ماتیس روی بام

فیلم «یک گربه در پاریس» از نگاه دو منتقد

مایکل رشتهافن (هالیوود ریپورتر) - یکی از دو نامزد بخش بهترین انیمیشن بلند اسکار امسال که پیش‌بینی‌کنندگان اسکار را شگفت‌زده کرد، فیلم فرانسوی‌زبان «گربه‌ای در پاریس» است (فیلم دیگر، «چیکو و ریتا» است)؛ فیلمی استیلیزه، زیبا و بسیار لذت‌بخش که شخصیت‌های اصلی آن یک دختر لال، گربه خانگی او و یک سارق هستند.

این فیلم با شکل و شمایل یک اثر روشنفکرانه فرانسوی، از فضای نقاشی‌های ماتیس تا فیلم‌های تارانتینو تاثیر گرفته است. البته این انیمیشن ساخته شده با نقاشی دستی و در ژانر پلیسی، بلندپروازانه‌ترین انیمیشنی نیست که از اروپا به طرف دیگر اقیانوس اطلس صادر شده (مثلا با انیمشین‌هایی مثل «سه قلوهای بلویل» یا «شعبده باز» مقایسه کنید) اما به هر حال بدون نیاز به عینک‌های سه‌بعدی و بازاریابی پر سر و صدا تماشاگران را با تصویر‌های خود مسحور می‌کند.

با آنکه باید صبر کنیم و ببینیم که چنین انیمیشنی قادر است به موفقیت فیلمی همچون «گربه چکمه‌پوش» برسد یا نه، اما اکران دیرهنگام «گربه‌ای در پاریس» توسط شرکت GKIDS در آمریکا پس از مدت زیادی که از اکرانش در فرانسه و اروپا می‌گذرد فایده‌های زیادی نیز برای این فیلم به همراه دارد.

اولین فایده آن این است که این فیلم زمانی اکران می‌شود که کمپانی پیکسار فیلم بزرگی برای اکران ندارد. چیزی که پارسال به ضرر انیمیشن «ماشین‌ها ۲» تمام شد. دومین دلیل هم عشق آشکار و همیشگی آکادمی است به فیلم‌هایی با مضمون نوستالژی فرانسوی که به خوبی این عشق را در مورد فیلم‌هایی همچون «هنرپیشه»، «نیمه شب در پاریس» و «هوگو» نشان دادند. بیشتر زمان این فیلم یک‌ساعته در پشت بام‌های پاریس در شب می‌گذرد. جایی که نیکو (در نسخه فرانسه‌زبان با صداپیشگی برونو سالومون که اتفاقا با ژان دوژاردن بازیگر فیلم «هنرپیشه» قبلا همکار بوده است) با وسایلی که از خانه‌های مردمی که در خوابند می‌دزدد، در حال فرار است. او در این سرقت‌های شبانه‌اش گربه سیاهی به نام دینو را به همراه دارد. گربه‌ای که زندگی دوگانه‌ای در شب‌ها و روزها دارد. روزها در آغوش دخترکی به نام زویی است؛ دختر بچه‌ای که پس از مرگ پدرش به دست ویکتور کوستا دیگر حرف نمی‌زند. ویکتور کوستا هم سارق گردن‌کلفتی است که برای سرقت یک مجسمه کمیاب دست به هر کاری می‌زند. در این میان، مادر بیوه زویی که کارآگاه اداره پلیس پاریس است، مسوولیت حفاظت از این مجسمه را در برابر کوستا به عهده دارد و در انتهای فیلم در این کار کمکی غیرمنتظره به او می‌رسد. به‌کارگیری شیوه طراحی گرافیکی زاویه‌دار با استفاده از خط‌های تیز ما را به یاد کارهایی از آثاری متبحرانه در این زمینه از طراح بزرگ تیتراژ، سائول باس می‌اندازد. کارگردان‌های فیلم، ژان لوپ فلیچیولی و آلن گانیول فیلمی در فضای جاز ساخته‌اند و اجرایی نوآر با پرداخت کتاب‌های داستان از فضای افسانه‌ای پاریس دارند که با یک موسیقی متن به سبک و سیاق برنارد هرمن‌گونه همراه است و شخصیتی در تیتراژ که یادآور آدری هپبورن فیلم «معما»ی استنلی دانن است.

جردن مینتزر (ورایتی) - انیمیشن دوبعدی فرانسوی «یک گربه در پاریس» اگرچه کارتونی به سبک قدیمی است ولی خوشبختانه(!) از لحاظ داستان و روایت از آن هم قدیمی‌تر و منسوخ‌تر است و با داشتن ظاهری خوش آب‌ورنگ، به هیچ عنوان در قالب فیلم بلند نمی‌گنجد. داستان ۶۵ دقیقه‌ای بچه پاریسی با بچه گربه دزدش، برای تبدیل شدن به این فیلم بلند، بی‌دلیل بسط داده شده است و بهتر این بود که در قالب یک فیلم کوتاه یا یک قسمت از یک سریال تلویزیونی کار می‌شد. کش دادن بیش از حد داستان، با وجود نقاط مثبتی از جمله تصویرسازی مطلوب و موزیک متن جاز، از بار محتوایی فیلم کاسته و آن را بسیار کم مایه کرده است. اگرچه فروش «یک گربه در پاریس» در هنگام اکران همزمان با فیلم «مگامایند» در اروپا در سال ۲۰۱۰ خنثی شد و یک‌بار شکست خورد ولی هنوز هشت جان دیگر برای حضور در شبکه نمایش خانگی و نمایش محلی برای این فیلم باقی ماند!

فیلم به نوعی طراحی شده که اختلاف کنتراست تصویر در قسمت‌های پررنگ و کمرنگ بسیار زیاد است و به لحاظ صحنه‌آرایی فضایی شبیه کتاب داستان‌های کودکانه دارد. این فیلم فقط فیلم کودکان نیست، در حالی‌که خیلی هم بزرگسالانه نیست. در فیلم، دخترک هفت ساله‌ای به نام زویی که پدر کارآگاهش توسط سردسته شرور یک باند مافیایی کشته شده است، متوجه می‌شود که بچه گربه خانگی‌اش شب‌ها در دزدی از ثروتمندان پاریس به یک سارق کمک می‌کند. ماجرا از جایی شروع می‌شود که مادر زویی که پلیس هم هست، به قضیه پی می‌برد و با خلافکاری‌های برنامه‌ریزی شده‌ای مواجه می‌شود که در پایان هم، با یک نتیجه از پیش معلوم تمام می‌شود. عنوان اصلی فیلم (Une vie de chat یا «زندگی گربه ای») یک بازی با اصطلاحی فرانسوی (زندگی سگی) است.

ترجمه: سعید شجاعی‌زاده