انرژی هسته ای تیغ دو دم

انرژی هسته ای و كاربردهای آن تبدیل به «چاقویی» شده است كه اگر دست «جراح» باشد, نجات بخش است و زندگی آفرین, اما اگر به دست «شرور» بیفتد, جان می گیرد و مرگ آفرین است
كشورهای دارنده این انرژی به خوبی ازاین حربه وكاربردهای آن آگاهی دارند و می دانند كه باید برای مردم خودشان از «چاقوی جراحی» بگویند و برای مردم كشورهای دیگر نظیر ایران, زیان های «چاقوی در دست شرور» را یادآورشوند و رسانه های آن ها در این زمینه بسیار فعال عمل می كنند

رسانه های غربی حتی مردم خودشان را هم به یك توهم واشتباه دچار كرده اند و تلاش می كنند آنان را در این اشتباه نگه دارند. این اشتباه از آنجا ناشی می شود كه استفاده از انرژی هسته ای برای تولید بمب و دیگر جنگ افزارهای هسته ای به حد پایینی كاهش یافته است. در واقع سلاح های جدید به گونه ای طراحی شده اند كه نیاز كمتری به اورانیوم غنی شده دارند. به گفته كارشناسان؛ نسل سلاح های هسته‌ای روز به روز تغییر كرده است و پیشرفته‌تر می‌شود. این پیشرفت ها در مواردی نظیر كاهش مقدار اورانیوم و پلوتونیم به كار رفته در سلاح هسته‌ای، استفاده از فناوری های مدرن تر در ساخت سلاح هسته‌ای تركیبی و نسل جدید از نوع شكافت و همجوشی، دیده می شود. طراحی و ساخت سلاح های هسته‌ای با وزن بسیار كم، ساخت سلاح های هسته‌ای نوترونیك كه در آن نیازی به اورانیوم غنی شده نیست و تولید سلاح های هسته‌ای با قدرت نسبتا كم، به عنوان سلاح های تاكتیكی در انهدام صنایع و كارخانه ها نیز از دیگر موارد هستند. این كارشناسان در زمینه كاربرد فعالیت‌های هسته‌ای در امور نظامی و غیر نظامی نیز براین باورند كه اكنون سلاح های نوترونیك احتیاجی به غنی‌سازی ندارند و علاوه بر آن سلاح های غیر متعارف از نوع بمب های كبالت نیز از جمله سلاح‌هایی هستند كه در آن از اورانیوم غنی شده استفاده نشده است. پس با توجه به این مطالب می‌توان گفت امكان رسیدن یك كشور به سلاح هسته‌ای بدون غنی‌سازی نیز وجود دارد.(۱) این موضوع همانی است كه دولتمردان و متولیان رسانه های غربی تلاش می كنند مردمشان از آن آگاهی نیابند و به طور طبیعی سعی در مخفی كردن آن از دید سایر مردم جهان نیز دارند. بنابراین گردخاكی كه در زمینه دستیابی ایران به سلاح هسته ای و خطرهای آن به راه انداخته اند بیشتر برای پوشاندن كارهایی است كه خود انجام می دهند و خطر واقعی نیز همین اقدامات است. از سوی دیگر در چند سال اخیر حجم و تعداد خبر هایی كه در باره زیان های دستیابی به انرژی هسته ای منتشر شده است، بسیار بیشتر و مفصل تر از گزارش هایی است كه درباره كاربردهای صلح آمیز این انرژی منتشر شده است. در صورتی كه اهل فن و به خوبی می دانند كه این كاربردها تا چه اندازه گوناگون و به همان میزان سودمند به حال كشورها و مردم آن است. این موضوع انسان را به یاد یك ضرب المثل قدیمی می اندازد كه هر وقت می خواستند اشاره كنند كه كسی می خواهد دیگری را گمراه كند، به او «نشانی كوچه علی چپ» را می دهد. ظاهرا غربی ها نیز به كاربرد كوچه علی چپ پی برده اند و از آن بهره می گیرند. آنان تلاش می كنند محل واقعی آوردگاه و پهنه جنگ هسته ای را در جایی غیر واقعی و خیالی نشان دهند و مردم دنیا، از جمله ملت ما را به كوچه علی چپ بفرستند. یكی از نمونه های بارز این روش، گزارش های مربوط به مزایای اقتصادی این انرژی از جمله ساخت نیروگاه های هسته ای است. این گونه خبرها را در میان هیاهوی كركننده ای كه در باره سلاح هسته ای به پا می كنند، گم می سازند؛ اما واقعیت آن است كه نیروگاه های هسته ای یكی از موضوع های اصلی است. البته نه ساختمان نیروگاه، بلكه «فناوری ساخت واداره نیروگاه هسته ای» است كه تلاش می شود در دایره بسته ای فعلی نگهداری شود و به دست دیگران نیفتد. ناگفته پیداست كه «چرخه سوخت» و توان تهیه سوخت نیروگاه نیز در زمره همین موارد است. تعداد كشورهایی كه بخشی از برق خود را از انرژی هسته ای تامین می كنند كم نیست. آنچه مهم است این است كه بسیاری از این كشورها، برای اداره نیروگاه و تامین نیازهایشان باید به سراغ كشورهایی بروند كه تعدادشان اندك است و چشم دیدن رقیب جدید را هم ندارند. به ویژه رقیبی كه از خاورمیانه به میدان بیاید و سال ها نیز با انواع تنگناهای اقتصادی و سیاسی دست و پنجه نرم كرده باشد. بنابراین حرف اصلی این است كه برق حاصل از نیروگاه هسته ای اگر چه در شمار انرژی ها نو به شمار می آید، اما همانند نیروگاه های آبی یا بادی و خورشیدی نیست كه به سوخت رسانی نیاز ندارند و سوختشان را آب و باد و خورشید تامین می كنند. در این نیروگاه ها سوخت هسته ای باید آماده شود و در اختیار نیروگاه قرار گیرد. بنابراین، یك كار همیشگی است كه در طول سال هایی كه نیروگاه فعال است، باید انجام شود و تعطیل بردار نیست. به عنوان مثال اگر نیروگاه هسته ای بوشهر را درنظر بگیریم، وقتی راجع به سوخت آن سخن می‌گوییم، دو مبحث داریم؛ یكی «تامین سوخت اولیه‌ نیروگاه» و دیگری «تامین سوخت سال‌های بعد» سوخت اولیه سوختی است كه ابتدا وارد راكتور می‌شود و در حدود ۹۰ تن وزن دارد و در قرارداد تكمیل واحد اول منظور شده است. پس از گذشت یك سال از آغاز بهره ‌برداری، هر سال باید ۳۰ تن از این ۹۰ تن جا به‌ جا شود؛ یعنی ۳۰ تن به عنوان سوخت مصرف شده خارج شود.

بنابراین، عاقلانه ترین راه این است كه قرارداد تامین سوخت را با روسیه امضا كنیم و در همان حال به فكر دستیابی به روش تولید سوخت نیز باشیم. یعنی همین كاری كه انجام داده ایم و دنیا را به شگفتی واداشت. بسیاری در جهان براین باور بودند كه خبرهایی كه در این زمینه منتشر می شود واقعیت ندارد و شایعه ای برای تحت تاثیر قرار دادن دیگران است. اما در ایران دست اندركاران انرژی هسته ای و بلند پایگان كشور با جدیت مشغول بودند تا این طرح مهم را به سرانجام برسانند. همگان ازجمله رییس جمهور خاتمی براین باور هستند كه «اگر ما مدعی پیشرفت و دانش هستیم، نمی‌توانیم در این زمینه عقب بمانیم و باید به سراغ انرژی‌های جایگزین انرژی‌های فسیلی برویم. تاسیسات نطنز و اصفهان نشان می‌دهد كه كار بزرگی صورت گرفته است، ولی مهم‌تر از آن توان و شایستگی نیروهای جوان ایرانی است كه اگر به آنها میدان داده شود و به آنها اعتماد شود، معجزه خواهند كرد». به گفته رییس جمهوری ؛ «خوشبختانه بخش مهم و اساسی چرخه‌ سوخت در ایران تحقق پیدا كرده است و این كار با انگیزه و هوش جوانان و دانشمندان ایرانی صورت پذیرفته است. هیچ كس نمی‌تواند این مسئله را انكار كند و ارزش این توانایی و دستاورد بیش از هر چیز دیگر است. ایران برای توسعه و پیشرفت با مشكلات و محدودیت‌هایی بسیار روبرو بود، اما با اتكا به لطف خداوند و با اعتماد به توان نیروهای ارزنده و جوان داخلی توانست گام‌های بسیار بزرگی بردارد».(۲) بنابراین آنچه كه كارشناسان و خبرگان بر آن پافشاری میكنند این است كه تكنولوژی ناقص به معنای «بندی برگردن» است كه دارندگان بخش های مكمل سر رشته و بند را در دست می گیرند و به هر سو كه بخواهند می كشانند. یك كارشناس انرژی هسته ای در این زمینه می گوید؛ «اگر كشوری به خواهد دارای تكنولوژی هسته‌ ای باشد، باید فرایند تولید سوخت هسته‌ ای از استخراج سنگ معدن و تبدیل آن به پودر اورانیوم یا همان كیك زرد و تبدیل آن به AUC و تبدیل آن به UF۴ و تبدیل آن به UF۶ را به عنوان فرایند فراوری اورانیوم و در مرحله‌ی بعد غنی سازی این مواد اولیه بداند و برای در اختیار داشتن آن اقدام كند».

به گفته دكتر «محمد سعیدی» كه معاون بین‌الملل سازمان انرژی اتمی كشورمان نیز هست، «در برخی كشورها فاز نخست یعنی فقدان یك فرایند تولید سوخت یا فقدان یكی از حلقه‌های تولید سوخت برابر با وابستگی در یك كشور است. یعنی از سنگ معدن به UF۶ وجود دارد، ولی حلقه بعدی آن كه غنی سازی و تبدیل UF۶ به اورانیوم ۵/ ۳ تا ۵ درصد می‌شود، مفقود است؛ چرا؟ به خاطر این كه دارا بودن این دو فاز یا دو فرایند، كشور را به عنوان «كشوری هسته ای» به دنیا معرفی می‌كند. از این رو، نداشتن هر یك از حلقه‌ها به معنای وابستگی است. فقدان یك فرایند تولید سوخت یا فقدان یكی از حلقه‌های تولید سوخت، برابر با وابستگی در یك كشور است، همان گونه كه در كره جنوبی شاهدیم». این اظهارات و تلاشی كه كشورهای پیشرفته برای ساخت نیروگاه های جدید و پیشرفته هسته ای آغاز كرده اند، نشان می دهد كه در شرایط كنونی «جنگ هسته ای» ارتباط چندانی با ساخت بمب اتمی ندارد. بلكه جنگ واقعی هسته ای در عرصه فعالیت صلح آمیز هسته ای رخ می دهد و در این پهنه است كه كشور های دارای فناوری غنی سازی چشم دیدن رقیب را ندارند و به هر قیمت می خواهند او را از این میدان بیرون كنند. در این آوردگاه بسیار حساس و گرانبها نباید دنبال دوست و یار و همراه باشیم . چون هركس دست همراهی بدهد، ابتدا سبك و سنگین می كند كه باید منتظر چه میزان سود باشد. نمونه ای از این دوستی های منفعت طلبانه را می توان در پیشنهاد اخیر روسیه دید كه می گوید غنی سازی اورانیوم را در آن كشور انجام دهیم. این پیشنهاد اگر چه برای كوتاه مدت ممكن است گره گشا باشد، اما در دراز مدت این روسیه است كه بازیگردان خواهد بود و ممكن است هر طور كه بخواهد ما را دچار دردسر سازد. و سرانجام آن كه ایران وارد كارزار شده است و دامن همت به كمر بسته تا در این آوردگاه پیروز شود و سهم مناسبی از منافع حاصل از انواع فعالیت های هسته ای را به دست آورد. به ویژه آن كه برخلاف همه تبلیغات منفی موج تازه ای از ساخت نیروگاه هسته ای در راه است و كشور های اسیایی و خاورمیانه نیز در شمار دوستداران پر و پا قرص نیروگاه ها هستند. حتی كشوری مانند اندونزی كه مدت ها پیش ساختن نیروگاه هسته ای را رها كرده بود، دوباره آغاز كرده است.(۳) یا در كشور های همسایه كه آن ها نیز بر آن شده اند تا به این قافله بپیوندند. یك نمونه از این كشور ها امیر نشین كوچك «قطر» است كه آژانس بین المللی انرژی اتمی به تازگی مجوز استفاده از انرژی هسته ای را به منظور مصارف صلح آمیز برای این همسایه ایران در حاشیه خلیج فارس، صادر کرده است. قطر پیشتر درخواست استفاده از انرژی هسته ای را در پنج پروژه در بخش های پزشکی، کشاورزی ، سیستم های هشدار دهنده زودهنگام نیز سنجش تشعشعات، به آژانس بین المللی انرژی اتمی ارایه داده بود. بهره گیری از انرژی هسته ای تازه در آغاز راه است و به قول شاعر: باش تا صبح دولتش بدمد؛ كین هنوز از نتایج سحر است.