وضعیت بهره برداری از منابع آبزی در آبهای شمال و جنوب كشور

شرایط ویژه آبهای دریایی ایران در خلیج فارس و دریای عمان, در جنوب كشور و دریای خزر در شمال كشور, فرصتهای مطلوب تولید و بهره برداری از منابع آبزی را برای ما فراهم كرده است

شرایط ویژه آبهای دریایی ایران در خلیج فارس و دریای عمان، در جنوب كشور و دریای خزر در شمال كشور، فرصتهای مطلوب تولید و بهره برداری از منابع آبزی را برای ما فراهم كرده است.در آبهای خلیج فارس و دریای عمان، از ماه می (May) تا ماه سپتامبر (September) باد مطلوبی از سواحل سومالی، یمن و عمان با بادهای شمالی ـ شرقی كه با سرعت ۴۰ سانتی متر در ثانیه به طرف سواحل عمان می وزد و تا عمق ۲۰۰ كیلومتر از ساحل گسترش یافته تلاقی می كند، انطباق این جریانات با جریان فراجاهنده (Upwelling)، آبهای خلیج فارس و دریای عمان را به یك منطقه با تولیدات بالا تبدیل كرده است.در شمال كشور، دریای خزر با درجه شوری پائین، وجود دمای مناسب، اكسیژن كافی، و جریانات دریایی بالا، زمینه را برای تولید گونه های آبزی مخصوصاً در اعماق زیر یك صد متر فراهم كرده، البته تراكم گونه های آبزی در دریای خزر فقط در اعماق زیر یك صد متر می باشد. این ویژگیها باعث شده تا شیلات بعنوان یكی از زیربخشهای كشاورزی نقش مهمی را در تولید پروتئین حیوانی و ایجاد اشتغال،ایفا كند.می توان گفت توسعه واقعی شیلات مخصوصاً ماهیگیری از ۲۴ سال پیش در ایران شروع شده است كه در این مدت میزان تولید از دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان و آبهای داخلی از ۴۵ هزار تن در سال ۱۳۵۹ به بیش از ۴۰۰ هزار تن در سال ۱۳۸۲ رسیده است.میزان كل تولید در آبهای ایران (تن)، شامل آبهای غرب اقیانوس هند (آبهای خلیج فارس و دریای عمان) و آبهای دریای خزر و آبهای داخلی (آمار نامه شیلات ایران)آنچه كه مسلم است ظرفیتهای ایجاد شده مانند ساخت و تجهیز بنادر، كارگاههای لنج سازی، كارخانه تولید تور و طناب، سردخانه ها و كارخانه های تولید تور و طناب، سردخانه ها و كارخانه های تولید یخ و همچنین ظرفیت سازی در بخشن یروی انسانی باعث شده تا بهره برداری از ظرفیت های تولید بیولوژیكی آبهای دریایی در خلیج فارس و دریای عمان تحقق یابد.از طرف دیگر گرچه روند فعلی بهره برداری از آبزیان در آبهای خلیج فارس و دریای عمان، روند نسبتاً پایداری را نشان می دهد، ولی توجه به روند صید بعضی از گونه های اقتصادی مخصوصاً در دهه اخیر نشان می دهد كه تعداد زیادی از گونه های با ارزش اقتصادی بالا از روند بهره برداری مطلوبی برخوردار نیستند، برای مثال میزان صید ماهی حلوا سفید از ۴۲۸۱ تن در ۱۳۷۶ به ۱۹۴۳ تن، ماهی شوریده از ۱۰۶۴۳ تن به ۵۸۷۸ تن در ۱۳۷۶ به ۱۹۴۳ تن و ماهی هامور از ۳۵۰۲ تن به ۲۳۲۶ تن در سال ۱۳۸۲، رسیده است. میزان صید در روز گونه های شوریده، سنگسر، شیر و كوسه در بیشتر استانها از سال ۱۳۷۶ روند كاهشی را نشان می دهد كه در این امر نتیجه، چند موضوع می باشد.

•ارزش اقتصادی گونه های مذكور كه باعث شده تمركز فشار صید بر این گونه ها توسط بهره برداران افزایش یابد.

•عدم امكان بكارگیری روشهای صید انتخابی در تمام فصول به دلیل تنوع گونه ای بالا مخصوصاً در دریای عمان و خلیج فارس.

•فقدان اطلاعات كافی از سیكل زندگی تعداد زیادی از این گونه ها

سید امین اله تقوی مطلق

منابع:

Johns, W.E., G.A. Jacobs, J.C. Kindle, S.P. Murray and M. Carron ۱۹۹۹. Arabian Marginal Seas and Gulfs. Report of a workshop held at Stennis Space Center, ۱۱-۱۳ May ۱۹۹۹. University of Miami RSMAS, Technical Report ۲۰۰۰-۰۱, ۶۰p.