موسیقی حماسی برای سوگواری

ما موسیقی سوگوارانه را می شناسیم موسیقی سوگواری ویژگی هایی دارد که حتی اگر آن را تجربی هم یاد نگرفته باشیم باز هم با شنیدن اولین نت ها آن را تشخیص می دهیم, اما نوایی که بتوان آن را غمگین نامید, با آنچه موسیقی عزاداری محسوب می شود, تفاوت دارد و ممکن است احساس اندوه فقط به واسطه انتخاب یک تم به مخاطب منتقل شود

ما موسیقی سوگوارانه را می‌شناسیم. موسیقی سوگواری ویژگی‌هایی دارد که حتی اگر آن را تجربی هم یاد نگرفته باشیم باز هم با شنیدن اولین نت‌ها آن را تشخیص می‌دهیم، اما نوایی که بتوان آن را غمگین نامید، با آنچه موسیقی عزاداری محسوب می‌شود، تفاوت دارد و ممکن است احساس اندوه فقط به واسطه انتخاب یک تم به مخاطب منتقل شود. موسیقی عزاداری ویژگی‌هایی دارد که حساب آن را از انواع دیگر موسیقی جدا می‌کند.

ویژگی‌‌هایی از قبیل شیوه سازبندی، نوع استفاده از ریتم و چگونگی گنجاندن ملودی در دستگاه‌ها و تم‌‌های مخصوص. شاید این مثال مسأله را کمی روشن‌تر کند، اگر در موسیقی تیتراژ آغازین فیلم یا سریالی، صدای سنج و طبل را بشنویم، براحتی می‌فهمیم که با یک موضوع مذهبی روبه‌رو هستیم. بعضی مفاهیم با نوعی موسیقی درآمیخته شده‌اند. مثلا موسیقی در دستگاه همایون ـ اصفهان، برای ما حالتی ملی و ایرانی دارد و آوازی در دستگاه شور ـ دشتی، بار سوگوارانه را منتقل می‌کند. در موسیقی فیلم‌ها و سریال‌هایی که موضوعات مذهبی دارند این قواعد مورد استفاده قرار می‌گیرد. تقریبا هرگز نمی‌شنویم که موسیقی سریال‌های مخصوص ایام محرم، در دستگاه ماهور که باری مثبت و به طور کلی شاد دارد، ساخته شود.

سریال‌های مذهبی را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد؛ آنهایی که جنبه تاریخی دارند و واقعیتی تاریخی ـ‌ مذهبی را به تصویر می‌کشند و آنهایی که داستانی امروزی را تعریف می‌کنند. در حالی که به تأثیر تفکرات و اعتقادات مذهبی در زندگی روزمره یا اتفاقات خاص زندگی آدم‌ها اشاره می‌کنند. در سریال‌های تاریخی ـ مذهبی، موسیقی به گونه‌ای ساخته می‌شود که هر دو بار را به دوش بکشد و از آنجا‌ که این‌گونه سریال‌ها در مورد شخصیتی مذهبی یا واقعه‌ای ساخته می‌شود که در یک جامعه غیرایرانی زندگی کرده یا اتفاق افتاده، گاهی از تم موسیقی عربی و همین‌طور سازهایی که یادآور آن فرهنگ است ـ مثل عود ـ استفاده می‌شود. مثلا در موسیقی سریال «امام علی(ع)» ـ با آهنگسازی فرهاد فخرالدینی ـ علاوه بر استفاده از زبان عربی در موسیقی تیتراژ، از الحانی که آن موسیقی را تداعی می‌کند نیز بهره برده شده و می‌توان گفت یکی از درخشان‌ترین نمونه‌های آهنگسازی سریال‌های تاریخی ـ مذهبی را در این موسیقی می‌توان شنید.

در سریال‌های دسته دیگر، موسیقی به دو بخش تقسیم می‌شود؛ وقتی که درام به صورت عادی، داستانی را مطرح می‌کند، با قواعد کلی و عمومی آهنگسازی فیلم ساخته می‌شود و وقتی به اوج‌های مذهبی می‌رسیم، بیشتر رنگ و بوی مذهبی می‌گیرد. مثلا شاید در تمام یک سریال مناسبتی ماه محرم اثری از صدای سنج و طبل نباشد، اما وقتی‌ به پایان‌بندی سریال می‌رسیم، جایی که اعتقادات مذهبی به اتفاق افتادن حوادثی معجزه‌وار اما واقعی منجر می‌شود، موسیقی کم‌کم ویژگی‌های موسیقی مذهبی را می‌گیرد و صدای طبل و سنج هم شنیده می‌شود. معمولا موسیقی سریال‌های مذهبی در بخش‌هایی کاملا تم را کنار می‌گذارد و فقط موسیقی عزادارانه را اجرا می‌کند، اما گاهی که تم اصلی موسیقی این خاصیت را دارد که با اعمال کمی دستکاری و تغییر، بار مذهبی را هم بپذیرد، نتیجه‌ای شنیدنی به دست می‌آید که تأثیرگذاری بیشتری دارد و معمولا به یاد ماندنی‌تر است.