تکیه روسیه بر دو صندلی

نقشه راه همکاریهای مسکو تهران

دی ماه سال گذشته کارگروه همکاری های مشترک ایران و روسیه در مسکو تشکیل و توافق شده بود تا طرفین برنامه بلندمدت همکاری در بخش انرژی را تدوین کنند. در این راستا، ایران و روسیه تاکنون پنج کمیته کاری (در سطح معاونان وزیر) در حوزه انرژی تشکیل دادند. سر انجام، روز چهارشنبه، بیست و سوم تیر ماه در مسکو سند موسوم به «نقشه راه» همکاری های ایران و روسیه در زمینه انرژی به امضاء مسعود میر کاظمی، وزیر نفت ایران و سرگی اشماتکو، وزیر انرژی روسیه رسید.

این سند که دارای ۹ بند است، همکاری و سرمایه گذاریهای مشترک ایران و روسیه تا ۳۰ سال آینده در زمینه تبادل دانش فنی، انتقال فناوری و تبادل تجربه‌ در بخشهای نفت، گاز و پتروشیمی، به ویژه در حوزه های استخراج نفت و گاز، پالایش منابع هیدروکربنی و اکتشافات دریایی و پژوهش در چاههای نفت و گاز، پیگیری برای تاسیس بانک مشترک، همچنین همکاریها در حوزه های برق، انرژی هسته ای و انرژی های نو و تجدیدپذیر، همکاری در زمینه ترانزیت و سواپ نفت و گاز و افزایش تولید نفت خام را شامل می شود.

امضاء این سند با توجه به سرد شدن روابط ایران و روسیه به دنبال رای مثبت روسیه به چهارمین دور تحریمات شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران و نیز، اظهارات اخیر دمیتری مدودف، رییس جمهوری روسیه در مورد فعالیتهای هسته ای ایران، انعکاس زیادی در نشریات غربی داشته است. در این رابطه، آریل کوهن، محقق ارشد موسسه مطالعات بین المللی “کاترین” و عضو شورای روابط خارجی موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک در لندن، طی مقاله ای با عنوان «آیا مسکو در صدد است تا همزمان روی دو صندلی بنشیند؟» که در سایت “بنیاد هریتج” منتشر شد، به بررسی رویکرد دوگانه سیاست خارجی روسیه در ارتباط با ایران و غرب می پردازد .

کوهن می نویسد: فقط چند هفته بعد از حمایت روسیه از تحریمات شورای امنیت علیه برنامه هسته ای ایران و بعد از درخواست مدودف از ایران جهت توضیح و شفاف سازی برنامه هسته ای آن، وزرای انرژی ایران و روسیه سند«نقشه راه» برای همکاریهای آتی اقتصادی در حوزه نفت و گاز و صنعت پتروشیمی امضاء کردند. امضاء این سند شاید بخشی از رنجهایی که ایران از روسیه، به خصوص بعد از شروع سیاست “reset” در روابط مسکو- واشنگتن دیده بود را جبران کند. وزیر انرژی روسیه بعد از امضاء این سند اعلام کرد: “تحریمات آمریکا نمی تواند مانع همکاریهای مشترک ما با ایران باشد”.

از طرفی، روز دوشنبه رئیس جمهوری روسیه طی بیانیه ای اعلام کرد که ایران به ساخت بمب اتمی نزدیک شده است. بیانیه ای که نشان دهنده این نکته است که روسیه گزارش سازمانهای اطلاعاتی آمریکا و اسراییل را در مورد برنامه هسته ای ایران پذیرفته است. در مقابل، ایران ضمن رد این ادعا به شدت از مدودف انتقاد کرد.

از طرف دیگر، روسیه هنوز قرارداد فروش سامانه موشکی اس-۳۰۰ به ایران را فسخ نکرده است. این در حالی است که تحریمات اخیر شورای امنیت سازمان ملل فروش تسلیحات نظامی به ایران را منع کرده است. آمریکا به روسیه اجازه فروش تسلیحات به غیر از فروش سامانه دفاعی معروف به اس-۳۰۰ به ایران را داده است. با این حال، به گفته یکی از مقامات ارشد نظامی روسیه مدودف هنوز قرارداد فروش این موشکها به ایران را فسخ نکرده است .

شکست اطلاعاتی اخیر روسیه (جنجال جاسوسی) در آمریکا و ناتوانی سیستم اطلاعاتی روسیه در جمع آوری اطلاعات به موقع در مورد پیشرفتهای نظامی ایران (مثل تاسیس پایگاه “فوردو” در نزدیکی قم) ممکن است کرملین را متقاعد سازد که به گزارشهای سرویس های اطلاعاتی غرب بیشتر از گزارش های تهران اعتماد کند.

با این حال، به نظر می رسد که روسیه متحد قدیمی چون ایران را رها نخواهد کرد؛ به ویژه که ایران یک میلیارد دلار تسلیحات نظامی و تکنولوژی هسته ای از روسیه خریداری کرده و این مساله باعث رونق صنایع نظامی روسیه شده است. همچنین، با توجه به منابع نفت و گاز ایران شرکت گازپروم روسیه با شرکتهای چینی برای دستیابی به میدانهای عظیم گازی آذر و پارس رقابت می کند.

به عقیده کوهن، به دلیل درک مشترک روسیه و ایران از دشمنی با آمریکا، روابط این دو کشور حداقل در بخش انرژی همچنان رو به رشد خواهد ماند. روسیه مانند آمریکا به ایران به عنوان یک تهدید مهم و استراتژیک نگاه نمی کند. بنا بر این، حداقل فعلا آماده قربانی کردن منافع اقتصادی خود در جهت منافع مشترک با آمریکا نیست.

منبع: سایت - روسیران - تاریخ شمسی نشر ۲۸/۰۴/۱۳۸۹