جای خالی آیین نامه «اخلاق حرفه ای» در بازار

سهم اخلاق از معادلات بورس تهران چه قدر است پارامترهایی که می توان برای اخلاق حرفه ای بازیگران بازار مصداق آورد, می تواند شامل مواردی چون برابری در دسترسی به اطلاعات, شفافیت اطلاعات, اعتماد به بازار, دستکاری نکردن قیمت ها و باشد

سهم اخلاق از معادلات بورس تهران چه قدر است؟ پارامترهایی که می‌توان برای اخلاق حرفه‌ای بازیگران بازار مصداق آورد، می‌تواند شامل مواردی چون برابری در دسترسی به اطلاعات، شفافیت اطلاعات، اعتماد به بازار، دستکاری نکردن قیمت‌ها و ... باشد.

اما اینکه موارد یادشده تا چه حد برای فعالان بازار محلی برای اعتنا است، ‌امری است که باید در رفتار بازار جست‌و‌جو کرد.

کارشناسان معتقدند، نبود یک آیین‌نامه رفتار حرفه‌ای که بتواند چارچوب‌های فعالیت را برای ارکان بازار ترسیم کند از ضعف‌های اساسی بازار به شمار می‌رود.

بدیهی است در شرایطی که حد و مرز‌ها بدون تعریف بمانند یا مرزهای آن ناپایدارباشد، کسی خود را بر رعایت آنها ملزم نمی‌داند.

از طرف دیگر باید توجه داشت که نمی‌توان خلا آیین‌نامه «رفتار حرفه‌ای» را با تدوین قوانین و مقررات انضباطی سخت‌گیرانه جبران کرد.

در هر حال سازمان بورس به عنوان نمادی که متولی بازار سرمایه کشور است می‌تواند گام‌های اساسی را در فرهنگ‌سازی و تعریف این آیین‌نامه بردارد.

در ادامه نظرات کارشناسان بازار را درخصوص چیستی‌ها و بایدها اخلاق حرفه‌ای می‌خوانیم.

نبود تعریف واحدی از «اخلاق حرفه‌ای»

رییس هیات‌مدیره کارگزاری «مهرآفرین» نبود تعریف واحد و کاملی از اخلاق حرفه‌ای را از معضلات اساسی بازار سرمایه کشور بر شمرد و گفت: فقدان تعریف واحدی از اخلاق حرفه‌ای سبب شده که بازار با ثباتی نداشته باشیم.

«شاهین چراغی» در ادامه افزود: رعایت یک طرفه اخلاق حرفه‌ای از سوی برخی از ارکان بازار به هیچ وجه نمی‌تواند متضمن رعایت شدن اخلاق در بازار باشد.

چرا که زمانی می توانیم به اثرگذاری اخلاق در بازار امیدوار باشیم که تمام ارکان بازار پای‌بندی به آن داشته باشند.

وی تصریح کرد: تعریف آیین رفتار حرفه‌ای برای تنها یک بخش از بازار مثل حسابرسان یا کارگزاران یا مدیران شرکت‌ها و ... نمی‌تواند نتیجه‌ای در بر داشته باشد.

شروع از دولت

وی تاکید کرد: شروع اخلاق حرفه‌ای باید از طرف دولت که دارنده اطلاعات نهانی است، صورت گیرد تا سایر ارکان بازار نیز به دنبال آن، ملزم به رعایت اخلاق حرفه‌ای شوند.

وی اضافه کرد: در مجموع باید دانست که برای تعریف چارچوب حرفه‌ای باید تمام ارکان بازار پای‌بندی خود را برای اجرای آن نشان دهند، چرا که در غیر این صورت از بعضی ارکان خاص بازار نمی‌توان توقع رعایت آن را داشت.

● ضرورت بومی سازی اخلاق

«چراغی» در خصوص چگونگی تعریف ضوابط اخلاق حرفه‌ای گفت: بومی سازی اخلاق حرفه‌ای یکی از راهکارهایی است که می‌تواند به پیاده سازی مناسب آن در جامعه کمک کند. باید شرایطی فراهم کنیم که ضوابط و دستورالعمل‌های بورس‌های دیگر ضمن بومی شدن در بازار ما هم مورد استفاده قرار گیرند.

بیگانگی بازار با مفهوم اخلاق

رییس هیات‌مدیره کارگزاری مهر‌آفرین اخلاق را یک مفهوم عینی ندانست و ادامه داد: اخلاق یک پدیده و مفهوم ذهنی است که تا افراد دیدگاه روشنی در مورد آن نداشته باشند، قطعا نمی‌توانند واکنشی نسبت به آن داشته باشند.

وی افزود: متاسفانه بسیاری از ارکان بازار سرمایه آشنایی با آیین رفتار حرفه‌ای در حرفه خود ندارند و به نوعی با آن بیگانه هستند.

● فرهنگ‌سازی مهم‌تر از تعریف آیین‌نامه‌های انضباطی

وی بر لزوم فرهنگ‌سازی در بازار تاکید کرد و گفت: باید توجه کرد که فرهنگ‌سازی برای نهادینه کردن اخلاق حرفه‌ای بسیار اثرگذار‌تر از تعریف آیین‌نامه‌های انضباطی و سخت‌گیرانه است.

وی تاکید کرد: اول باید شناخت ایجاد کرد و سپس برای آن حد و مرزها را تعیین کرد. بازار سرمایه شبکه‌ای از نهادهای به هم پیوسته است که برای حفظ این پیوستگی و انسجام باید ضابطه مشخص و واحدی را تعریف کرد.

● تدوین یک آیین‌نامه واحد

در ادامه این گزارش، بهروز رزم‌آزما، یک کارشناس ارشد حسابداری معتقد است: ضروری است که فعالیت تمام فعالان بازار تابع یک آیین‌نامه رفتار حرفه‌ای واحد باشد.

وی ادامه داد: تدوین نکردن این آیین‌نامه واحد باعث می‌شود که بخشی از مراودات بازار با مشکلات اساسی روبه‌رو شود.

به طور مثال در خصوص حسابرسی شرکت‌های بورسی برای اینکه حسابرس بتواند نظارتی در مورد حسابرسی‌های شرکت داشته باشد، باید تمام اطلاعات و مستندات لازم را در اختیار داشته باشد، چرا که مطابق آیین‌نامه رفتار حرفه‌ای موظف است در جهت حفظ منافع عمومی مردم (سهامداران) حرکت کند.

این در حالی است که اگر مسوولان و مدیران شرکتی که باید حسابرسی شود مدارک و اطلاعات را در اختیار حسابرس قرار ندهند، ضریب خطای کار حسابرس بالا می‌رود.

وی اینگونه جمع‌بندی کرد: بنابراین باید توجه داشت که تا زمانی که آیین‌نامه رفتار حرفه‌ای مشترک برای کل ارکان بازار تعریف نشود، نمی‌توان انتظاری چندان از رعایت اخلاق حرفه‌ای را در بازار داشت.

رزم‌آزما در مورد نهاد یا نهادهای متولی تعریف آیین‌نامه رفتار حرفه‌ای گفت: سازمان بورس که متولی اصلی بازار سرمایه کشور است، می‌تواند این کار را انجام دهد.

وی افزود: با توجه به اینکه شرکت‌هایی که قصد ورود به بورس دارند، باید نزد سازمان بورس ثبت مجدد شوند، بنابراین این سازمان به راحتی می‌تواند

با تعریف یک آیین‌نامه رفتار حرفه‌ای مشخص، سخت‌گیری‌ها و اصول اولیه را برای شرکت‌ها تعیین کند.

وی خاطرنشان کرد: همچنین ارکان بازار (شرکت‌های بورسی، کارگزاران و...) می‌توانند از افرادی بهره گیرند که پایبندی به اصول حرفه‌ای داشته باشند.

● شخصی بودن رعایت اخلاق حرفه‌ای

از سوی دیگر شاهین شایان‌آرانی، کارشناس بازار سرمایه، رعایت اخلاق حرفه‌ای را به افراد مربوط دانست و گفت: اخلاق حرفه‌ای یک بحث مدیریتی است، به این معنی که مدیر یا مسوولی که در یک حرفه خاص مشغول فعالیت است، خود را ملزم به رعایت قوانین و مقررات خاص آن حرفه بداند. وی رعایت مرامنامه‌ها، تفاهمنامه‌‌ها و دستور‌العمل‌ها را نیز بخشی از اخلاق حرفه‌ای دانست و گفت: افراد حرفه‌ای بازار ضروری است علاوه بر رعایت قوانین و دستور‌العمل‌های موظفی حرفه خود، آیین‌نامه‌ها و تفاهمنامه‌های نهادهای مرتبط با حرفه را نیز مدنظر داشته باشند.

● پایبندی به اخلاق حتی بدون قانون!

شایان آرانی در توصیف پایبندی افرادی که اخلاق حرفه‌ای را رعایت می‌کنند، گفت: اخلاق حرفه‌ای طوری در این دسته از افراد نهادینه‌شده که حتی اگر قوانین و مقررات وجود نداشته باشد، پایبندی خود را به رعایت اصول اخلاق حرفه‌ای زیر پا نمی‌‌گذارند.

وی در عین حال گفت: در شرایطی که اخلاق چندان مورد توجه فعالان بازار بنا شد، قوانین و مقررات به شکل سفت و سخت‌تری تدوین می‌شوند تا در نهایت فعالان مجبور به رعایت آن شوند.

وی تاکید کرد: بازار سرمایه حوزه‌ای پرنوسان است و شرایط طوری است که اجازه نمی‌دهد هر لحظه قانون و مقررات تازه‌ای وضع کنیم، بنابراین ضروری است که با فرهنگ‌سازی و تعریف چارچوب‌ها و شناساندن آن به مردم در معرفی اخلاق حرفه‌ای به بازار فعالیت کنیم.

معصومه طاهرخانی