چهارشنبه, ۱۹ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 8 May, 2024
مجله ویستا

موج جهانی فرهنگ سوم


موج جهانی فرهنگ سوم

جامعه شناسان و سیاست مداران امروز با نسل عظیمی مواجه اند که خارج از دیار خود زندگی می کنند و خود را متعلق به هیچ آیینی نمی دانند این دسته از افراد در جامعه شناسی پست مدرن , «فرهنگ سوم » third culture نام گرفته اند

امروز در ایران‌ کمتر کسی‌ پیدا می‌شود که‌ آشنایی‌ در فرنگ‌ نداشته‌ باشد. این‌ آشنای‌ غریبه‌ شاید برادر ما باشد، شاید پسر خاله‌ مادرمان‌. اما هر کس‌ که‌ باشد ما در اعماق‌ ذهن‌مان‌ به‌ او فکر می‌کنیم‌ و زندگی‌ او را در آن‌ دنیای‌ غربی‌ دنبال‌ می‌کنیم‌. همیشه‌ او را با خودمان‌ مقایسه‌ می‌کنیم‌ و مدام‌ از خود می‌پرسیم‌ کدام‌مان‌ خوشبخت‌تریم‌.

اما این‌ دسته‌ از مهاجران‌ تنها متعلق‌ به‌ ایران‌ نیستند و زندگی‌ آنها تنها دغدغه‌ ما نیست‌. جامعه‌شناسان‌ و سیاست‌مداران‌ امروز با نسل‌ عظیمی‌ مواجه‌اند که‌ خارج‌ از دیار خود زندگی‌ می‌کنند و خود را متعلق‌ به‌ هیچ‌ آیینی‌ نمی‌دانند. این‌ دسته‌ از افراد در جامعه‌شناسی‌ پست‌مدرن‌، «فرهنگ‌ سوم‌» (third culture) نام‌ گرفته‌اند. فرهنگ‌ سوم‌، اصطلاحا به‌ انسان‌هایی‌ اطلاق‌ می‌شود که‌ در کشوری‌ غیر از کشور خودشان‌ به‌ فعالیت‌های‌ خلاقانه‌یی‌ (نظیر هنر، علم‌، تجارت‌، طراحی‌ مد و نظایر آن‌) مشغولند و با انسانی‌ نظیر خود ازدواج‌ کرده‌اند.

ارزان‌ شدن‌ قیمت‌ بلیت‌ هواپیما، مکالمات‌ تلفنی‌ راه‌ دور و تکنولوژی‌ کامپیوتری‌ باعث‌ شده‌ این‌ افراد حتی‌ لحظه‌یی‌ هم‌ به‌ غم‌ غربت‌ دچار نشوند و با زندگی‌ و فرهنگ‌ جدیدشان‌ خو بگیرند. نکته‌ مهم‌ این‌ است‌ که‌ این‌ فرهنگ‌ مدت‌هاست‌ از یک‌ استثنا خارج‌ شده‌ و به‌ یک‌ هنجار عمومی‌ تبدیل‌ گشته‌ است‌. این‌ افراد که‌ جمعیت‌ قابل‌ توجهی‌ از جهان‌ را تشکیل‌ می‌دهند، زبان‌ انگلیسی‌ را به‌ عنوان‌ زبان‌ اصلی‌ خود پذیرفته‌، بطور یکسانی‌ لباس‌ می‌پوشند، غذا می‌خورند، قهوه‌ می‌نوشند، خانه‌ می‌خرند، وسایل‌ خانه‌شان‌ را انتخاب‌ می‌کنند، به‌ تفریح‌ می‌پردازند و حتی‌ دیدگاه‌ سیاسی‌ کاملا مشابهی‌ نیز دارند.

در چند سال‌ گذشته‌ هزاران‌ ایرانی‌ که‌ سنگ‌ کشورشان‌ را به‌ سینه‌ می‌زدند، رخت‌ زندگی‌شان‌ را از اینجا برده‌اند و دبی‌ را برای‌ زندگی‌ انتخاب‌ کرده‌اند. هیچ‌ کس‌ نمی‌تواند آنها را ملامت‌ کند.

همان‌طور که‌ هیچ‌ کس‌ نمی‌تواند میلیون‌ها چینی‌ ساکن‌ امریکا را ملامت‌ کند. در سال‌ ۲۰۰۲ کانادا فهرست‌ مقایسه‌یی‌ مهاجران‌ کشورهای‌ مختلف‌ به‌ کشورش‌ را اعلام‌ کرد. چین‌ و ایران‌ رده‌های‌ اول‌ و دوم‌ فهرست‌ را پر کرده‌ بودند. امریکا و انگلیس‌ در رتبه‌ هشتم‌ و نهم‌ قرار داشتند.

به‌ هر حال‌ امروز جامعه‌ جهانی‌ با انسان‌های‌ عجیبی‌ روبرو است‌ که‌ جهان‌ را وطن‌ خود می‌نامند و خانه‌شان‌ را جایی‌ می‌انگارند که‌ در آن‌ احساس‌ آرامش‌ کنند. این‌ افراد اگر چه‌ بطور عجیبی‌ زیاد هستند و تعداد آنها هر روز در حال‌ افزایش‌ است‌، اما برای‌ بسیاری‌ از مردم‌ جهان‌ قابل‌ درک‌ نیستند. شاید برای‌ همین‌ است‌ که‌ آنها را فرهنگ‌ سوم‌ می‌نامند. فرهنگی‌ که‌ وجود دارد، به‌ هیچ‌ نهاد و کشوری‌ وابسته‌ نیست‌ و همچون‌ موج‌ از این‌ سو به‌ آن‌ سو می‌رود.

مهمترین‌ دغدغه‌ صاحبان‌ فرهنگ‌ سوم‌، این‌ است‌ که‌ زندگی‌ آرام‌ و مرفه‌یی‌ داشته‌ باشند و بتوانند این‌ زندگی‌ را حفظ‌ کنند. امروز تبلیغ‌ بومی‌ عملا کاری‌ بی‌فایده‌ است‌، زیرا قشری‌ که‌ به‌ «جهانی‌ شدن‌» سرسپرده‌اند، عملا خارج‌ از مرزهای‌ کشورهای‌ بومی‌شان‌ زندگی‌ می‌کنند و حتی‌ روزنامه‌ها و مجلات‌ و برنامه‌های‌ تلویزیونی‌ کشور خودشان‌ را هم‌ دنبال‌ نمی‌کنند. آنها به‌ دیدگاهی‌ «خوش‌بینانه‌» نسبت‌ به‌ جهان‌ اطرافشان‌ رسیده‌اند و حاضرند در اولین‌ فرصت‌ این‌ خوش‌بینی‌ را به‌ کشور بومی‌شان‌ نیز تزریق‌ کنند.