استقبال روز جهانی محیط زیست چگونه

امسال, چهل و یکمین باری است که دولت های بیش از ۱۹۰ کشور عضو سازمان ملل متحد کوشیدند تا به این مناسبت, آیینی را برپا داشته و جهانیان را متوجه قریب الوقوع بودن پیش بینی «راشل کارسون», نویسنده کتاب مشهور «بهار خاموش» کنند چرا که اگر نکوشیم تا رویه های زیستی خود را تغییر دهیم, آنگاه بهار خاموش از راه خواهد رسید بهاری که نه در آن پرنده ای در آسمان پر می کشد نه چشمه ای از زمین می جوشد و نه یوزی در زمین می خرامد

پنجم ژوئن، روز جهانی محیط زیست بود.

امسال، چهل و یکمین باری است که دولت‌های بیش از ۱۹۰ کشور عضو سازمان ملل متحد کوشیدند تا به این مناسبت، آیینی را برپا داشته و جهانیان را متوجه قریب‌الوقوع بودن پیش‌بینی «راشل کارسون»، نویسنده کتاب مشهور «بهار خاموش» کنند! چرا که اگر نکوشیم تا رویه‌های زیستی خود را تغییر دهیم، آنگاه بهار خاموش از راه خواهد رسید؛ بهاری که نه در آن پرنده‌ای در آسمان پر می‌کشد؛ نه چشمه‌ای از زمین می‌جوشد و نه یوزی در زمین می‌خرامد.

سازمان ملل متحد، شعار امسال روز جهانی محیط زیست را، کوشش برای کاستن از ضایعات غذایی اعلام کرده است۱. ضایعاتی که به گزارش سازمان خواربار کشاورزی (فائو) در سال ۲۰۱۳، رقم آن بین یک تا سه میلیارد تن در سال برآورد می‌شود۲. مفهوم ساده این رقم هولناک ضایعات مواد خوراکی، آن است که اگر فرض کنیم که میزان هدررفت مواد غذایی در جهان را سالی حدود دومیلیارد تن در نظر بگیریم، یعنی: تقریبا نیمی از مجموع تولید سالانه غذا بدون استفاده نابود می‌شود! ۳ این در حالی است که از هر شش شهروند ساکن در کره زمین، یک نفر از بیماری پُرخوری رنج می‌برد و در عوض، یک هشتم ساکنان زمین هم دچار فقر شدید غذایی و سوءتغذیه هستند!

همان‌طور که ملاحظه می‌شود، اگر مدیریت حاکم بر جهان بتواند میزان ضایعات مواد غذایی را فقط ۲۰ درصد کاهش دهد و اگر تعداد پرخوران عالم به نصف کاهش یابند، آنگاه دست کم تا نیم قرن آینده، نه تنها هیچ کمبود مواد غذایی در هیچ بخش از کره زمین نخواهیم داشت، بلکه تهدیدهای جدی بر اندوخته‌های آب شیرین هم کاهش یافته و می‌توان امیدوار بود که روند بدهکاری بوم‌شناختی یا اکولوژیکی زمین، معکوس شود.

اکنون، پرسش این است که پس چرا وقتی درد را می‌دانیم و راه‌حل را هم کشف کرده‌ایم؛ اغلب روندها همچنان گواه بر تشدید شرایط نگران‌کننده در جهان می‌دهد؟ شرایط نگران‌کننده‌ای که در کشورهایی نظیر ایران به مراتب شکننده‌تر و آسیب‌پذیرتر هم هست. آمار ضایعات در بخش کشاورزی ایران تا ۳۵ درصد هم گزارش شده است. راندمان آبیاری هم مطابق برنامه پنج‌ساله پنجم، چیزی در حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد است؛ نرخ مصرف کودهای شیمیایی و آفت‌کش‌ها هم که اغلب بین ۱۵ تا ۴۰ درصد بیش از استاندارد گزارش می‌شود. بنابراین، آشکار است که برای حرکت به سمت امنیت غذایی بیشتر، سیاست اصولی و درست، باید تلاش در راستای ارتقای راندمان و کاهش هدررفت، به ویژه در بخش کشاورزی، دام و اندوخته‌های آبی باشد. در حالی که متأسفانه با کمال شگفتی شاهدیم که همچنان اولویت نخست دولت‌ها در طول دو دهه اخیر، افزایش سطح اراضی کشاورزی و تامین آب به هر قیمتی- به ویژه سدسازی و طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای- بوده است.

امیدوارم در این روزهای پرالتهاب سیاسی، هشت کاندیدای داوطلب ورود به ساختمان پاستور، در طول مبارزات انتخاباتی خود درباره این ناسازه نگران‌کننده محیط زیستی و راه‌های برون‌رفت از آن، برنامه‌های دولت متبوع‌شان را به مردم شرح دهند و دقیقا بگویند که چگونه می‌خواهند رقم منفی تراز آبخوان‌های اصلی کشور در هفتاد دشت مرکزی را اصلاح کنند؛ شیوه‌ای که هم درخورترین شکل گرامیداشت روز جهانی محیط زیست خواهد بود و هم می‌تواند وزن گرایش‌های زیست بومی را متناسب با روح اصل ۵۰ قانون اساسی در جستارهای سیاسی کشور افزایش دهد.

محمّد درویش

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور

Darvish۱۰۰@gmail.com

ارجاعات:

[۱]: http://www.unmultimedia.org/radio/english/۲۰۱۳/۰۲/world-environment-day-aims-to-reduce-food-waste/

[۲]: http://www.mehrnews.com/TextVersionDetail/۲۰۶۰۵۱۱

[۳]: http://mohammaddarvish.com/desert/archives/۸۱۳۲