۸ سال دفاع مقدس و تجربه مقابله با تهدیدات دشمن

در دوران جنگ مسوولان سیاسی و نظامی کشور با درک شرایط کشور و قدرت و ایمان عظیمی که در اثر پیروزی انقلاب اسلامی در جوانان پرشور و آگاه ایران ایجاد شده بود, با متجاوزان مقابله کردند و موفق شدند تهاجم یکی از کشورهای پرقدرت منطقه را که نظام بین المللی به صورت یکپارچه از آن حمایت می کرد, دفع و امنیت ملی کشور و مرزهای آن را تامین کنند

در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران با تهدیدات متعدد و متفاوتی از حیث نوع و ماهیت روبه‌روست.

پاسخ به برخی از این تهدیدات به قدرت نظامی و آمادگی دفاعی نیاز دارد و تجربه‌های جنگ ۸ ساله در این زمینه بسیار مفید خواهد بود.

در دوران جنگ مسوولان سیاسی و نظامی کشور با درک شرایط کشور و قدرت و ایمان عظیمی که در اثر پیروزی انقلاب اسلامی در جوانان پرشور و آگاه ایران ایجاد شده بود، با متجاوزان مقابله کردند و موفق شدند تهاجم یکی از کشورهای پرقدرت منطقه را که نظام بین‌المللی به صورت یکپارچه از آن حمایت می‌کرد، دفع و امنیت ملی کشور و مرزهای آن را تامین کنند. توجه به دلایل پیروزی‌های درخشان رزمندگان اسلام در رویارویی با ارتش مجهز عراق می‌تواند راهگشای سیاستگذاران نظامی برای تدوین سیاست نظامی کشور باشد. اینکه چه تاکتیک‌ها و ابتکاراتی این پیروزی‌ها را رقم زد، این پیروزی‌ها با چه نوع تدابیری از سوی فرماندهان و با چه ویژگی‌هایی به‌دست آمد، رزمندگان اسلام چه روحیاتی داشتند و ده‌ها دلیل دیگر که از طریق درس‌ها و تجربه‌های ۸ سال دفاع مقدس به دست می‌آید می‌تواند سیاست نظامی آمریکا و رژیم صهیونیستی کشور را غنی کند و قدرت پاسخگویی آن را در مقابله با تهدیدات نظامی آمریکا و رژیم صهیونیستی افزایش دهد. جنگ ۸ ساله، گنجی است(۱) که از درون آن راه‌های غلبه بر دشمنان نظام جمهوری اسلامی ایران به‌دست می‌آید. در این مقاله تلاش می‌شود نگاهی گذرا به دلایل پیروزی ایران در جنگ تحمیلی داشته باشیم.

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در بهمن ۱۳۵۷، فصل تازه‌ای در تاریخ انقلاب‌های جهان به وقوع پیوست

چرا که انقلاب اسلامی به هیچ‌یک از انقلاب‌های معاصر شباهتی نداشت و از طرف هیچ ابرقدرتی حمایت نمی‌شد. انقلاب اسلامی ایران با تکیه بر ماهیت اسلامی و حمایت و جان‌فشانی ملت بزرگ ایران به ثمر نشست، در حالی که انقلاب‌های معاصر ماهیت شرقی و یا غربی داشتند.

انقلاب اسلامی از همان ابتدای پیروزی به نفی شرق و غرب پرداخت و نظام حاکم بر جهان را استکباری دانست. در همین راستا سیاست نه شرقی، نه غربی و حمایت از مستضعفان جهان را سرلوحه کار خود قرار داد. پیرو همین سیاست، در سال ۱۳۵۸ لانه جاسوسی آمریکا در ایران تسخیر و دست این ابرقدرت از دخالت در امور داخلی ایران قطع شد. در این شرایط جو جامعه جهانی بر ضد ایران تحریک شده بود و ابرقدرت‌ها خواستار حذف نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران بودند.

عوامل دیگری چون از هم‌پاشیدگی ارتش ایران پس از انقلاب و نبود نیروی منسجم دفاعی و فعالیت‌های گروه‌های ضدانقلاب در جای‌جای ایران باعث شد سردمداران رژیم بعث عراق که از مدت‌ها پیش به خاک ایران چشم داشتند، با وعده حمایت دو ابرقدرت شرق و غرب خصوصاً آمریکا و با هدف تضعیف نظام و جلوگیری از گسترش انقلاب اسلامی در منطقه، جنگ علیه ایران را آغاز کنند و در مدت کوتاهی کیلومترها از خاک کشور عزیزمان را به تصرف خود درآورند.

ارتش عراق علاوه بر برتری نفرات و سازماندهی بسیار منظم، از تمامی سلاح‌ها و تجهیزات روز دنیا بهره می‌برد. در چنین شرایطی هر کارشناس نظامی شکست ایران را محتمل می‌دانست اما همانگونه که مشاهده شد، ایران نه‌تنها شکست نخورد بلکه شکست سنگینی را بر رژیم بعث عراق وارد کرد و ماهیت این رژیم را به جهانیان نشان داد.

حال سوال این است که جمهوری اسلامی با اینکه در عوامل مادی مانند نیروی انسانی، سلاح، تجهیزات و ... نسبت به عراق ضعیف‌تر بود، چگونه توانست بر ارتش عراق غلبه کرده و با پیروزی در عملیات‌های متعدد و بزرگ، شکست سنگینی بر کشور عراق وارد کند؟

بررسی دلایل موفقیت ایران در عملیات‌های بزرگ و در مقاطع مختلف جنگ، نشان می‌دهد که رزمندگان ایرانی با تکیه به عوامل زیر توانستند بر ارتش عراق برتری یافته و با تداوم این برتری به پیروزی نهایی برسند.

۱) رهبری حضرت امام‌خمینی(ره)

۲) به‌‌کارگیری ابتکار عمل و خلاقیت در کلیه ابعاد نظامی و جنگ

۳) بومی و مردمی کردن دفاع

۴) شناسایی و آگاهی از نقاط قوت ارتش عراق

۵) اتکا بر نیروهای جوان و انقلابی کشور

۶) جانفشانی و روحیه سلحشوری و ایثار نیروهای بسیجی و سپاهی

۷) حمله به نقاط ضعف ارتش عراق

۸) استفاده از مدیران خلاق، جوان، انقلابی، متفکر و شجاع

۹) توسل به شیوه‌های انقلابی، جدید و بدیع

۱۰) خلق تاکتیک‌های منحصر به فرد و غیرقابل پیش‌بینی

۱۱) غافلگیر کردن ارتش عراق در زمان و مکان و تاکتیک‌ها

۱۲) استراتژی و برنامه داشتن در کلیه مراحل جنگ

۱۳) تکیه بر روحیه ایثار و شهادت‌طلبی نیروها

۱۴) پیوستگی تاکتیکی و عملیاتی در مقاطع و صحنه‌های مختلف جنگ

۱۵) غیرقابل پیش‌بینی بودن تصمیمات و تدابیر نظامی و عملیاتی

در واقع رزمندگان اسلام با پیروی از اصول یاد شده توانستند در ابتدای جنگ با مقاومت در شهرها و مناطقی همچون خرمشهر، آبادان، اهواز، سوسنگرد، بستان، قصرشیرین و سر پل ذهاب مانع از پیشروی دشمن و تکمیل و تامین اهدافشان شوند. پس از تثبیت ارتش عراق در خطوط پدافندی ناموزون و ضربه‌پذیر، نیروهای ایران با اتخاذ استراتژی آزادسازی موفق شدند عملیات‌های ثامن‌الائمه، طریق‌القدس، فتح‌المبین و بیت‌المقدس را با موفقیت به انجام رسانند و بخش عمده‌ای از خاک کشورمان ایران را از چنگال متجاوزان آزاد کنند.

پس از این مرحله نیروهای ایران براساس استراتژی تنبیه متجاوز، عملیات‌های بزرگ رمضان، والفجر مقدماتی، خیبر، بدر، والفجر ۸، کربلای ۴ و ۵ ،بیت‌المقدس ۲ و والفجر ۱۰ را در کنار صدها عملیات محدود و متوسط به انجام رساندند. در این مرحله از جنگ، قدرت‌های بزرگ تحت‌تاثیر قدرت نظامی ایران مجبور به تصویب قطعنامه ۵۹۸ شدند که ضمن متجاوز شناختن دولت عراق بسیاری از خواسته‌های ایران در آن آمده بود، با پایان یافتن جنگ براساس مفاد قطعنامه ۵۹۸ ارتش عراق بار دیگر وارد جنگ شد و این‌بار با حمله به کویت نشان داد که خصلت تجاوزگری‌اش پایان نیافته است. این‌بار که عراق منافع آمریکا در منطقه استراتژیک خلیج‌فارس را مورد حمله قرار داده بود توسط این کشور و متحدانش مورد هجوم گسترده قرار گرفت و در دو جنگ بزرگ خلیج‌فارس شکست سختی را متحمل شد. پس از شکست عراق و سقوط صدام، آمریکا فرصت حضور در منطقه را مغتنم شمرد و با استقرار در این کشور و منطقه خلیج‌فارس و نیز با حضور در کشورهای پاکستان و افغانستان خطوط تماس خود را با ایران که اصلی‌ترین دشمن آمریکا در منطقه بود نزدیک‌تر کرد.

اکنون که جمهوری اسلامی ایران در معرض تهدید آمریکا و متحدان استراتژیکش در منطقه (رژیم صهیونیستی) قرار دارد و احتمال هجوم این کشور به ایران به بهانه‌های مختلف محتمل به‌نظر می‌رسد، جا دارد که مسوولان نظام به همان شیوه‌های مورد آزمون قرار گرفته و نیز با اتکا به روش‌های جدید و نو، خود را برای مقابله با تهدیدات نوظهور در منطقه آماده کنند. امروز برای مقابله با تهدیدات آمریکا و اسرائیل تجارب و درس‌های جنگ ایران و عراق بهترین سرمایه و پشتوانه است که در واقع تجربه دفاع مقدس، دشمنان انقلاب اسلامی ایران را به سوی نوعی بازدارندگی فرسایشی سوق داده است.

سردار دکتر ناصر شعبانی

جانشین رئیس دانشکده دافوس (دانشکده فرماندهی و ستاد و پژوهشکده علوم دفاعی سپاه پاسداران)

پا نوشت

۱) اشاره به بیان رهبر معظم انقلاب درباره جنگ ایران و عراق