مصرف سیگار و پیامدهای آن

امروزه سیگار به عنوان یكی از مهمترین عوامل مرگ و میر انسان ها و در عین حال تنها علت قابل پیشگیری مرگ و میر و ناتوانی در دنیا محسوب می شود و سالانه جان میلیون ها نفر بر اثر استعمال سیگار به مخاطره می افتد آمار افراد سیگاری در دنیا حدود۱ میلیارد و۲۰۰ میلیون نفر است كه۸۰۰ میلیون نفر از آنان متعلق به كشورهای در حال توسعه هستند

امروزه سیگار به عنوان یكی از مهمترین عوامل مرگ و میر انسان ها و در عین حال تنها علت قابل پیشگیری مرگ و میر و ناتوانی در دنیا محسوب می شود و سالانه جان میلیون ها نفر بر اثر استعمال سیگار به مخاطره می افتد. آمار افراد سیگاری در دنیا حدود۱ میلیارد و۲۰۰ میلیون نفر است كه۸۰۰ میلیون نفر از آنان متعلق به كشورهای در حال توسعه هستند. این آمار نشان دهنده افزایش روز افزون تعداد افراد سیگاری به ویژه زنان جوان در كشورهای در حال توسعه است.بر اساس تحقیقات سازمان بهداشت جهانی ۶/۱۴ درصد از ایرانیان در فاصله سنی۱۵ تا۶۹ ساله سیگار می كشند.سالانه در دنیا سیگار باعث مرگ۴ میلیون و۸۰۰ هزار نفر می شود كه این مرگ و میرها در كشورهای در حال توسعه بیشتر رخ می دهد. تخمین زده می شود تا سال۲۰۳۰ میلادی، سالانه۱۰ میلیون نفر بر اثر استعمال دخانیات جان خود را از دست خواهند داد۷۰ درصد از این تعداد مربوط به كشورهای در حال توسعه خواهد بود.در ایران هر سال حدود۵۰ هزار نفر در اثر استعمال سیگار جان خود را از دست می دهند. هم چنین بالاترین میزان مرگ و میر ناشی از سرطان قسمت های فوقانی دستگاه تنفس (لب، دهان، حلق) و سرطان قسمت های تحتانی دستگاه تنفس (نای، ریه، برونش) در میان كشورهای خاورمیانه متعلق به ایران است.

حدود۸۰ تا۹۰ درصد سیگاری های حرفه ای، قبل از۲۰ سالگی شروع به كشیدن سیگار كرده اند و در این میان جوانان۱۵ تا۲۴ ساله بیشتر از سایر سنین برای اولین بار سیگار را تجربه می كنند. با این وجود اتخاذ راهكارهایی به منظور پیشگیری از این معضل ضروری به نظر می رسد. یكی از مهم ترین راهكارها برای پیشگیری از اعتیاد به سیگار، آموزش نوجوانان در معرض خطر است. دوران مدرسه بهترین زمان برنامه ریزی و آموزش برای جلوگیری از گرایش و اقدام به چنین رفتارهایی می باشد.

چه عواملی باعث گرایش به مصرف سیگار را در نوجوانان می شود؟

بیشتر دختران و پسران جوان سیگاری معتقدند كه سیگار برای سلامتی آنها مضر نیست. این نگرش در جوانانی كه از كودكی پدر و مادر سیگاری خود را دیده اند و با این رفتار خو گرفته اند تقویت می شود.

گاهی ترغیب اطرافیان می تواند عامل اصلی ایجاد این گرایش در فرد شود. اغلب جوانان در اقشار پایین فرهنگی سیگار را به عنوان وسیله ای برای كسب و ارتقای جایگاه اجتماعی جدی تر قلمداد كرده و با همین نگرش آن را تجربه می كنند. گاهی افراد بنا به تصورهای نادرست خود از آن به عنوان آرام بخشی برای كاهش استرس و اضطراب استفاده می كنند. آمار نشان می دهد دو سوم نوجوانان در۱۶ سالگی برای اولین بار، كشیدن سیگار را تجربه كرده اند. میزان استفاده از سیگار در پسران بیشتر از دختران بوده و پسران در سنین پایین تری كشیدن سیگار را شروع می كنند.

مواد تشكیل دهنده سیگار و مضرات آن

سیگار از توتون، كاغذ، مواد نگهدارنده و اسانس تشكیل یافته است. در درجه حرارت بالا تركیبات سیگار تغییر كرده و تبدیل به مواد سرطان زا می شوند. مواد سمی موجود در سیگار عبارتند از تركیبات گازی (مونوكسید كربن، فرمالدئید و...) و تركیبات ذره ای (نیكوتین، قطران و...).مونوكسید كربن حاصل از دود سیگار بعد از ورود به ریه ها، با هموگلوبین خون تركیب شده و جای اكسیژن را می گیرد. به عبارتی هموگلوبین به جای تركیب با اكسیژن با مونوكسیدكربن اتصال برقرار كرده و به طبع آن اكسیژن كمی به اعضای بدن خواهد رسید. نتیجه این كمبود اكسیژن، خستگی، ضعف عضلانی و مشكلات تنفسی می باشد. بدن برای مقابله با این وضعیت گلبول قرمز بیشتری تولید می كند تا از این طریق كمبود اكسیژن خود را جبران كند و این حالت منجر به غلظت خون و یا پلی سایتمی می شود.از میان عوامل ذره ای سیگار، نیكوتین تنها بخش اعتیادآور سیگار است. نیكوتین با تاثیر روی سیستم قلبی و عروقی، به بالا رفتن فشار خون و افزایش ضربان قلب كمك كرده و این امر موجب بروز بیماری های قلبی عروقی خواهد شد. نیكوتین هم چنین روی سیستم اعصاب مركزی اثر گذاشته و باعث لرزش، تشنج، فلج عضلات و مرگ می شود. بسیاری از افراد به ویژه جوانان بر این باورند كه مصرف قلیان بی ضرر است و وجود آب در قلیان را دلیلی بر بی خطر بودن آن می دانند. این تصور نه تنها به هیچ عنوان درست نیست بلكه اسانس هایی كه به تنباكو های امروزی اضافه می شود كاملاً سرطان زا هستند. تاثیر سیگار بر تمامی ارگان های بدن به نحوی است كه تقریباً هیچ ارگانی را نمی توان یافت كه از آثار سو سیگار در امان باشد.

قربانیان مصرف سیگار

امروزه از هر۳ نفر كه می میرند یك نفر مبتلا به بیماری های قلبی و عروقی هستند. سیگار اصلی ترین عامل ایجاد كننده این بیماری است. بیماری های قلبی نظیر انسداد عروق قلب و سكته قلبی جان تعداد زیادی از مردم را تهدید می كند. در سال۲۰۰۰ میلادی، ۵ میلیون نفر بر اثر استعمال سیگار جان باختند. از این تعداد افراد حدود ۷/۲ میلیون نفر در اثر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی حاصل از مصرف سیگار جان باختند، یك میلیون نفر در اثر ابتلا به بیماری های ریوی جان خود را از دست دادند و۸۵۰ هزار نفر در اثر ابتلا به سرطان ریه درگذشته اند.

بیماری های حاصل از مصرف سیگار

مصرف۱ تا۱۴ نخ سیگار در روز احتمال ابتلا به سرطان ریه را۸ برابر می كند و اگر این تعداد سیگار مصرفی به۲۵ نخ در روز برسد، احتمال ابتلا به سرطان ریه۲۵ برابر خواهد شد. اگر شخصی علاوه بر سیگار از الكل و پیپ هم استفاده كند شانس ابتلا به سرطان ریه، لب، دهان، گلو در وی دو چندان می شود.كشیدن سیگار شایع ترین عامل شناخته شده ای است كه با برونشیت مزمن و آمفیزم ارتباط دارد.۹۰ درصد بیمارانی كه بیماری مزمن ریوی دارند، مصرف كنندگان قبلی یا فعلی توتون هستند. كشیدن سیگار برای مدت طولانی حركت مژك های سلول های اپیتلیال تنفسی را مختل كرده و شخص را مستعد ابتلا به بیماری های ریوی می كند. بیماری های ریوی حاصل از استعمال سیگار می تواند، تمامی ارگان های بدن را درگیر كند. وظیفه مهم ریه، رساندن اكسیژن به تمام اعضای بدن است. به این ترتیب كه فقر اكسیژن، بیماری ها و ناتوانی های زیادی ایجاد می شود. سیگار نه تنها باعث افزایش انواع بیماری ها وسرطان های ریه می شود بلكه احتمال ابتلا به سرطان هایی نظیر پانكراس، كلیه، كبد، خون، معده، مثانه، دهان، لب و گلو نیز چند برابر می كند. یكی از اعضای حیاتی كه در اثر مصرف سیگار دچار اختلال عملكرد می شود مغز است. بر اثر كاهش اكسیژن مغز، احتمال ابتلا به آلزایمر (از دست دادن حافظه، عدم تشخیص زمان، مكان و جهت و ...) دو برابر افراد عادی می شود. هم چنین سیگار باعث از دست دادن بافت استخوانی شده و پوكی استخوان و شكستگی های استخوان را نیز افزایش می دهد.با مصرف سیگار، جریان خون در دهان كاهش یافته و احتمال ابتلا به بیمارهای دهان و دندان نیز افزایش می یابد. به طوری كه آمار نشان می دهد افراد سیگاری بیشتر از افراد عادی دندان های خود را از دست می دهند، رنگ دندان هایشان تیره می شود و بیماری های دهان و دندان به صورت شدیدی در آنها بروز می كند. حتی در كاشت دندان نیز افراد سیگاری با شكست بیشتری مواجه می شوند. به علت عدم اكسیژن رسانی مناسب، ترمیم زخم در افراد سیگاری با۸۰ درصد تاخیر صورت می گیرد. بنابراین در صورت انجام عمل جراحی، این افراد باید بسیار مراقب زخم و عفونت ناشی از عمل جراحی باشند. به علت افت جریان خون پوستی و اثری كه سیگار بر روی آنزیم های پوستی دارد، پوست افراد سیگاری تیره تر و دارای چین و چروك بیشتری هستند. هم چنین سیگار مهم ترین عامل بروز سرطان معده و مری بوده و در بروز بیماری های چشم نظیر آب مروارید نیز موثر است. با توجه به رشد روز افزون تعداد زنان جوان سیگاری در سال های نه چندان دور با یك اپیدمی سرطان ریه در زنان جوان روبرو خواهیم شد. زیرا زنان سیگاری دو برابر مردان سیگاری شانس ابتلا به سرطان ریه را دارند.

---