نسخه ای برای بیکاری پزشکان

افزایش ۴۰ درصدی درآمد پزشکانی که به طرح پزشک خانواده بپیوندند, یکی از تسهیلات تشویقی وزارت بهداشت است

بیراه نیست اگر بگوییم برنامه پزشک خانواده برای بیش از ۸۰ هزار پزشک عمومی کشور هم نقطه بیم بود و هم امید.

طرح پزشک خانواده از آن دسته طرح‌هایی است که از همان ابتدا حرف و حدیث‌ها و حاشیه‌های بسیاری به همراه داشت؛ حاشیه‌هایی که باعث شد همواره موضع گیری‌های موافق و مخالف درباره این طرح وجود داشته باشد.

موضوع جذب پزشکان عمومی در این طرح یکی از همان حاشیه‌ها است، هرچند مسئولان وزارت بهداشت بارها تاکید کرده‌اند اجرای طرح پزشک خانواده با جذب بسیاری پزشکان عمومی بیکار برای آنها فرصت شغلی ایجاد خواهد کرد، اما برخی ابهامات و مشکلاتی که در حواشی آن مطرح است موجب شده تا پیوستن به این طرح از سوی جامعه پزشکان عمومی با تردیدهایی همراه باشد. تردیدی که شاید تا حدی جنبه نگرانی هم به خود گرفته است و ابهامات و علامت سوال‌های بسیاری را برای پزشکان عمومی که قرار است جذب برنامه پزشک خانواده شوند، مطرح کرده است ازجمله این که پیوستن به طرح پزشک خانواده آیا به نفع پزشکان عمومی خواهد بود یا به ضرر آنها؟ پزشکان عمومی که به این طرح بپیوندند شرایط‌شان بهتر خواهد شد یا بدتر؟

● هیچ پزشکی بیکار نمی‌ماند

شاید این بهترین خبری بود که وزیر بهداشت به پزشکان بیکار داد، این که با اجرای طرح پزشک خانواده حتی یک پزشک هم بیکار نخواهد ماند.

مرضیه وحید دستجردی از جذب تمام ۸۰۰۰ پزشک عمومی بیکار با اجرای طرح پزشک خانواده خبرداده و می‌گوید: از آنجا که برای اجرای برنامه پزشک خانواده به بیش از ۳۵ هزار پزشک نیاز است قطعا ۸۰۰۰ نفر از این نیروهای مورد نیاز از طریق پزشکان جویای کار تامین خواهند شد. هرچند وزیر بهداشت از ایجاد شرایط مطلوب برای جذب و فعالیت بی‌دغدغه پزشکان در برنامه پزشک خانواده را وعده می‌دهد، اما باید دید آیا مشکلاتی که همواره در جذب پزشکان برای طبابت در شهرستان‌ها و مناطق روستایی محروم وجود داشته در اجرای طرح پزشک خانواده برطرف شده است؟

● نبود امکانات؛ بی‌رغبتی پزشکان

تصمیم وزارت بهداشت برای افزایش حقوق پزشکانی که در شهرها و شهرستان‌های دور افتاده خدمت می‌کنند در وهله اول باعث ایجاد انگیزه در پزشکان فارغ‌التحصیل بیکار که عمدتا پزشکان عمومی هستند، می‌شود، اما تجربه نشان داده وجود برخی مشکلات و کمبودها شرایطی را ایجاد می‌کند که این پزشکان بعد از چند سال دوباره به شهرهای بزرگ بازگردند، مصداق این موضوع درمانگاه‌ها و مراکز پزشکی در شهرستان‌هایی است که هنوز کادر پزشکی آنها تکمیل نیست.

این تجربه ناخوشایند زمینه‌ای را ایجاد کرده که حالا در اجرای طرح پزشک خانواده ذهنیت پزشکان عمومی برای پیوستن به این طرح با تردید مواجه باشد.

یک دانشجوی دوره تخصص دندانپزشکی در این زمینه می‌گوید: قشر پزشک فرهنگ خاص خودش را دارد، این گروه پول را در کنار امکانات کیفی زندگی می‌خواهد و مشکل دقیقا از همین جا آغاز می‌شود. او معتقد است: «مهم‌ترین مشکل پزشکانی که در شهرهای دور افتاده مشغول به خدمت می‌شوند نبود امکانات و به چشم آمدن کمبودهاست؛ کنار آمدن با این وضع برای پزشکانی که سال‌ها ساکن شهرهای بزرگ و یا پایتخت بوده‌اند، دشوار است، بخصوص اگر متاهل هم باشند. کمبود فضاهای تفریحی و آموزشی یا نداشتن خانه‌ای مناسب زندگی یک پزشک و خانواده‌اش ازجمله مشکلاتی است که مسئولان وزارت بهداشت تاکنون برای حل آنها چاره‌اندیشی نکرده‌اند. در چنین شرایطی حتی ممکن است وعده حقوق بالای ۵/۱ میلیون تومان وسوسه‌انگیز باشد، اما برای یک پزشک تنها حقوق بالا کافی نیست، پزشکانی که در طرح پزشک خانواده قرار است به کار گرفته شوند، توقع اطمینان از امکان یک زندگی مطلوب در کنار برخورداری از امکانات شهری را دارند.

در واقع جذب پزشکان عمومی بیکار در شهرهای دورافتاده با وعده افزایش حقوق هرچند در ابتدا با استقبال فارغ‌التحصیلان رشته پزشکی بویژه دانشجویان بومی هر منطقه مواجه شده است، اما به مرور وجود برخی مشکلات و کمبودهایی که نمی‌توان به سادگی از کنار آنها گذشت، شرایطی را ایجاد می‌کند که این پزشکان بعد از چندسال دوباره به فکر بازگشت به شهرهای بزرگ بیفتند.

● پرداخت نامنظم حقوق‌ها

طرح پزشک خانواده از ابتدای اجرا در روستا‌ها و پوشش جمعیت ۲۲ میلیونی روستائیان به دلیل اختلاف‌نظر میان وزارتخانه‌های رفاه سابق و بهداشت با مشکلاتی همراه بود به طوری که پرداخت‌های نامنظم و دیرهنگام حقوق پزشکان خانواده و به دنبال آن نبود انگیزه خدمت برای پزشکان و ریزش آنها از این طرح همواره به عنوان یکی از دلایل موفق نبودن آن در روستا‌ها مطرح بوده است.این همان موضوعی بود که وزیر بهداشت نیز پیش از این به آن اذعان داشته و گفته بود یکی از علل نارضایتی پزشکان خانواده و تیم سلامت، دیرکرد در پرداخت‌ها و دستمزدهاست این موضوع از چالش‌های ماست که امیدواریم در بودجه سال ۹۱ این اعتبارات به حد کافی در نظر گرفته شود. دستجردی این را هم گفته بود که در این تیم علاوه بر پزشک عمومی، ماما‌ها، پرستاران، مشاور‌های روان‌شناسی، کار‌شناس تغذیه و بهداشت محیط حضور دارند که باید دستمزد خود را به موقع دریافت کنند.

● افزایش ۴۰ درصدی درآمد پزشکان

واقعیت این است که اکثر پزشکان تمایل دارند بیشتر در شهرهای بزرگ و با امکانات رفاهی کامل طبابت کنند تا در مناطق محروم و دورافتاده و این همان موضوعی است که سال‌های اخیر شهرستان‌ها و روستاهای کوچک را با چالش کمبود پزشک مواجه کرده است. مشکلی که از بی‌رغبتی پزشکان به فعالیت در مناطق دورافتاده ناشی شده است.

در چنین شرایطی تنها چاره‌کار ارائه تسهیلات تشویقی به پزشکانی است که برای خدمت در مناطق محروم و دورافتاده داوطلب شوند. این همان نسخه تشویقی است که وزارت بهداشت این بار برای پزشکانی که قرار است به برنامه پزشک خانواده بپیوندند، پیچیده است. افزایش ۴۰ درصدی درآمد پزشکانی که به طرح پزشک خانواده بپیوندند، یکی از همین تسهیلات تشویقی است.

این طور که رئیس ستاد اجرایی کشوری برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: دریافتی پزشکان خانواده‌ای که در مناطق کم برخوردار و محروم مشغول به کار می‌شوند تا ۴۰ درصد نسبت به پزشکانی که در شهرهای بزرگ‌تر و با امکانات طبابت می‌کنند، افزایش خواهد یافت. به طور مثال اگر یک پزشک عمومی در تهران ماهانه پنج میلیون تومان درآمد دارد اگر همین پزشک در طرح پزشک خانواده در یک منطقه محروم طبابت کند دریافتی وی به ده میلیون تومان در ماه نیز خواهد رسید.

محمد شریعتی، آمارهایی که سازمان نظام پزشکی از تعداد پزشکان بیکار در کشور می‌دهد را نیز چندان دقیق ندانسته و تصریح می‌کند: احتمالا مسئولان سازمان نظام پزشکی این آمار را از روی تعداد شماره‌های نظام پزشکی صادر شده، محاسبه می‌کنند که این روش دقیقی نیست چون ممکن است تعدادی از پزشکان از کشور خارج شده باشند، برخی‌هایشان بازنشسته شده باشند یا خیلی‌ها دوره رزیدنتی را می‌گذرانند و همین مسائل آمارهای سازمان نظام پزشکی از تعداد پزشکان بیکار در کشور را با چالش مواجه می‌کند.

وی تاکید می‌کند: مشکل اصلی در حال حاضر کمبود پزشک و یا زیاد بودن پزشکان بیکار نیست بلکه موضوع اصلی توزیع نامناسب پزشکان در مناطق مختلف و براساس نیاز است.

● ثبت‌نام ۳۰ هزار پزشک تاکنون

با وجود تمام مشکلات و بیم‌ها و امید‌هایی که پیش روی اجرای طرح پزشک خانواده وجود دارد، آخرین آمارها از ثبت نام بیش از ۳۰ هزار پزشک در برنامه پزشک خانواده شهری خبر می‌دهند.

شریعتی، رئیس ستاد اجرایی کشوری برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع می‌گوید: این آمارها فعلا نهایی نشده و تقریبی است چراکه تعداد پزشکان ثبت‌نام‌کننده در طرح پزشک خانواده هر روز در حال افزایش است.

معاون بهداشتی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی نیز با اشاره به این که اجرای برنامه پزشک خانواده تاکنون در چهار استان آغاز شده است، می‌گوید: نام‌نویسی بخش زیادی از شهروندان در این استان‌ها انجام شده و براساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در دیگر دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور این برنامه تا پایان امسال اجرایی می‌شود. دکتر مصداقی‌نیا تاکید می‌کند که تا پایان امسال کل جمعیت کشور زیر پوشش طرح پزشک خانواده قرار می‌گیرند.

● مهلت ۳ ماهه به پزشکان خانواده

پزشکانی که در طرح پزشک خانواده شرکت کرده‌اند فقط سه ماه فرصت دارند که حداقل افراد تحت پوشش (۵۰۰ نفر) را جذب کنند وگرنه شانسی برای همکاری در این برنامه نخواهند داشت.

رئیس ستاد اجرایی برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع با بیان این که حداقل افراد تحت پوشش پزشک خانواده در شهرهای کشور ۵۰۰ نفر و حداکثر ۲۵۰۰ نفر است، توضیح می‌دهد: هر پزشک خانواده باید حداقل ۵۰۰ نفر از جمعیت تحت پوشش را برای شروع همکاری داشته باشد و اگر پزشک عمومی نتواند این تعداد افراد را تحت پوشش بگیرد شاید دو علت بیشتر نداشته باشد یا این که جمعیت آن منطقه کافی نیست یا این که پزشک مربوطه از مقبولیت و محبوبیت کافی در آن منطقه برخوردار نیست.

شریعتی با تاکید بر این که در اجرای برنامه پزشک خانواده نظر مردم برای ما مهم است، می‌افزاید: پزشکانی که در این برنامه ثبت‌نام کرده‌اند سه ماه فرصت دارند که جمعیت تحت پوشش خود را به سقف مورد نظر برسانند و در غیر این صورت از ادامه همکاری محروم می‌شوند.

● اتمام حجت با پزشکانی که نیایند

از تسهیلات تشویقی وزارت بهداشت برای پزشکانی که به برنامه پزشک خانواده بپیوندند، گفتیم اما حالا لازم است کمی هم از وضع پزشکانی که به هر دلیل نخواهند در قالب طرح پزشک خانواده طبابت کنند، بگوییم. معاون درمان وزارت بهداشت در این باره می‌گوید: پزشکانی که به هر دلیل نخواهند یا نتوانند در این طرح جذب شوند می‌توانند مانند گذشته در مطب خود ارائه خدمت کنند با این تفاوت که دیگر نه با بیمه‌ها قراردادی خواهند داشت و نه مجازند از طریق تجویز دارو یا خدمات پاراکلینیک در دفترچه‌های بیمه برای سازمان‌های بیمه‌گر هزینه ایجاد کنند و باید خدمت خود را به طور کاملا خصوصی و با تعرفه آزاد انجام دهند.

سیدحسن امامی رضوی توضیح می‌دهد: در کنار پزشکانی که در این طرح فعال می‌شوند و عده دیگری که در خارج از طرح به طبابت شخصی خود مشغول خواهند بود، گروه‌های دیگری از پزشکان عمومی هم وجود دارند که باید به موضوع درآمد و معیشت آنها توجه کرد تا در انجام کار خود دچار تزلزل و کاهش انگیزه نشوند.

این گروه عمدتا شامل پزشکان فعال در اورژانس‌ها و نیز پزشکان حاضر در بخش‌های ستادی وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی است که دریافتی کنونی آنها با درآمدهای تخمین زده شده برای پزشکان خانواده تفاوت قابل‌توجهی دارد و بر همین اساس از هم‌اکنون درباره راهکارهای ترمیم این شکاف و حفظ انگیزه و حضور این افراد در بخش‌های گفته شده، تدابیری اندیشیده شده است.

پوران محمدی ‌