مزیت های چشمگیر گاز طبیعی

طبق برآوردها, عمر ذخایر گاز طبیعی كل جهان ۱ ۶۷ سال است این رقم برای كشورهای دارنده منابع گاز طبیعی در خلیج فارس, حداقل بیش از ۲۷۰ سال و برای ایران حدود ۳۳۰ سال است میزان ذخایر كل قابل استحصال گاز طبیعی كشور در پایان سال ۱۳۸۲, بالغ بر ۴۵ ۲۷ تریلیون مترمكعب برآورد شده است

●●ظرفیت های بهره برداری از گاز در میادین مختلف، پالایش و صادرات

●سوتیترها:

ایران با برخی از كشورهای همسایه، در برداشت از حدود ۶۰ درصد میادین موجود در مناطق دریایی خود دارای منافع مشترك است. این كشورها بهره برداری از این میادین مشترك را از سالهای قبل آغاز کرده اند، لیكن ایران در سالهای گذشته به دلایل متعدد اقتصادی، فنی، موانع سرمایه گذاری و سیاسی چندان به این مساله توجه نکرده بود -- ایجاد مخازن زیرزمینی برای ذخیره سازی گاز طبیعی در برنامه اجرای طرحهای شركت ملی گاز قرار گرفته و با ذخیره كردن گاز مازاد در تابستان برای برداشت در زمستان، از آسیب پذیری سیستم انتقال و توزیع گاز جلوگیری خواهد شد

- قرارداد واردات گاز از تركمنستان با حجم سالانه ای به میزان حداكثر ۸ میلیارد متر مكعب در سال ۱۳۷۴ به امضا رسید و واردات آن از سال ۱۳۷۶ آغاز شد. بدین منظور، خط لوله ای به طور ۶۰ كیلومتر و قطر ۴۰ اینچ در مسیر مرز ایران و تركمنستان با كردكوی احداث شد - كشور كویت برای توسعه ظرفیت تولید گاز خود با مشكلات فنی مواجه است. از آنجا كه ذخایر گازی این كشور عمدتاً گاز همراه بوده و هرگونه برداشت نسنجیده از این ذخایر باعث افت شدید ضریب بازیافت نفت می شود، كویت برای تإمین گاز موردنیاز خود با ایران و قطر مذاكراتی را داشته است. درصورت عملی شدن این قرارداد میزان گاز مورد مبادله در حدود ۶-۳ میلیارد مترمكعب خواهد بود كه می تواند از میادین گازی پارس جنوبی و گازهای همراه میادین نفتی نظیر: سروش، نوروز، ابوذر، اسفندیار، و لایه گازی میدان مشترك آرش (دورا) تإمین گردد

ایران، پل ارتباطی حوزه دریای خزر و آسیای میانه در شمال با خلیج فارس و كشورهای هند و پاكستان در جنوب شرق كشور از یك طرف و تركیه و اروپا از طرف دیگر است. بنابراین با دارابودن ذخایر عظیم گازطبیعی و سیستم گسترده انتقال گاز داخلی كشور، عامل تعیین كننده و مؤثری در تإمین بخشی از تقاضای بین المللی گاز طبیعی به شمار می رود.

از سوی دیگر ایران به عنوان بزرگترین تولیدكننده و مصرف كننده گاز در منطقه خاورمیانه، تمایل قابل ملاحظه ای برای بهره گیری از مزیت نسبی گاز طبیعی در اقتصاد ملی دارد. لذا سیاست جایگزینی گاز با سایر حاملهای انرژی متعارف مصرفی و ارتقای جایگاه كشور در بازارهای بین المللی گاز، به عنوان اهداف بلندمدت سیاست انرژی كشور، همواره مدنظر بوده است.

●ذخایر و میادین گاز طبیعی

طبق برآوردها، عمر ذخایر گاز طبیعی كل جهان ۱/۶۷ سال است. این رقم برای كشورهای دارنده منابع گاز طبیعی در خلیج فارس، حداقل بیش از ۲۷۰ سال و برای ایران حدود ۳۳۰ سال است. میزان ذخایر كل قابل استحصال گاز طبیعی كشور در پایان سال ۱۳۸۲، بالغ بر ۴۵/۲۷ تریلیون مترمكعب برآورد شده است كه از این میزان، حدود ۶۰/۱۲ تریلیون مترمكعب، ذخایر قابل استحصال مناطق خشكی و ۸۵/۱۴ تریلیون مترمكعب نیز، در مناطق دریایی قرار داشته اند. بدین ترتیب، از كل ذخایر قابل استحصال در این سال، سهم مناطق خشكی ۹/۴۵ درصد و سهم مناطق دریایی نیز ۱/۵۴ درصد بوده است. گاز مورد نیاز كشور، عمدتاً از میادین خشكی تولید می شود، به طوری كه تا پایان سال ۱۳۸۲، میادین خشكی و دریایی به ترتیب حدود ۱/۹۲ و ۹/۷ درصد گازطبیعی موردنیاز كشور را تإمین کرده اند.

ایران با برخی از كشورهای همسایه، در برداشت از حدود ۶۰ درصد میادین موجود در مناطق دریایی خود دارای منافع مشترك است. این كشورها بهره برداری از این میادین مشترك را از سالهای قبل آغاز کرده اند، لیكن ایران در سالهای گذشته به دلایل متعدد اقتصادی، فنی، موانع سرمایه گذاری و سیاسی چندان به این مساله توجه نکرده بود. ولی در سالهای اخیر به منظور افزایش توان خود برای بهره برداری از این میادین مشترك، اقداماتی را انجام داده است. در جدول (۲-۳) میادین مشترك گاز طبیعی كشور و وضعیت بهره برداری از آنها در سال ۱۳۸۲ نشان داده شده است.

با توجه به این جدول در حال حاضر كشور ایران تنها از دو میدان مشترك خود بهره برداری می کند. در حالی كه، حجم سهم ذخایر قابل استحصال ایران در این دو میدان، فقط درصد اندكی از حجم ذخایر كل میادین مشترك گازی كشور بخصوص در مقایسه با میدان عظیم پارس جنوبی، كه با قطر مشترك است. البته، میدان عظیم گازی پارس جنوبی و نیز، میادین بی – فارسی و سلمان ازجمله مهم ترین و غنی ترین میدانهای مشترك گازطبیعی كشور هستند كه تسریع در بهره برداری از این میادین، توان تولید گاز ایران را به طور بارزی افزایش خواهد داد. همچنین، بخش عمده ای از مخازن گاز طبیعی ایران، در میدانهای غیرمشترك و توسعه نیافته قرار دارند. این امر، به آن مفهوم است كه ایران از پتانسیل عظیمی برای توسعه گاز برخوردار است. برخی از میادین مهم گازی كشور عبارتند از:

میدان گازی تابناك: میدان گازی تابناك، در شرق منطقه گازی عسلویه و در مرز استانهای فارس، بوشهر و هرمزگان واقع شده است. این میدان با ۸۵۷ میلیارد مترمكعب گاز درجا و ۵۴۵ میلیون بشكه میعانات گازی، یكی از بزرگترین میادین گازی كشور است. براساس مطالعات فعلی، تولید روزانه چاه، حدود ۹۰۰ میلیون مترمكعب در روز و دارای ۱۶ بشكه نفت میعانی، درمقابل هر ۲۸ هزار مترمكعب گاز است. ویژگی اصلی این میدان، علاوه بر ذخایر قابل توجه آن، شیرین بودن گاز آن است كه نیاز به تاسیسات شیرین سازی ندارد.

میدان گازی لاوان: این میدان ۱۷۶ میلیارد مترمكعب گاز قابل برداشت دارد.

میدان گازی منطقه هنگام: در منطقه هنگام در خلیج فارس، یك میدان مشترك گازی با مایعات زیاد- نوعی نفت بسیار سبك- كشف شده است كه با كشف این میدان می توان روزانه ۳۰ تا ۴۰ هزار بشكه مایعات گازی با نفت بسیار سبك استخراج کرد. همچنین در سال ۱۳۸۲ مطالعات فنی – اقتصادی توسعه این میدان از لحاظ فنی و اقتصادی انجام شده است.

پارس جنوبی: منطقه حوزه گازی پارس جنوبی، یكی از بزرگ ترین منابع گازی مستقل شناخته شده جهان است كه در مرز مشترك آبی ایران و قطر در خلیج فارس و به فاصله ۱۰۰ كیلومتری ساحل جنوبی ایران قرار دارد. قسمت اعظم مخزن، به ایران تعلق دارد كه به اسم بلال مشهور است و بخش كوچك تر آن، متعلق به قطر است كه به آن گمبد شمالی می گویند. كشور قطر از سال ۱۳۶۷ به توسعه این مخزن پرداخته و هم اكنون، چند فاز آن را مورد بهره برداری قرار داده است. بهره برداری از هر فاز، معادل یك میلیارد فوت مكعب در روز است. (از هر یك میلیون فوت مكعب گاز، حدود ۵۰ بشكه گاز مایع به دست می آید). البته قطر، علاوه بر محصولات گازی این حوزه، از لایه دیگر مخزن، روزانه ۱۲۰ هزار بشكه نفت خام برداشت می كند. آخرین برآوردها از وجود بیش از ۱۳ تریلیون مترمكعب گاز ذخیره در جای این میدان حكایت دارد. این رقم، معادل ۸ درصد از كل ذخایر گازی جهان و ۵۰ درصد از ذخایر گازی شناخته شده كشور است. این میدان علاوه بر ذخایر گازی، دارای ذخیره ای بالغ بر ۱۷ میلیارد بشكه میعانات گازی و نیز، ذخیره تخمینی حدود پنج میلیارد بشكه نفت است. با توجه به رشد تقاضا جهت مصرف گاز در داخل كشور و اهمیتی كه میعانات گازی این میدان در امر صادرات داراست، توسعه این میدان در فازهای مختلف طراحی شد. بندر عسلویه در ۲۷۰ كیلومتری جنوب شرقی بوشهر نیز، به عنوان منطقه ساحلی برای ایجاد تإسیسات خشكی و پشتیبانی این میدان انتخاب شد. بهره برداری از میدان پارس جنوبی كه نیمی از ذخایر گازی ایران را تشكیل می دهد، از چند سال پیش آغاز شده و گاز تولیدی آن، فعلاٌ در داخل به مصرف می رسد. اما با بهره برداری از فازهای جدید كه بخشی از آن به تولید گاز مایع اختصاص دارد، ایران امكان صادرات گاز مایع را نیز می تواند بیش از پیش داشته باشد. منطقه پارس جنوبی تا ۱۸ فاز قابل توسعه است.

طرح ذخیره سازی گاز طبیعی در مخازن زیرزمینی ذخیره سازی گاز طبیعی برای تإمین مستمر گاز به ویژه در زمان اوج مصرف در ماههای سرد سال ضرورت دارد. ایجاد مخازن زیرزمینی برای ذخیره سازی گاز طبیعی در برنامه اجرای طرحهای شركت ملی گاز قرار گرفته و با ذخیره كردن گاز مازاد در تابستان برای برداشت در زمستان، از آسیب پذیری سیستم انتقال و توزیع گاز جلوگیری خواهد شد. با توسعه حجم صادرات گاز طبیعی كشور، از طریق خطوط لوله انتقال، وجود چنین مخازنی در مسیر یا مجاورت خطوط لوله صادراتی از اهمیت زیادی برخوردار است. تإمین گاز با كمیت و كیفیت مورد نیاز برای صادرات با ایجاد مخازن ذخیره سازی تسهیل می شود. با توجه به حجم بالای گاز طبیعی در مقایسه با سوختهای مایع، ذخیره سازی آن در ساختمانهای زیرزمینی و تحت فشار انجام خواهد شد. مرحله ابتدایی اجرای طرح ذخیره سازی گاز طبیعی در دو میدان طاقدیس آبدار یورتشا در جنوب ورامین و سراجه در قم انجام شده است. مخزن یورتشای ورامین از نوع طاقدیس آبدار (Aquifer) می باشد كه مرحله ارزیابی آن برای تبدیل به مخزن گازی انجام یافته است.

در مخزن سراجه قم لازم است ابتدا مقداری از گاز در جای موجود در آن تا دستیابی به فشار مناسب جهت ذخیره سازی تخلیه گردد. عملیات اجرایی با تعمیر چاه شماره ۸ آغاز شده و در سال ۱۳۸۳، حفاری چاه شماره ۹، لرزه نگاری سه بعدی و حفر بقیه چاه ها نیز شروع خواهد شد.

علاوه بر دو مخزن یورتشای ورامین و سراجه قم مطالعات امكان سنجی، ارزیابی و ذخیره سازی در برخی از میادین واقع در ایران مركزی نظیر میادین تلخه غربی و شرقی، پرندك، مره كوه، سیاه كوه و ابر دژنو در برنامه سال ۱۳۸۳ قرار دارد. همچنین مطالعه امكان سنجی ذخیره سازی در آذربایجان و غرب كشور نیز در برنامه قرار دارد.

---