روسیه و ترکش های سپر موشکی

در اوت ۱۹۶۲ مرداد ۱۳۴۱ , اتحاد جماهیر شوروی سابق در کوبا اقدام به ایجاد سکوهای پرتاب موشک های میان برد کرد بعد از شکست عملیات آمریکایی خلیج خوک ها, روسیه موشک هایی را به بهانه محافظت از کوبا در برابر حمله ایالات متحده آمریکا در کوبا مستقر کرد

«ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه، اخیراً در حضور مقام های اروپایی مسئله سپر موشکی آمریکا در اروپا را به بحران موشکی کوبا در سال ۱۹۶۲ میلادی تشبیه کرد.

باتوجه به این اظهارات، سؤال این است که آیا واقعا مسئله تا همان حدی که پوتین می گوید جدی است و آیا ادعاهای مقامات آمریکایی درباره هدف اصلی واشنگتن از استقرار این سامانه موشکی، مبنی بر مقابله با تهدید موشکی ایران صحت دارد؟

برای روشن شدن این مسئله، خلاصه ای از بحران موشکی کوبا ارائه و سپس با شرایط جاری مقایسه می شود.

در اوت ۱۹۶۲ (مرداد ۱۳۴۱)، اتحاد جماهیر شوروی سابق در کوبا اقدام به ایجاد سکوهای پرتاب موشک های میان برد کرد. بعد از شکست عملیات آمریکایی خلیج خوک ها، روسیه موشک هایی را به بهانه محافظت از کوبا در برابر حمله ایالات متحده آمریکا در کوبا مستقر کرد. از نظر روسیه، این کار به همان اندازه استقرار کلاهک های هسته ای آمریکا در انگلیس، ایتالیا، یونان و مهمتر از همه ترکیه، توجیه پذیر بود.

در ماه اکتبر (مهر) همان سال، هواپیماهای «یو-۲» آمریکا از سکوهای پرتاب موشک های در حال ساخت عکس گرفتند. این سکوها قادر به پرتاب موشک هایی با برد ۱۶۰۰ کیلومتر بودند. در پی این ماجرا، «جان اف کندی» رئیس جمهوری وقت ایالات متحده آمریکا، به محض آگاهی از حضور موشک های روسی، در پیام خود در شب ۲۲ اکتبر ۱۹۶۲ (۳۰ مهر ۱۳۴۱)، آماده باش نیروهای آمریکایی را اعلام و حرکت تمام کشتی های روسی به مقصد کوبا را ممنوع کرد. وی همچنین از «نیکیتا خروشچف» رهبر اتحاد جماهیر شوروی سابق خواست موشک ها را تحت نظارت سازمان ملل از کوبا خارج کند.

با پذیرش درخواست کندی از سوی کرملین، در ۲۸ اکتبر (شش آبان) بحران موشکی کوبا که جهان را تا آستانه جنگ اتمی پیش برد، پایان یافت.

کندی در آن زمان در مقابل دوراهی مهمی قرار گرفته بود؛ اگر واشنگتن به این پایگاه ها در کوبا حمله می کرد جنگ جهانی هسته ای با شوروی به سادگی آغاز می شد و اگر دست به هیچ اقدامی نمی زد؛ باید خطر وجود سلاح های هسته ای در چند کیلومتری آمریکا را می پذیرفت. خطر دیگر این بود که آمریکا به عنوان نیروی ضعیف تر، آن هم در نیم کره خودش، شناخته شود.

بسیاری از مقامات نظامی و کابینه «کندی» خواستار حمله هوایی بودند، اما کندی تنها دستور قرنطینه دریایی را صادر کرد و تمام کشتی ها را مورد بازرسی قرار داد. وی مذاکراتی را با شوروی آغاز نمود و تنها یک هفته بعد، با رهبر وقت شوروی، به توافق رسید. خروشچف توافق کرد که موشک ها را از کوبا بیرون ببرد و آمریکا قول داد که هرگز به کوبا حمله نکند. همچنین در بند مخفی توافق قرار بر این شد که آمریکا تا شش ماه دیگر موشک های خود را از ترکیه خارج کند. پس از این واقعه تاکنون، هیچ حادثه ای جهان را تا مرحله آغاز جنگ هسته ای پیش نبرده است.

● سپر موشکی آمریکا در اروپای شرقی

اما درباره استقرار سپر موشکی آمریکا در اروپای شرقی، این بار مسئله به طور کلی با بحران موشکی کوبا متفاوت است؛ در آن زمان شوروی سابق با قرار دادن موشک های خود در کوبا، آمریکا را به طور جدی تهدید کرده بود، اما اکنون قضیه درست برعکس است و آمریکا با قراردادن موشک های خود در نزدیکی روسیه، مسکو را تهدید می کند.

در همین رابطه، کارشناسان بین المللی در پاسخ به این پرسش که چرا پوتین مسئله استقرار سپر موشکی آمریکا در اروپای شرقی را به بحران موشکی کوبا تشبیه کرده است به دو دسته تقسیم می شوند: عده ای بر این باورند که مسئله تا این اندازه جدی نیست و پوتین با این اقدام، قصد «هوچی گری» را داشته است و می خواسته با هشدار دادن به کشورهای اروپایی، متحدان خود در اروپا را متوجه خطر گسترش نفوذ آمریکا کند.

اما گروه دوم برعکس گروه اول معتقدند هم اکنون نیز وضعیت به همان اندازه دوران دهه ۱۹۶۰ و بحران موشکی کوبا جدی است به اعتقاد این گروه طرح استقرار سپر موشکی آمریکا در کشورهای جمهوری چک و لهستان، در راستای اجرای برنامه گسترش ناتو به شرق انجام می شود و برخلاف آنچه آمریکا مدعی است هدف اصلی از استقرار این سپر موشکی، تهدید روسیه است.

این گروه از کارشناسان، با اشاره به این موضوع که روسیه پس از پشت سر گذاشتن بحران های مربوط به فروپاشی شوروی، هم اکنون در حال کسب مجدد قدرت از دست رفته خود است، می گویند که اگر روسیه خواهان بزرگی در جهان است، باید به مسائل بزرگ بپردازد و طرح سپر موشکی آمریکا نیز یکی از این مسائل بزرگ است.

به اعتقاد این گروه از کارشناسان، روسیه به عنوان قدرت اصلی به جا مانده از فروپاشی شوروی، با در اختیار داشتن حجم قابل توجهی از ذخایر انرژی دنیا، به نوعی بازار انرژی را در اختیار دارد؛ علاوه بر آن، روسیه در برخی مسائل همچون تولیدات نظامی، با آمریکا رقابت می کند و استقرار سامانه موشکی آمریکا در اروپای شرقی، می تواند قدرت روسیه در این نقطه از جهان را کاهش دهد.

از سوی دیگر، روسیه در مخالفت با آمریکا تنها نیست و برخی کشورهای بلوک شرق سابق هنوز از مواضع روسیه حمایت می کنند، بنابراین، مسکو با پرداختن به طرح سپر موشکی آمریکا و مخالفت با استقرار آن، به عنوان دستاویزی برای کسب قدرت استفاده می کند.