یک کرم در تعقیب شناگران

«شیستوزومیا» کرمی ‌به طول یک تا ۲ سانتی‌متر است که قسمتی از زندگی را در بدن نوعی حلزون آب‌های شیرین طی می‌کند و وقتی از بدن حلزون دفع می‌شود، می‌تواند با سوراخ کردن پوست بدن شناگران …

«شیستوزومیا» کرمی ‌به طول یک تا ۲ سانتی‌متر است که قسمتی از زندگی را در بدن نوعی حلزون آب‌های شیرین طی می‌کند و وقتی از بدن حلزون دفع می‌شود، می‌تواند با سوراخ کردن پوست بدن شناگران وارد بدن شود. این انگل سپس وارد فضای زیر پوست شده، در آنجا تغییراتی می‌کند که نسبت به سیستم ایمنی مقاوم می‌شود و بعد از طریق جریان خون خود را به ریه‌ها و از آنجا به کبد می‌رساند.

این انگل در کبد بالغ شده و سپس از طریق جریان خون به جدار مثانه یا روده‌ها وارد می‌شود و آن جا تخم‌ریزی می‌کند. تخم‌های این انگل سپس جدار مثانه یا روده را سوراخ می‌کنند و به داخل فضای این ارگان‌ها وارد می‌شوند و از بدن فرد آلوده دفع می‌شوند. اکنون این تخم‌ها به نحوی وارد آب های شیرین می‌شوند تا بتوانند دوباره حلزون‌ها را پیدا و دوران نوزادی را در بدن آنها طی کنند . در ادامه از بدن حلزون دفع و پوست کسانی که به هر دلیل وارد آب شیرین شده‌اند را سوراخ کرده و به زندگی ادامه می‌دهند.

به این ترتیب واضح است که ۳ فاکتور برای کامل شدن چرخه زندگی انگل شیستوزومیا لازم است. اول نشت مدفوع یا ادرار به آب شیرین که می‌تواند به دلیل نزدیکی چاه‌های فاضلاب به مسیر رودخانه‌ها باشد، دوم شناگرانی که آب رودخانه را برای شنا انتخاب می‌کنند و سوم حلزونی خاص که به عنوان حیوان واسطه انگل است. در کشور ما در رودخانه‌های جنوب یعنی کارون و کرخه این چرخه کامل می‌شود و مبتلایان به شیستوزومیا در این مناطق وجود دارند.

علائم بیماران در ۳ مرحله بروز می‌کند؛ مرحله اول که در اثر ورود انگل به داخل پوست ایجاد می‌شود با علائم حساسیت پوستی تظاهر می‌کند و معروف به خارش شناگران است، در مرحله دوم که یک تا ۲ ماه بعد از ورود اولیه انگل ایجاد می‌شود، بیمار دچار تب و بزرگی کبد و طحال می‌شود که زودگذر است و سپس حالش خوب می‌شود و تا ماه‌ها علامتی ندارد، ولی دوباره علائم ظاهر می‌شوند. در انواع شیستوزومیای ادراری که در جنوب ایران وجود دارد عمده علائم، ادراری هستند از جمله سوزش ادرار و وجود خون در انتهای ادرار که بخصوص کودکان مبتلا به این بیماری را آزار می‌دهد. متاسفانه با ایجاد زخم در مثانه و مسیر ادراری گاهی انسداد ادراری و آسیب‌های کلیه نیز ایجاد می‌شود. تشخیص بیماری به علائم مشخص در مناطقی که این بیماری نیز وجود دارد، وابسته است و برای تایید ‌باید پادتن‌های ضدانگل را در خون اندازه‌گیری کرد، البته وجود تخم‌های انگل در ادرار تشخیص را قطعی می‌سازد و درمان بیماری نیز بسیار مشکل است. داروی پرازیکانتل به صورت خوراکی می‌تواند انگل‌ها را پاک کند، ولی نمی‌تواند عوارض قدیمی‌ ناشی از انگل‌ها که باعث زخم مجرای ادراری شده‌اند را بهبود بخشد.

دکتر رضا کریمی

متخصص بیماری‌های داخلی