عبادت؛ راه رسیدن به کمال

خداوند در قرآن مجید هدف خلقت انسان را عبادت می‌داند، که این موضوع نشان می‌دهد که عبودیت و بندگی تنها راه کمال انسان است. کمال نهایی انسان و هدف از آفرینش او تقرب به خداست.

خداوند در قرآن مجید هدف خلقت انسان را عبادت می‌داند، که این موضوع نشان می‌دهد که عبودیت و بندگی تنها راه کمال انسان است. کمال نهایی انسان و هدف از آفرینش او تقرب به خداست. راه اساسی رسیدن به این هدف عبادت و بندگی خداست. این نتیجه گیری مبتنی بر مبانی اسلام و مضامین کتاب و سنت است. در این ارتباط خداوند می‌فرماید: ای فرزندان آدم، آیا از شما پیمان نگرفتیم که شیطان را نپرستید که او برای شما دشمنی آشکار است و این که مرا بپرستید که راه مستقیم این است.در جای دیگر در آیه ۵۶ سوره ذاریات خداوند می‌فرماید: و ما جن و انس را نیافریدیم مگر برای اینکه مرا پرستش کنند. در آیه فوق، عبادت به عنوان راه رسیدن به هدف نهایی معرفی شده است البته ظاهر آیه بر هدف بودن عبادت دلالت دارد، اما با دقت در آیات قرآن توهم هدف نهایی بودن عبادت رفع می‌گردد، چرا که گاهی در چند آیه قرآن برای موضوعی چند هدف متفاوت ذکر می‌شود که بی‌شک آن اهداف در طول هم قرار دارند و یکی از آنها هدف عالی و نهایی است و سایر اهداف، با حفظ جایگاه خود، در طول آن و مقدمه دستیابی به آن هستند.

عبادت دارای معانی یا اطلاقات گوناگون و نیز تفسیرهای متفاوتی است که از سه نظر با یکدیگر تفاوت دارند:عبادت کاری است که تنها به عنوان عبادت در پیشگاه پروردگار انجام می‌شود و ذاتا ارتباطی با غیر خدا ندارد؛ مانند نماز ، روزه، حج. عبادت کاری است که باید با قصد تقرب انجام داده شود هر چند عنوان اولی آن عبودیت در پیشگاه خداوند نباشد و مربوط به بندگان باشد، مانند خمس، زکات، جهاد، امربه معروف و نهی از منکر، در این اطلاق، عبادت همه فروع دین را شامل می‌گردد و اختصاص به بخشی از آنها ندارد. اما از نظر برخی از فقها، عبادت تنها شامل کارهایی می‌شود که تنها به عنوان عبودیت انجام می‌گیرند و ذاتا ارتباطی با غیر خداوند ندارند؛ مانند نماز، روزه، حج در این ارتباط، امام خمینی (ره) در درسشان می‌فرمودند: عبادت شامل اعمالی می‌شود که فقط برای عرض عبودیت انجام می‌پذیرد و نباید سایر فروع دین مانند خمس، زکات،امر به معروف و نهی از منکر را عبادت نامید، بلکه آنها تنها افعال قربی و واجبات تعبدی شناخته می‌شوند.

عبادت کاری است که به قصد قربت انجام داده شود هر چند صحت آن منوط به این قصد نباشد که اصطلاحا به آنها (افعال توصلی) می‌گویند؛ مانند همه کارهایی که مورد رضایت الهی است که اگر با قصد قربت انجام گیرند، عبادت خواهند بود. با توجه به این برداشت در برخی از روایات بر کارهایی عبادت اطلاق گردیده که نزد متشرعه بر آنها عبادت اطلاق نمی‌گردد مثلا در روایتی آمده است: عبادت دارای ۱۰ بخش است که ۹ بخش آن منحصر به درخواست روزی حلال است.(بحار الانوار، ج۱۰۳ ص ۹)متصوفه عبادت را تنها توجه قلبی به خداوند می‌شناسند.