد کرد. این مهم موجب تقویت بیش از پیش رضایت و اعتماد عمومی شهروندان نسبت به حاکمیت سیاسی خواهد بود. مشارکت عمومی، عمل و پای بندی شهروندان به هنجارها و ارزش های اجتماعی و قوانین و مقررات عمومی را تقویت می کند و موجبات مسئولیت پذیری آنان را فراهم می آورد.

روشن است ملتی واحد، منسجم و یکپارچه که با همبستگی ملی و مشارکت عمومی در بازسازی و تحقق اهداف و آرمان های ملی خویش در تلاشند، توطئه ها و تبلیغات روانی دشمنان و معاندان حاکمیت ملی و دین را در ناکارآمد جلوه دادن نظام و در رفع و حل مشکلات اجتماعی و مطالبات عمومی ناکام خواهند گذارد. بی تردید وحدت و مشارکت عمومی همچون بنیانی مرصوص خواهد بود تا مردم و دولتمردان با همدلی، یکدلی، وحدت و یکپارچگی در تحقق اهداف و آرمان های ملی خویش بکوشند.

در خصوص ملاک شکل گیری وحدت و همبستگی ملی نظرات مختلفی بیان شده است. آگوست کنت، جامعه شناس شهیر، ملاک شکل گیری وفاق اجتماعی و همبستگی ملی را بر توافق اذهان آدمیان می داند و معتقد است که جامعه به وجود نمی آید مگر آنکه اعضای آن اعتقادات واحدی داشته باشند. افکار بر جهان حکومت می کند و جهان را دگرگون می سازد. به بیان دیگر، همه دستگاه های اجتماعی بر اساس عقاید بنا شده اند و بحران های سیاسی جوامع امروزی ناشی از هرج و مرج فکری آدمیان است. “در واقع، مهم ترین شری که دامنگیر ماست، همین ناهماهنگی عمیقی است که اکنون بین همه اذهان نسبت به همه اصول اخلاقی، که ثبات آن ها شرط اول یک نظم اجتماعی حقیقی است، وجود دارد”۴()

امیل دورکیم جامعه شناس فرانسوی نیز معتقد است که همبستگی و وفاق ملی بر اساس ارزشها و قواعد اخلاقی و پذیرش این ارزشها از جانب اکثریت افراد جامعه صورت می گیرد و نقش کم رنگ مذهب در جامعه و فردگرایی در جوامع جدید، آفت بزرگ وفاق اجتماعی است۵().

برخی نیز در تعریف وفاق و اتحاد ملی چنین گفته اند: “وفاق اجتماعی، توافقی جمعی بر سر مجموعه ای از اصول و قواعد اجتماعی است که در یک میدان تعامل اجتماعی، که خود موجد انرژی عاطفی است، به وجود می آید. انرژی عاطفی، همزمان نتیجه و موجد توافق اجتماعی است”۶() مطابق این نظر، مهمترین بعد وفاق، بعد ارزشی آن است که به جهان بینی انسان برمی گردد. به عبارت دیگر، توافق و اشتراک نظر در مورد ارزش های بنیادین یک جامعه، موجب وفاق اجتماعی است.

از دیدگاه اسلام، اتحاد و وحدت کلمه نتیجه اعتصام به حبل الله است، یعنی توافق عمومی بر یک امر و یک حرکت و یک شعار و تعیین هدف مشترک و حرکت در مسیر واحد. قرآن نقطه مقابل وحدت و اتحاد را نزاع و تفرقه و دشمنی و درگیری معرفی کرده که حاصل آن سستی و ضعف و هدر رفتن نیروها و امکانات و در نتیجه، فراموشی هدف و نرسیدن به مقصد است. البته شکل گیری اتحاد و وحدت آسان نیست، بلکه فرآیندی است که آغاز آن کنارنهادن خواسته ها و منافع شخصی و موقت و دیدن منافع جمع و تعیین هدف مشترک و حرکت برای نیل به آن با هدایت و رهبری واحد است که این خود محتاج صبر و پایداری است.

قرآن در این باره می فرماید: “اطیعوا الله و رسوله و لا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم و اصبروا ان الله مع الصابرین؛ و فرمان خدا و پیامبرش را اطاعت کنید و نزاع نکنید تا سست نشوید و قدرت و شوکت شما از میان نرود و صبر و استقامت کنید که خداوند با استقامت کنندگان است”(انفال۴۶:). در آیه “و اعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا”(آل عمران۱۰۳:) خداوند بعد از امر به چنگ زدن به ریسمان محکم الهی فرموده: “و لا تفرقوا” امت اسلامی باید از تکه تکه شدن پرهیز کنند.

پی نوشتها در دفتر روزنامه موجود است.

علی مهدوی