دستورات و سفارش های خداوند به همسران پیامبر ص و همسر یا همسران رهبران و داعیان دین در هر زمانی

در سوره ی احزاب, پیامبر صلی الله علیه وسلم خطاب قرار داده می شود و همسران او صلی الله علیه وسلم به برخی از مسایل دستور داده می شوند که دانستن این دستورات برای داعیان دین بسیار ضروری است زیرا در مرحله ای از دعوت با آن مسایل برخورد می کنند

در سوره‏ی احزاب، پیامبر (صلی الله علیه وسلم) خطاب قرار داده می‏شود و همسران او (صلی الله علیه وسلم) به برخی از مسایل دستور داده می‏شوند که دانستن این دستورات برای داعیان دین بسیار ضروری است؛ زیرا در مرحله‏ای از دعوت با آن مسایل برخورد می‏کنند. همسران داعیان راه خدا نیز باید این مطالب را بدانند؛ زیرا روزی از روزها با آن مسایل برخورد خواهند کرد. علاوه بر داعیان و همسرانشان، بر هر مسلمان دیگری نیز دانستن این مطالب لازم و ضروری است.

● انتخاب زندگی آخرت

یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ إِنْ کُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَیوةَ الدُّنْیا وَ زِیْنَتَها فَتَعالَیْنَ أُمَتِعْکُنَّ وَ أُسَرِحْکُنَّ سَراحاً جَمیلاً. وَ إِنْ کُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِناتِ مِنْکُنَّ أَجْراً عَظیماً )احزاب؛۲۸-۲۹)

همه‏ی ما می‏دانیم وقتی که پیامبر خدا(صلی الله علیه وسلم) شروع به دعوت مردم به سوی خدا کرد، صاحبان قدرت و حاکمان ظالم و طاغوت‏ها و نوکران آن‏ها، علیه او (صلی الله علیه وسلم) و در برابر دعوتش ایستادند و شروع به دشمنی با او کردند و هر چه از دستشان بر می‏آمد در انجامش کوتاهی نکردند. آن‏ها تلاش کردند تا نگذارند آن دعوت به انجام برسد و موفق شود. سرانجام کار به جایی رسید که پیامبر خدا (صلی الله علیه وسلم) و یارانش - رضوان الله تعالی علیهم اجمعین - چاره‏ای جز هجرت به مدینه ندیدند تا در آن‏جا بتوانند مسئولیت و وظیفه‏ی بندگی خود را به خوبی انجام دهند. وقتی مسلمانان به مدینه هجرت کردند کافران باز هم از اذیت و آزار آن‏ها دست برنداشتند و چندین بار به مسلمانان حمله کردند و علیه آن‏ها لشکرکشی نمودند تا بتوانند آن دعوت را از بین ببرند و خود را از دست آن نجات دهند. هربار دسته‏ای از کفّار به جنگ با مسلمانان می‏رفت. بعد از چندین بار که لشکر کفر شکست خورد و به اهداف خود دست نیافت، به این نتیجه رسید که باید تمام احزاب و گروه‏ها با هم متحد شوند و همه با هم و در یک صف واحد به جنگ با مسلمانان بروند تا آنان را از بین ببرند. همین امر باعث شد که جنگ احزاب به وجود آید.

خداوند متعال هرگز به کافرین اجازه نمی‏دهد تا مانعی اساسی در مسیر بندگی خدا بر روی زمین باشند. خداوند به وسیله‏ی لشکری که حتی مسلمانان از وجود آن بی خبر بودند، آن‏ها را یاری داد و کفّار را شکست داد. این شکست باعث شد که کفّار به این نتیجه برسند که برای شکست دادن مسلمانان باید از راه دیگری غیر از مبارزه‏ی مسلحانه وارد شوند. به همین دلیل، میدان اخلاق را انتخاب کردند و از این میدان وارد شده و به مسلمانان حمله کردند. آن‏ها آمدند و نقشه کشیدند که به درون خانواده‏ی مسلمانان نفوذ کنند و کاری کنند که مسلمانان از اخلاق اسلامی و صفات نیکی که دارند منحرف و گمراه شوند و از این طریق ضربه‏ای به دین وارد کنند و اسلام را از بین ببرند. به خاطر چنین مسئله‏ای بود که خداوند متعال پس از غزوه‏ی احزاب، این سوره )سوره‏ی احزاب( را نازل فرمود تا به وسیله‏ی آن مسلمانان را از خطر بزرگی که آن‏ها را تهدید می‏کند، آگاه کند و به آن‏ها هشدار دهد که اگر سنگر خود را محکم نکنند و خود را از صفات و رفتار ناپسند کاملاً دور نسازند و خود را به اخلاق پسندیده آراسته نکنند و دارای اخلاق اسلامی و صفات و خصوصیاتی که خدا آن را پسندیده است نشوند، حتماً در این جنگ شکست می‏خورند و کافران به آرزوی خود خواهند رسید. خداوند در این سوره نخست خانواده‏ی رهبر را مخاطب قرار می‏دهد؛ زیرا خانواده‏ی رهبر بیشتر در معرض خطر است. اگر خانواده‏ی رهبر دچار لطمه شود بعد از آن، حمله بردن به خانواده‏های دیگر و در کل جماعت مسلمانان، کار آسانی خواهد بود.

خداوند هشدار و راهنمایی‏های خود را این‏گونه شروع می‏کند و می‏فرماید:

ای پیامبر! ای کسی که خبر هدایت و چگونگی گام نهادن در مسیر بندگی را از خداوند متعال دریافت کرده‏ای! به همسرانت بگو: اگر زندگی زودگذر دنیایی و زرق و برق آن را می‏خواهید، بیایید تا از دارایی و متاعی که دارم، سهمتان را بدهم و از شما جدا شوم؛ زیرا خداوند متعال مرا به این منظور نیافریده است که مشغول و سرگرم فراهم کردن زینت و مال و متاع دنیایی برای چندین زن باشم. مسئولیت و وظیفه‏ی من بسیار بزرگ‏تر و مهم‏تر از این است که عمرم را صرف تأمین خواسته‏های شما بکنم. اگر طالب و خواهان چنین متاعی هستید، این را بدانید که چنین متاعی نزد من یافت نمی‏شود؛ اما اگر خواهان و دوستدار خدا و پیامبر خدا و زندگی آخرت هستید، مسئولیت و وظیفه‏ی شما چیز دیگری است. خداوند از شما می‏خواهد به تناسب توانایی خود اعمال صالح انجام دهید. این را بدانید که در مقابل انتخاب چنین مسیری و انجام چنین اعمالی، خداوند متعال اجر و پاداش بسیار بزرگی برایتان آماده کرده است.

وقتی این دو آیه نازل شد، پیامبر خدا (صلی الله علیه وسلم) تک تک همسرانش را صدا زد و آن مسایل را با آن‏ها مطرح کرد و آنان نیز در جواب گفتند: ما خدا و پیامبر خدا و زندگی آخرت را می‏خواهیم و زندگی دنیا و زینت و زرق و برقش را نمی‏خواهیم. آن‏ها با چنین جوابی شایستگی و لیاقت بودن با پیامبر خدا(صلی الله علیه وسلم) را ثابت کردند. پس از موفقیت در چنین امتحان و آزمایشی، از طرف خداوند متعال چندین دستور خطاب به آنان نازل شد. در این دستورات چنین آمده است که: حال که لیاقت بودن با پیامبر خدا را نشان دادید، باید چندین مسئله را رعایت کنید. شما باید از برخی از صفات ناپسند دوری کنید و خود را با برخی از صفات پسندیده بیارایید. قبل از بیان این صفات دانستن نکته‏ای ضروری است که عبارتست از:

● عذاب و پاداش دو چندان

یا نِساءَ النَّبِیِّ مَنْ یَأتِ مِنْکُنَّ بِفحِشَةٍ مُبَیِنَةٍ یُضعَفْ لَهَا الْعَذابُ ضِعْفَیْنِ وَ کانَ ذلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسیراً (احزاب؛۳۰)

ای زنان پیامبر! هر کدام از شما مرتکب گناه آشکاری شود که نشان دهد انجام دهنده‏ی آن انسانی است که نمی‏تواند بنده‏ی واقعی خدا باشد، شکنجه‏ای که برایش در نظر گرفته شده دو برابر شکنجه‏ای است که برای زنان دیگر معین شده است -؛ زیرا کردار زشت او علاوه بر این که گناهی است نسبت به خود او، از آن‏جایی که او الگوی زنان دیگر است، باعث تشویق زنان دیگر به انجام آن نیز می‏شود و این بهانه‏ای به دست آنان می‏دهد که بگویند: وقتی خانواده‏ی پیامبر خدا و رهبر جامعه این گونه است، ما چرا خود را به زحمت بیندازیم؟! همین امر باعث می‏شود که زنان دیگر نه تنها مرتکب یک گناه بلکه چندین گناه شوند.- این را بدانید که عذاب دادن شما برای خدا کاری است بسیار آسان. - و همسر پیامبر خدا بودن، مانع عذاب شما نمی‏شود-.

خداوند در این آیه نمی‏فرماید: ای همسران پیامبر ! از شما چشم‏پوشی می‏کنم. هرگز چنین نمی‏فرماید، بلکه می‏فرماید: چون همسر پیامبر و رهبر جامعه هستید، باید از هر زن دیگری پاک و پاک‏تر باشید و روش زندگی شما نسبت به دیگران به آن‏چه خدا می‏خواهد، نزدیک‏تر باشد.

در این‏جا ذکر مطلبی لازم و ضروری است و آن این که بر هر فرد مسلمانی که مشغول دعوت مردم به سوی خداست واجب است، در موقعیت‏هایی هم‏چون جنگ احزاب، با همسر یا همسرانش بنشیند و مطالب مذکور را هم‏چون پیامبر خدا (صلی الله علیه وسلم) با آنان در میان بگذارد و با جدیّت از آنان بخواهد موضع خود را روشن کنند و بودن یا نبودن با او را یکسره کنند. بر او لازم است که اگر همسر یا همسرانش طالب دنیا بودند، از آنان جدا شود و اگر طالب خدا و پیامبر خدا و روز آخرت بودند، باید آماده‏ی دریافت و عملی کردن دستوراتی باشند که خداوند به انجام آن‏ها فرمان داده است.

[ای زنان پیامبر!] این را نیز بدانید که پاداش شما نیز دو چندان خواهد بود به شرط این که:

وَ مَنْ یَقْنُتْ مِنْکُنَّ لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تَعْمَلْ صلِحاً نُؤْتِها أَجْرَها مَرَّتَیْنِ وَ أَعْتَدْنا لَها رِزْقاً کَریماً (احزاب؛۳۱) هر کدام از شما با اختیار خود نه از روی اجبار، مطیع خدا و پیامبر خدا باشد و مشغول انجام اعمال صالح باشد، اجر و پاداشش را دو برابر می‏دهیم. - اجری به خاطر کار خوبی که انجام داده و اجر دیگر به این خاطر که او الگوی دیگران است و دیگران با نگاه کردن به او بر انجام اعمال صالح تشویق می‏شوند و آن را انجام می‏دهند.- هر کس این گونه باشد رزق و روزی بسیار خوب و با ارزشی برایش آماده می‏کنیم و در قیامت به او خواهیم بخشید.

یا نِساءَ النَّبِیِّ لَسْتُنَّ کَأَحَدٍ مِنَ النِّساءِ إِنِ اتَّقَیْتُنَّ (احزاب؛۳۲) ای زنان پیامبر! شما هم‏چون زنان دیگر نیستید - چون شما الگوی دیگران هستید - . اگر می‏خواهید از خدا بترسید و تقوای خدا داشته باشید پس خود را متخلّق به صفات پسندیده زیر کنید:

۱) متانت در کلام

فَلاتَخْضَعْنَ بِالْقَولِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَولاً مَعْرُوفاً (احزاب؛۳۲) هنگام سخن گفتن با نرمی و ناز صحبت نکنید؛ زیرا بیماردلان و کسی که از نظر اخلاقی فرد سالمی نیست، چشم طمع به شما می‏دوزد. یعنی سعی کنید با متانت خاصی سخن بگویید و به وضوح مقصودتان را بیان کنید.

۲) عدم خروج از منزل بدون ضرورت

وَ قَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ (احزاب؛۳۳) و در خانه‏هایتان بمانید و سنگین و باوقار باشید؛ زیرا جای اصلی فعالیت و کوشش و تلاشتان خانواده و منزل باشد و بیرون رفتن از خانه تنها به هنگام ضرورت است؛ بنابراین باوقار و سنگین در خانه‏هایتان بمانید.

۳) عدم خودآرایی هنگام بیرون رفتن از منزل

وَ لاتَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیَّةِ الْأُولی (احزاب؛۳۳) و آن‏گاه که - بنا به ضرورت - بیرون رفتید، خودتان را هم‏چون قصر آرایش و زینت نکنید. - قصر با توجه به زیبایی و زینتی که دارد توجه همگان را به خود جلب می‏کند.- به گونه‏ای خود را آرایش نکنید که مردم به شما بنگرند. هم‏چون جاهلیت گذشته در میان مردم ظاهر نشوید و خودنمایی نکنید. زنان دوره جاهلیت پیشین یعنی آنان که از مسیر بندگی خدا دور و غافل و منحرف بودند، به هنگام بیرون رفتن خود را آرایش می‏کردند؛ شما همانند آن‏ها برخورد نکنید.

بعد از بیان این مطلب، به چگونگی رفتار و کردار زن مؤمن و مسلمان در خانه و بیرون از خانه اشاره می‏کند و می‏فرماید:

۴) اقامه‏ی نماز

وَ أَقِمْنَ الصَّلوةَ (احزاب؛۳۳) و نمازهایتان را به درستی اقامه کنید و دعا و درخواست‏هایتان را به درستی و مرتب با خدا در میان بگذارید تا خداوند متعال شما را در برداشتن گام‏های محکم‏تر در مسیر بندگی او - جلّ جلاله - یاری دهد.

۵) ادای زکات

وَ آتِیْنَ الزَّکوةَ (احزاب؛۳۳) و از ثروت و دارایی که دارید آن‏چه را که اضافه بر نیاز است، در راه خدا ببخشید تا مایه‏ی رشد شما به سوی کمال شود.

۶) اطاعت از خدا و پیامبر خدا(صلی الله علیه وسلم)

وَ أَطِعْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ (احزاب؛۳۳) و از راه و روش خدا و پیامبرش اطاعت و فرمانبرداری کنید.

هدف از دستور و سفارش به زنان پیامبر (صلی الله علیه وسلم)

ای زنان پیامبر! چنین تصور نکنید که در انجام دستوراتی که به شما می‏دهیم سود و نفعی به ما می‏رسد. هدف این است که:

إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً (احزاب؛۳۳) خدا می‏خواهد زشتی جاهلیت را از شما دور کند ای اهل بیت پیامبر! ای زنان پیامبر خدا! خداوند می‏خواهد شما را از هر روش و رفتار جاهلی پاک گرداند. روش و رفتارهای جاهلانه‏ای چون: با نامحرم با ناز و نرمی صحبت کردن، نداشتن وقار و سنگینی، در خانه نماندن و همیشه این سو و آن سو رفتن و به هنگام بیرون رفتن خود را آرایش کردن و...

۷) متذکر شدن به آیاتی که تلاوت می‏شود

وَ اذْکُرْنَ ما یُتْلی فِی بُیُوتِکُنَّ مِنْ ءَایتِ اللَّهِ وَ الْحِکْمَةِ (احزاب؛۳۴) و همیشه از آیات و نشانه‏ها و دلایلی که در خانه‏هایتان تلاوت می‏شود به یاد آورید و متذکر شوید؛ آیاتی که مسیر بندگی را روشن می‏کنند و به این مطالب اشاره می‏کنند که تنها فرمانروا و فریادرس خداست و آخرت وجود دارد و انسان در آن محاسبه و محاکمه می‏شود. آیاتی که انسان را متوجه این مهم می‏کنند که مسئولیتی دارد و بنده‏ی خداست و راه و روشی را که خدا برای بندگی‏اش فرستاده است باید بدون هیچگونه افراط و تفریطی رعایت کند. [ ای زنان پیامبر! این را بدانید که:]

إِنَّ اللَّهَ کانَ لَطیفاً خَبیراً (احزاب؛۳۴) در آن‏چه بیان شد، هیچ شک و گمانی نیست. یقیناً خداوند متعال لطیف است، یعنی نازک‏بین است و آن‏چه را که بسیار پوشیده است می‏داند و بر آن آگاه است. و خبیر است، یعنی همیشه گزارشات به او واصل می‏گردد؛ بنابراین از هر چه روی می‏دهد و هر عملی که انجام می‏شود آگاهی دارد.

نویسنده‌: استاد ناصر سبحانی

ترجمه‌: جهانگیر ولدبیگی