امور تربیتی و چالش های پیش رو

امور تربیتی از زمان تأسیس آن به همت شهیدان رجایی و باهنر, با فراز و نشیب های فراوانی روبه رو بوده است, ولی هیچ گاه مدرسه خالی از فعالیتهای پرورشی نبوده و نمی توان تصور كرد كه مدرسه بدون فعالیتهای پرورشی به اهداف تعلیم و تربیت خود دست خواهد یافت

●شش نكته قابل تأمل درباره راه اندازی دوباره امور تربیتی

اهداف تربیتی از قبیل تعمیق باورها و رفتارهای دینی، رشد فضائل اخلاقی، تقویت مهارتهای زندگی، تقویت روحیه علاقه مندی به مشاركت در كارها و نیز تقویت روحیه علاقه مندی به جلوه های هستی، طبیعت و محیط زیست، تنها با خواندن چند كتاب و حفظ آن برای نمره گرفتن و موفقیت در امتحان، ممكن نیست و نمی توان انتظار داشت كه این این گونه آموزش در باور و رفتار دانش آموزان تأثیر داشته است؛ بلكه تنها در آزمایشگاه ها و كارگاه های مخصوص به خود می توان امیدوار برای تحقق اهداف تربیتی شد. چنان كه برای فهم و درك درست از آموخته های دروسی مانند فیزیك، شیمی، زیست، حرفه و فن و ... نیاز به آزمایشگاه و كارگاه است، مسائل مربوط به تربیت نیز كارگاه و آزمایشگاه خود را طلب می نماید.

دانش آموزان مسئولیت پذیری، مشاركت جویی، داشتن روح همكاری و سازگاری را تنها در میدان عمل می توانند آموزش ببینند. رفتن به اردوهای هدفمند و شركت در جلسات و تشكل های دانش آموزی از قبیل انجمن های علمی ادبی فرهنگی هنری ورزشی به آنها این امكان را می دهد تا در عمل چگونگی همكاری و مشاركت در میان دیگران را بیاموزد.

تشویق به انجام اعمال دینی و اعتقادی، بدون حضور در نمازخانه و مراسم مذهبی چگونه ممكن است؟ و نیز آیا می توان انتظار داشت دانش آموزان بدون داشتن كتابخانه مجهز و بدون شركت در مسابقات علمی، فرهنگی، هنری به خلاقیت و پژوهش پرداخته و استعدادهای خود را شكوفا كنند؟

متولیان امر تعلیم و تربیت تنها با اعتقاد راسخ به این امور می توانند به اهداف تربیتی دست یابند و همچنین رسیدن به اهداف تربیتی در گرو انجام فعالیتهای پرورشی هدفمندی است كه در آن انتظارات با امكانات آموزش و پرورش مطابق باشد. اگر مسئولیت انجام تمام فعالیتهای فوق برنامه و پرورشی بر عهده یك نفر قرار گیرد، عملاً به سمتی رفته ایم كه سالیان سال است مربیان با آن دست به گریبان هستند و مورد انتقاد درست و غلط دیگران نیز قرار می گیرند. در حال حاضر ابزارهای لازم و مناسب برای فرهنگ سازی وجود ندارد و یا مشخص و معلوم نیست. ابزار و امكانات فعلی و ساختار تشكیلاتی كنونی ما را به منزل مقصود نمی رساند. همچنین برای حضور فعال و پررنگ مواردی مانند مشخص نمودن متولیان فعالیتهای پرورشی با توجه به گستردگی آن در مدارس و تعریف مشخص و كامل از امور تربیتی و فعالیتهای آن و نیز تعیین تعداد مربیان در مدارس با توجه به انتظارات ضروری به نظر می رسد و بدون در نظر گرفتن مواردی از این قبیل، شروع مجدد فعالیتهای معاونت پرورشی با چالش های جدی روبه رو خواهد شد.

برای رسیدن به اهداف تربیتی، تجارب سالیان گذشته آموزش و پرورش پس از پیروزی انقلاب اسلامی را چراغ راه آینده قرار داده و سعی كنیم با در نظر گرفتن موارد زیر، دچار معضلات و مشكلات نشویم:

اعتدال: افراط و تفریط دو واژه ای هستند كه انسانها همیشه در گرداب آن افتاده و به گمراهی كشیده می شوند. در بسیاری از فعالیتهای پرورشی سابق این افراط و تفریط مشاهده می شد.

آموزش: بیش از اجرای هر برنامه ای در مدارس، ضروری است مربیان پرورشی و مجریان برنامه، آموزش لازم را دیده و توجیه كامل شده باشند. به طور مثال یكی از علل عدم موفقیت كلاس های پرورشی در دوره راهنمایی تحصیلی، عدم توجیه و آموزش ندیدن مربیان پرورشی بوده است، به طوری كه مربیان تاكید داشتند كه كلاس های پرورشی مانند سایر دروس تحصیلی، نمره مخصوص به خود داشته باشد، در صورتی كه ماهیت كلاس پرورشی بر آن بود كه دانش آموزان بدون هیچ گونه دغدغه ای برای نمره، در كلاس فعالانه شركت كنند.كیفیت، نه كمیت: فعالیتهای پرورشی اگر به خوبی انجام نگیرد، فاجعه است، چرا كه ضرر آن بیشتر از انجام ندادن آن است. در تربیت هدایت تك تك افراد مدنظر است و اگر مثلاً اجرای مسابقه ای به خاطر كمبود مكان یا نبود داور متخصص آن رشته و یا عوامل دیگری باعث گردد تا دانش آموزی به حق خود نرسد، نه تنها خلاقیت و استعداد او را از بین برده ایم، بلكه حس تنفر و ... را در او ایجاد می كنیم.

اختصاص بودجه: اگر اهداف تربیتی را باور داریم، می بایست پیش از انجام هر فعالیتی بودجه آن در نظر گرفته شود، بدون بودجه، فعالیت های پرورشی بی محتوا و كم رنگ خواهد شد.

جدی گرفتن طرح ها: یكی از طرح هایی كه در آموزش و پرورش شهر تهران در سالهای گذشته مطرح گردیده، ولی نیمه تمام رها شده است، طرح كتابخانه كلاسی در مدارس ابتدایی است. این طرح اگر به خوبی اجرا گردد، مسلماً به یكی از اهداف آموزش و پرورش یعنی علاقه مند نمودن دانش آموزان به مطالعه كتاب دست خواهیم یافت. در صورت تحقق این طرح، هر دانش آموز حداقل ۳۰ كتاب غیردرسی را در طی هر سال تحصیلی مطالعه می كند.

استفاده بهینه از امكانات مراكز فرهنگی و تربیتی (كانونها): كانونهای فرهنگی- تربیتی با داشتن امكانات بالفعل و بالقوه ای كه در خود دارند، می توانند تجربیات جدیدی را در امر آموزش و تربیت ایجاد نمایند. در این كانونها، دانش آموزان فرصت می یابند تا با عملی ساختن تئوریها، فرضیه ها و یافته ها، میزان درك و فهم خود را افزایش دهند كه هرگز در مدارس این امكان برای آنان فراهم نمی شود. در حال حاضر كانونهای كشوری با داشتن امكاناتی از قبیل سالنهای ورزشی، كتابخانه، مراكز سمعی و بصری و سیستم های رایانه و سالن های نمایش و نیز امكانات بالقوه ای جهت راه اندازی آزمایشگاه ها و كارگاه ها، از معدود مراكز یادگیری غیررسمی به شمار می روند كه افراد علاقه مند و محدودی را آموزش می دهند. با جدی گرفتن تعامل میان مدارس و كانونها می توان از حداكثر امكانات آنها در امر آموزش و تربیت بهره برد.

محمد محمدی