بحران کتاب ممیزی نیست, اقتصاد است

حوزه کتاب و نشر هم برای ناشران و هم مسوولان دولتی از وزیر ارشاد گرفته تا مدیران مربوط به حوزه نشر با چالش هایی همراه است که به سختی قابل حل می نمایند حال در دولت تدبیر و امید ناشران و اهل کتاب انتظار دارند که بتوان بر موانع پیش روی حوزه کتاب فایق آمد

حوزه کتاب و نشر هم برای ناشران و هم مسوولان دولتی از وزیر ارشاد گرفته تا مدیران مربوط به حوزه نشر با چالش‌هایی همراه است که به سختی قابل حل می‌نمایند. حال در دولت تدبیر و امید ناشران و اهل کتاب انتظار دارند که بتوان بر موانع پیش روی حوزه کتاب فایق آمد. این روزها وضعیت اقتصادی به‌گفته چند تن از ناشران بحرانی است و با منصوب شدن معاونت جدید که اتفاقا نسبت به حوزه‌های دیگر دیر رخ داد اما همچنان ناشران و مخاطبان کتاب چشم به راه رخدادهای امیدبخش و رو به پیشرفتی هستند. وضعیت حوزه نشر در حال حاضر نا‌بسامانی‌های دیگری هم دارد ازجمله افزایش قیمت کاغذ و امور چاپ که اصلی‌ترین دغدغه ناشران است. به گفته چند تن از ناشران آنقدر که وضعیت اقتصادی بحرانی است وضعیت ممیزی‌ها و خط قرمزها بحرانی نیست و در درجه دوم اهمیت قرار دارد. حال باید دید دولت تدبیر و امید راهکار تازه‌یی برای مسائل اقتصادی در حوزه کتاب پیدا می‌کند؟

● مدیر نشر روزبهان: کاغذ،‌جدی ترین معضل نشر

«جدی‌ترین معضلات ناشران کاغذ است» احمد کنی، مدیر نشر روزبهان با گفتن این نکته درباره وضعیت کاغذ ناشران گفت: در حال حاضر وضعیت تولید و فروش کتاب بحرانی است. فروش کتاب

روز به روز در حال نزول و سیر فروش کتاب از دست رفته است. جدی‌ترین معضلات ناشران کاغذ است، کاغذ به صورت دولتی و یارانه‌یی نیست هرچند که به عقیده من یارانه به فساد تبدیل می‌شود. ۱۰ سال گذشته کاغذ به صورت دولتی توزیع می‌شد برخی از ناشران کاغذ را از دولت می‌گرفتند و به صورت آزاد می‌فروختند. دولت با حمایت نکردن از حوزه کتاب مصرف‌کننده را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با تورم بالا و درآمد کم مردم مصرف‌کننده توانایی خرید کتاب را ندارند همچنین ناشران در بحران جدی به سر می‌برند و تحت فشار هستند. اگر یک فروشگاه کتاب در گذشته روزی میلیونی فروش داشت امروز فروشش به ۴۰۰ هزار تومان رسیده است. در فروشگاه کتاب خودم در بهترین حالت ۴۰۰ هزار تومان فروش می‌کنیم. وضعیت بازار کتاب در حالت فعلی دو سر باخت است هم مصرف‌کننده توانایی خرید را از دست می‌دهد، هم ناشر سود نمی‌کند. در واقع کار در حوزه کتاب به‌شدت عبث شده است به‌طور مثال اگر من سرمایه‌یی که برای کتاب گذاشته‌ام در بانک بگذارم ۱۰۰ برابر سود خواهم کرد. دیگر مشکل حوزه کتاب تعدد ناشران است. حدود ۱۲ هزار ناشر وجود دارند، این ناشران کجا هستند؟ کیفیت کجاست؟ چند ناشر درجه اول در حال فعالیت است؟ چند کارشناس و خبره در حوزه کتاب فعالیت دارند؟ من از اینکه دولت کاغذ نمی‌دهد ناراحت نیستم، دولت باید به‌دنبال یک راهکار تازه باشد، خرید و فروش به صورت منطقی و اصولی صورت بگیرد، باید فضای رقابتی وجود داشته باشد یک رقابت عادلانه بین ناشران باید باشد و هر ناشر که کار و ایده‌اش بهتر بود، پیروز شود. اینکه دولت پول توجیبی به ناشران دهد کار درستی نیست.

● مدیر اجرایی نشر افراز:‌همه چیز پا در هواست

یاسین محمدی، منتقد و شاعر با گفتن این نکته درباره بازار نشر در شش ماه اخیر توضیح داد: به نظر من نه‌تنها ۱۰۰ روز بلکه شش ماه است که تولید وفروش کتاب در حالت پا در هوا قرار گرفته است. بازار کتاب در این یک سال اخیر به دلیل افزایش قیمت کاغذ و امور چاپ افت داشته است. با این حال همه اقشار توانایی و امکان خرید کتاب با این رشد بی‌رویه قیمت را ندارند. فروش کتاب در این یک سال نسبت به سال‌های گذشته خیلی کم شده است. مگر آنکه کتاب ویژه‌یی یا نویسنده‌یی مطرح کتاب را نوشته باشد تا فروش بالا برود البته باز هم این فروش بالا را باید با فروش بالای سه سال گذشته مقایسه کرد.

● مدیر نشر آموت: به تغییر ممیزی اعتقادی ندارم

یوسف علیخانی، مدیر نشر آموت درباره بازار کتاب و دلیل فروش بالای برخی از کتاب‌ها گفت: مخاطب این روزها به‌دنبال ادبیات میانه آن هم از نوع زویا پیرزاد و فریبا کلهر می‌رود. در چنین شرایطی از نویسندگان نباید توقع داشته باشند کتاب‌هایشان پرفروش باشد زیرا به مخاطب فکر نمی‌کنند فقط کافی است چند قدم به سمت مخاطب بردارند تا کتاب‌هایشان چشمگیر شود. درباره بازار کتاب نمایشگاه کتابی در مشهد را مثال می‌زنم که در چند روز گذشته برگزار شد. مخاطب در درجه اول به سمت رمان‌های ایرانی می‌رود. این روزها دوره رمان‌های عامه پسند و جایزه بگیر گذشته است. در این نمایشگاه یا در نمایشگاه‌های دیگر از بین ۱۰۰ نفر دو نفر حرفه‌یی هستند و آن ۹۸ نفر رمان‌خوان‌های حرفه‌یی هستند اما به صورت جدی و منتقدانه به کتاب‌ها نگاه نمی‌کنند. برای مخاطب فرقی نمی‌کند که کتاب خطی یا عاشقانه و... باشد. کتاب‌های فریبا کلهر اگر جزو پرفروش‌ترین کتاب‌ها قرار می‌گیرد به دلیل این است که به سمت مخاطب قدم بر‌می‌دارد. «به تغییر ممیزی‌ها اعتقادی ندارم» یوسف علیخانی با گفتن این جمله این‌طور اذعان داشت که شخصا صحبت‌های هیچ مسوولی را نمی‌خوانم و به تغییر ممیزی‌ها اعتقادی ندارم. من در سه دوره آقایان خاتمی و احمدی‌نژاد سه‌کتاب چاپ کرده‌ام و در هر سه دوره، مدیریت به یک صورت بوده است و هیچ تغییری با هم نداشته‌اند. ما در ایران زندگی می‌کنیم جایی که خط قرمز در این ۳۵ سال در همه دوره‌ها بوده است.

به عقیده من نویسنده باید زرنگ باشد و به راحتی آنچه دوست دارد، ارائه دهد به علاوه اینکه مسوولان هم منصف باشند. نویسنده باید هنگام نوشتن خط قرمزها را در نظر بگیرد زیرا همه ما این خط قرمزها را قبول کرده‌ایم و با وجود همین خط قرمز‌ها می‌نویسیم. مشخصا کتاب‌هایی که پیش از این مجوز نگرفته بودند، در دوره قبلی وزارت ارشاد محدودیت‌های بیشتری بر ناشران اعمال می‌شد و خیلی از کتاب‌ها مورد ممیزی قرار می‌گرفتند. اما در شش‌ماه آخر فضا را باز گذاشتند و به خیلی از کتاب‌ها مجوز دادند. در واقع مدیران ما تا روز آخر سخت نمی‌گیرند تا در نهایت از خودشان نام نیک به جا بگذارند. نمی‌دانم چرا ما ایرانی‌ها روحیه عجیب منفی‌نگری داریم. سعی کنیم به همان اندازه که نقاط منفی را می‌بینیم نقاط مثبت را بیشتر در نظر بگیریم. به عنوان مثال از ۱۰۰ کتاب ۱۰ کتاب دچار مشکل می‌شود و در آخر سه کتاب مجوز نمی‌گیرند و بقیه مجوز چاپ را دریافت می‌کنند. به نشر آموت که شش سال است که در حال فعالیت است ۱۵۰ کتاب فرستاده شده از بین آنها پنج کتاب را وزارت ارشاد بدون مجوز اعلام کرد و از چاپ۱۰ کتاب دیگر خودم منصرف شدم. در واقع این روند نشان‌دهنده آن نیست که اکثر کتاب‌ها مجوز نمی‌گیرند بلکه عکس آن است. یاد ضرب‌المثل می‌خواهی ابرو را درست کنی چشم را کور می‌کنی افتادم که درباره ما صدق می‌کند، خودمان جوسازی می‌کنیم و این ماجرا را بزرگ جلوه می‌کنیم متاسفانه همین‌جاست که مخاطب را از دست می‌دهیم.

«مجوز دادن سلیقه‌یی شده است» احمد کنی در این‌باره گفت: برخی کتاب‌هایی که پیش از این مجوز ارشاد نگرفته بودند، توانستند در این دولت مجوز بگیرند. به نظر من خبر نوید بخشی نیست زیرا موقتی است امروز مجوز دادن سلیقه‌یی شده است یک دولت مجوز می‌دهد و دولتی دیگر آن را لغو می‌کند. به‌طور کل کار در حوزه کتاب موقتی شده است. جواز نشر موقتی، مجوز موقتی، با این حال کار کردن در یک فضای موقتی وحشتناک است. اینکه به ۵۰ کتاب مجوز چاپ داده‌اند اتفاق خاصی نیست، اتفاق خوب زمانی رخ می‌دهد که دولت اعلام کند، قصد دارد یک شهر کتاب ۱۰ هزار متری تاسیس کند آن وقت است که نوید خوبی به صحنه آمده است. درباره نشر آگه و اختران که توقیف‌شان لغو شده نوید خوبی است. اگر بحق توقیف شده بودند که یک موضوع دیگری بود و اگر توقیف‌شان به ناحق بوده حق‌شان را پس گرفته‌اند که بعید می‌دانم بحق توقیف شده باشند زیرا کار فرهنگی می‌کنند اما این مسائل جزیی نمی‌تواند مسائل وحشتناک حوزه کتاب را نجات دهد. حوزه کتاب به یک زیر ساخت دقیق و کلی نیاز دارد.

رومینا روشن‌بین