سفالگری اسیرکلیشه های بومی و تزئین های بیگانه

نکته هایی درباره یک هنردیرینه به بهانه برپایی نهمین دوسالانه «سفال و سرامیک»

پاگرفتن نهمین بی ینال «سفال و سرامیک» یکی از رویدادهای مهم تجسمی اوایل امسال است که از اوایل خرداد ماه سال جاری دراستان سمنان و بخش جنبی آن در موزه هنرهای معاصر تهران، برگزار می شود.

این اتفاق تجسمی از نوع بی‌ینالی‌اش، که مانند همه بی‌ینال ها با تأخیر و تعویق برپا می شود، با همکاری دفتر امور هنرهای تجسمی ، انجمن تازه تأسیس هنرمندان سفالگر و اداره کل وزارت فرهنگ و ارشاد استان سمنان در سه بخش «حجم»،«نقش برجسته و کاشی» و «آثار هنری کاربردی» آغاز به کار می کند.

رئیس شورای سیاستگذاری نهمین دوسالانه سفال و سرامیک، محمود شالویی است و اعضای شورای برنامه‌ریزی نیز منیژه آرمین،عشرت سیروس، افسانه نصوحی دهنوی، شاهرخ اکبری دیلمقانی، بهزاد اژدری، عباس اکبری و فریده تطهیری مقدم هستند.

منیژه آرمین دبیر دوسالانه نهم سفال و سرامیک و مرضیه قره داغی دبیر همایش دوسالانه است. مدیریت اجرایی این بی ینال نیز برعهده مسعود زنده روح کرمانی است.

هیأت انتخاب آثار را هم هنرمندانی چون جعفر نجیبی، بهزاد اژدری، عباس اکبری، اوژن سیروسی و مهران هوشیار تشکیل می ‌دهند. مریم سالور، بهزاد اژدری، نغمه بهار، شهروز نظر و ایرج محمدی هم از اعضای هیأت داوران این دوسالانه هستند.

به گفته دست اندرکاران، این همکاری ها به همراه استقبال هنرمندان شهرستانی و نیز رونق بخش های جنبی و نظری و... از جمله ویژگی های دوسالانه نهم سفال در مقایسه با دوسالانه هشتم سفال، سرامیک و آبگینه ایران است.

از بخش‌های جنبی این دوسالانه ملی می توان به همایش هایی درباره تأثیر متقابل معماری و سفال، نکوداشت پیشکسوتان عرصه سفال و ‌همچنین بحث‌های آزاد پیرامون موضوعات بالا اشاره کرد.

به نفرات برگزیده اول ،دوم و سوم این بی ینال نیز علاوه بر لوح افتخار و تندیس دوسالانه به ترتیب دومیلیون تومان،یک میلیون و پانصد هزار تومان و یک میلیون تومان اهدا می شود.

پاداش‌ ویژه دفتر امور هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز اعزام دونفر به «دوسالانه ونیز» جهت بازدید از آثار هنرمندان است.

برپایی دوسالانه سفالگری و سرامیک، صرفنظر از داشتن حال و هوایی رقابتی، به گونه ای، از نظر گذراندن جلوه های بدیع و متنوع این هنر، صنعت دیرپای ایرانی است که همچنان روح قدمتی چند هزار ساله را در آفرینه هایی پر رمز و راز می دمد و سرچشمه های ازلی پیوند آب و خاک و آتش که منزلگاه همیشگی جان هنرمند ایرانی است را دوباره احیا می کند.

همچنان که صاحبان باذوق این هنر به خوبی می دانند که حاصل هنر

دست‌هایشان قادراست با خلق زیباترین هم‌آغوشی آب و خاک ، رایحه‌ای ازلی را در خلوتی رازگونه و شهودی ، به یاد آدم‌های این روزگار بیاورد و شاید اینچنین است که آنها را به چنین نمایشگاههایی که متأسفانه در روزگار ما کمتر مجال عرضه

می یابند، می‌کشاند.

همانگونه که استقبال نسبتاً خوب بینندگان از هشتمین بی‌ینال سفال، تأییدی بر این ادعاست.

دوسالانه سفال و سرامیک ایران نیز، مانند بی ینال های دیگر تجسمی و چه بسا بیشتر و مفصل تر، به زمانی مناسب برای تولید آثاری در خور و تمهیدات فراوان در برنامه ریزی نیاز دارد، که ایجاد زمینه هایی برای رقابت و عرضه ای که مقدمات پویایی اقتصاد دراین عرصه و نزدیک کردن این هنر به بسترهای کاربردی آن را فراهم آورد، از جمله ملزومات این برنامه ریزی هاست.

این در حالی است که توجه به بخش تزئینی این هنر در جامعه امروزی ما که حتی در تعریف و شناسایی عناصر دنیای مدرن نیز، تشخیص سره از ناسره را آن طور که باید درنمی یابد، شاید بخشی از آفت هایی باشد که بر جان این هنر کهن افتاده است؛ آفتی که از یک سو آن را در محدودیت ها و تبعیت از کلیشه های همیشگی کهن الگوها گرفتار می کند و از سویی دیگر به غالب های غریب و نامأنوس رهاوردهای غرب مزین؛ آن هم تزئینی نه از سر آنکه هنری خانگی و بومی را به خدمت بگیرد؛ بلکه در بیشتر اوقات تلفیقی به ظاهر خوش آب و رنگ که شاید فقط در چشمان مشتری نقشی گذرا اندازد، نه آنکه بر دل مخاطبی طرحی از زیبایی بر جای گذارد که در نهادی جست وجوگر، ژرفایی دیگرگونه را تجربه کرده باشد.

در این میان سفالگرانی که به شیوه سنتی چرخ سفالگری را می گردانند و مدعیانی که عنوان هنر و هنرمندی را تحت عنوان این هنر با خود یدک می کشند و دیگر گروه‌هایی که در این عرصه دستی دراز کرده اند و هر کدام در شرایطی متفاوت به سر می برند، در چنین رویدادهایی به طور مشابه و کنار هم ارزیابی می شوند.

در حالی که در هر منظری از بروز این هنر به ایده ای خاص و متناسب که حرفی نو برای پویایی و دوباره نگری داشته باشد، نیاز است و این نیاز کماکان مرتفع نمی‌شود مگر آنکه دست اندرکاران متعهد و دلسوز با پیگیری های علمی،اجتماعی و فرهنگی در دوسالانه‌هایی از این دست( با توجه به وسعت برگزاری و هماهنگی حضور کارشناسان)، به بررسی آزمون و خطاها و جدی گرفتن قابلیت های بومی بیندیشند، چرا که ناکام ماندن بذرهای کاربردی این هنر در تناسب با جامعه امروزی ، آفت نگاه‌های مبتذل بازارهای منطقه ای، فرورفتن در چنبره ای بی ایده و خلاقیت و تکراری که تهی از بالندگی تفکر و فرهنگ باشد، موجبات رکود این قسم پر اهمیت هنر را فراهم می کند.

در دوسالانه نهم سفال اما قبل از آنکه به آزمودن یا چگونگی تطبیق آن باگزینه های مطرح شده بپردازیم، موضوعاتی چون برگزاری بی ینال در سمنان، استقبال فراوان شهرستانی ها و نتایج تصمیم گیری های شورایی به عنوان گزینه هایی مثبت و در خور نظر مطرح شده است، مواردی که «منیژه آرمین» دبیر دوسالانه در گفت و گو با «ایران» درباره آنها می گوید: یکی از بهترین ویژگی های نهمین دوسالانه سفال، همکاری انجمن هنرمندان سفالگر با مرکز هنرهای تجسمی است که قطعاً در بهتر برگزار شدن این رخداد مهم بسیار تأثیر گذار خواهد بود.

«آرمین» همچنین درباره شورایی برگزار شدن تصمیم گیری ها نیز توضیح می‌دهد: روند کلی تصمیم گیری ها در این دوسالانه شورایی بوده و ما خوشبختانه نتایج خوبی را از تصمیم گیری های شورایی گرفتیم.

این هنرمند درباره توجه به مسائل بومی در این دوسالانه هم می گوید: با برگزاری این رویداد در شهرستان ها اجماع کلی بر آن است تا به مسائل بومی در این حیطه توجه بیشتری شود.

دبیر نهمین دوسالانه سفال به استقبال شهرستانی ها هم از دوسالانه سفال اشاره می کند و می افزاید: یکی دیگر از وجوه امیدوارانه بی ینال نهم، استقبال شهرستانی هاست و دیگر آنکه برنامه های جنبی مانند تمرکز بر موضوع کارآفرینی، توجه به سفال، مجسمه و جنبه های نظری و علمی این هنر با برپایی برنامه هایی چون حلقه های تفکر،کارگاههای آموزشی و همایش ها تحقق می یابد.

واضح است که قبل از هر چیز باید به سرانجام کارآمد رویدادهای هنری، که به هر تقدیر محمل و سبب ساز تلاشی در ماندگاری هنر معاصر می شوند ،امیدوارانه نگریست. دراین راستا اتفاق نظرهای صادقانه هنرمندان و مسئولان برپایی، همراه با توجهی عبرت آمیز به نقاط قوت و ضعف برنامه ریزی ها، از دلایل ایجاد حرکت های روبه جلوی این گونه اتفاق‌هاست که البته کنکاش خلاقانه هنرمندان در بازآفرینی مبناهای سنتی و بومی کشورمان و تأویل آنها به بیانی امروزی، می تواند از مهم ترین گام ها در جلوه گری چنین رخدادهایی در سطوح ملی و حتی جهانی به حساب آید.