سه شنبه, ۲۵ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 14 May, 2024
فقط برای سعادت ملت
«به نام سعادت ملت ایران و به منظور كمك به تامین صلح جهانی، امضا كنندگان ذیل پیشنهاد مینماییم كه صنعت نفت ایران در تمام مناطق كشور بدون استثنا ملی اعلام شود یعنی تمام عملیات اكتشاف، استخراج و بهرهبرداری در دست دولت قرار گیرد.»
دكتر محمد مصدق، سیدابوالحسن حایری زاده، اللهیار صالح، حسین مكی و دكتر سیدعلی شایگان در هشت آذر ماه ۱۳۲۹ امضای خود را ذیل متن فوق گذاشتند تا اقدامی موثر در استیفای حقوق ملی كرده باشند. پس از استخراج نفت در هفتگل توسط شركت دارسی و توجه ملت ایران به اهمیت نفت و در پی عمل مظفرالدین شاه و اتابك و مشیرالدوله و مهندس الممالك كه عاقدین قرارداد دارسی بودند و در مقابل ۲۰ هزار لیره نقدی و ۲۰ هزار لیره سرمایه برای دولت ایران و ۲۵ هزار لیره رشوه برای خود به صورت نقدی و سرمایهیی، ثروت ملی ایران را به غارت داده بودند كه ظرف مدت چند سال پس از آن (به اعتراف چرچیل در خاطراتش دولت انگلیس تنها از تفاوت خرید نفت مورد نیازش از ایران كه ارزانتر از نرخ بازار بود ۷ میلیارد لیره سود برده بود) ملت ایران در اندیشه ملی كردن صنعت نفت افتاد و در میدان سیاست همه جا سخن از نفت و غارت آن توسط انگلیسیها بود.
امتیاز دارسی در حقیقت سند فروش ثروت ایران بود اما بعد از آن قراردادهایی به مراتب بدتر از این با بیگانگان بسته شد. پس از اینكه شركت نفت انگلیس (بریتیش پترولیوم) به وجود آمد چون توده مردم برای لغو قراداد تحتالحمایگی ایران در ۱۹۱۹ كه به دست وثوقالدوله اجرا میشد قیام كردند، دولت بریتانیا هم برای تغییر امتیاز دارسی به سود خود و هم برای اجرای قرارداد ۱۹۱۹ به شیوه دیگری، در سیاست خود در ایران دگرگونیهایی پدید آورد و چون احمدشاه حاضر به امضای آن چیزی كه میخواستند نشد چاره نهایی را در روی كار آمدن رضاخان دیدند و موجبات تغییر حكومت و سلطنت را در ایران فراهم كردند. پس از آنكه رضاخان روی كار آمد دست به تغییر امتیاز دارسی زد. داستان از سال ۱۲۸۰ آغاز شد كه «ویلیام ناكس دارسی» با دوز و كلك و حقهبازی حق انحصاری استفاده از منابع نفتی ایران را در سراسر كشور (به جز پنج استان شمالی) به مدت ۶۰ سال از مظفرالدین شاه گرفت.
پس از هفت سال، فوران نفت از چاهی در مسجد سلیمان زمینه تغییرات بنیادی اوضاع اقتصادی و سیاسی ایران را فراهم آورد. در آذرماه ۱۳۱۱ رضاخان، كه اینك بر مسند شاهی نشسته بود، به دنبال اختلافاتی بر سرمبلغ دریافتی دولت از شركت نفت انگلیس و ایران، امتیاز دارسی را بطور یكجانبه لغو كرد. اما بزودی تحت فشار دولت انگلستان، بزرگترین سهامدار شركت نفتی، هیاتی را مامور حل و فصل اختلافات كرد. امضای قرارداد ۱۳۱۲ حاصل این مذاكرات و تحت فشار شخصی رضاشاه صورت گرفت، كه حسن تقیزاده در جایگاه وزیر مالیه آن را امضا كرد. در جریان جنگ جهانی دوم و به سلطنت رسیدن محمدرضا پهلوی فضای سیاسی ایران شكل دیگری گرفت. شاه جوان كه هنوز جایگاه خود را متزلزل میدید و هنوز قدرتش تحكیم نشده بود، در قبال جریانات سیاسی كه عمدتا كارآزمودگان و ستمدیدگان دوره اختناق و استبداد رضاشاهی آن را رهبری میكردند، موضعی سست و منفعلانه داشت.
قدرتهای بزرگ، بویژه شوروی در پی امتیازات نفتی ایران تحركاتی آغاز كردند. در شهریور ۱۳۲۳ كافتارادزه در راس هیاتی از سوی شوروی راهی ایران شد تا امتیاز نفت شمال كشور را به دست آورد. در این راه از سیاست چماق و هویج هم غافل نبود. اما هیات وزیران واگذاری هرگونه امتیاز به خارجیان را قبل از استقرار صلح و روشن شدن وضع دنیا ممنوع اعلام كرد. در همین اوان مصدق كه حساسیت اوضاع را بدرستی درك كرده بود، در آذر ماه، طرح دو فوریتی در مورد ممنوعیت واگذاری امتیاز نفت به خارجیان را به مجلس ارایه كرد و پس از تصویب این طرح به صورت قانون در آمد.
در این ایام نوك تیز حمله حزب توده به سوی مصدق نشانه رفته بود. ۱۱ شهریور ۱۳۲۴ جنگ جهانی بطور رسمی پایان یافت و متفقین متعهد شدند ظرف شش ماه خاك ایران را ترك كنند. اما شوروی با به پا كردن غایله آذربایجان نشان داد كه تمایلی به تخلیه ایران ندارد.
شوروی كه در سودای دسترسی به منابع نفتی شمال بود، در این امر ناكام ماند و مجلس نه تنها قرارداد قوام سادچیكف را كه به معنی ایجاد شركت مختلطی بین ایران و شوروی با سهم ۵۱ به ۴۹ (به نفع شوروی) بود را رد كرد بلكه هرگونه امتیاز استخراج نفت و مشتقات آن به خارجیها و ایجاد هر نوع شركت برای این منظور كه خارجیها در آن به وجهی از وجوه سهیم باشند را نیز ممنوع اعلام كرد.
مهمتر اینكه دولت ملزم شد برای استیفای حقوق تضییع شده ایران «مذاكرات و اقدامات لازم» را انجام داده و مجلس شورای ملی را از نتیجه آن مطلع سازد. قانون استیفای حقوق ایران از نفت جنوب مفهومی روشن و قابل درك برای شركت نفت در برداشت، اما قوام تلاش كرد تا به انگلیس اطمینان دهد كه این تبصره چیزی علیه انگلیس در بر ندارد و هیاهویی علیه انگلیس به راه نخواهد افتاد. افكار عمومی و مطبوعات كه در آن زمان به دلیل ضعف محمدرضا شاه فضای بازتری برای فعالیت داشتند بطور ویژه تحولات مربوط به موضوع نفت را دنبال میكردند. این ایام دوران پرتلاطم و پرجنبوجوش حیات سیاسی كشور بود. هر از گاهی دولتی سقوط میكرد و دولت دیگر زمام امور را به دست میگرفت. در آذر ماه ۱۳۲۶ دولت قوام جای خود را به حكیمی داد و در اواخر خرداد ۱۳۲۷ دولت هژیر با لحاظ «اجرای قانون استیفای حقوق نفت جنوب» در برنامه خود، بر مسند نخستوزیری نشست.
نظر دولت او دایر بر این بود كه شركت نفت در ۲۵ مورد از مقررات قرارداد تخلف كرده است همچنین درآمد دولت ایران را از بابت قرارداد نفت در قیاس با درآمد دولتهای عراق، كویت و ونزوئلا منصفانه نمیدانست. در آبان ماه سال ۱۳۲۷ ساعد برای بار دوم، به نخستوزیری رسید و به گلشاییان ماموریت داد تا با «نویل گس» وارد مذاكره شود.
گلشاییان افزون بر آن ۲۵ مورد، تجدیدنظر در اصل امتیاز را نیز مطرح ساخت. مدتی پیش از آن، ونزوئلا قراردادی به امضا رسانده بود كه سهم دولت ازمنابع آن ۵۰ درصد بود. این قاعده در عربستان سعودی نیز در حال بحث و بررسی بود. مشاوران خارجی دولت هم، چنین سهمی را حق طبیعی دولت میدانستند، اما شركت نفت انگلیس حاضر نبود به این قاعده تن بدهد و دایره بحث را بسیار محدود و درحد تعدیل، نه تجدید نظر در اصل قرارداد، قابل طرح میدید. طرف ایرانی بر دریافت سهم ۵۰ درصد آنقدر پافشاری كرد كه «گس» در نامهیی به «فریزر» قبول اصل ۵۰۵۰ را اجتناب ناپذیر گزارش كرد، اما شاه كه تنها به حفظ و تثبیت موقعیت خود میاندیشید، ساعد را در فشار گذاشته بود تا هرچه زودتر امر مذاكره را به پایان برده و تكلیف را یكسره كند. بر اثر این اقدام دولت ساعد كوتاه آمد. گلشاییان به رغم میل باطنی خود قرارداد الحاقی «گس گلشاییان» را امضا كرد.
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران رهبر انقلاب مجلس شورای اسلامی شورای نگهبان مجلس حسن روحانی صادق زیباکلام دولت دولت سیزدهم انتخابات مجلس انتخابات مجلس دوازدهم
تهران قوه قضاییه هواشناسی بارش باران شهرداری تهران پلیس قتل سیل سازمان هواشناسی سلامت زلزله وزارت بهداشت
سایپا خودرو بانک مرکزی قیمت دلار قیمت طلا قیمت خودرو بازار خودرو مسکن بورس گاز حقوق بازنشستگان ایران خودرو
نمایشگاه کتاب کتاب نمایشگاه کتاب تهران دفاع مقدس حج تلویزیون سینمای ایران تئاتر نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران رضا عطاران سریال سینما
وزارت علوم دانشگاه تهران
رژیم صهیونیستی اسرائیل غزه فلسطین جنگ غزه حماس آمریکا روسیه افغانستان نوار غزه اوکراین طوفان الاقصی
استقلال فوتبال فولاد خوزستان پرسپولیس مهدی طارمی لیگ برتر رئال مادرید فولاد باشگاه استقلال لیگ برتر ایران لیگ برتر فوتبال ایران بازی
اینترنت شفق قطبی تبلیغات نوآوری ایلان ماسک ناسا اپل
کودک سلامت روان رژیم غذایی ویتامین شیر فشار خون تجهیزات پزشکی افسردگی بارداری