زلزله همیشه در انتظار آن باشیم

صدایش کمی ترسناک است, زوزه اش با تکان های در و دیوار عجین می شود انگار کسی در گوشمان نعره می کشد, اما این صدا را نمی شنویم چون یک لحظه تکان زمین زیر پایمان هوش وحواس را از ما می برد

صدایش کمی ترسناک است، زوزه‌اش با تکان‌های در و دیوار عجین می‌شود انگار کسی در گوشمان نعره می‌کشد، اما این صدا را نمی‌شنویم چون یک لحظه تکان زمین زیر پایمان هوش وحواس را از ما می‌برد، نفس‌مان بند می‌آید، ضربان قلبمان تندتر می‌زند، شاید اگر بیش از چند ثانیه طول بکشد بی‌اختیار از ته دل فریاد بزنیم و جمله نامفهومی بگوییم، در این موقعیت و در میانه اصوات و طنین قژقژ در و دیوارها یک واژه همه مارا سراسیمه می‌کند: «زلزله».

کمتر کسی است که تکان‌های زلزله را تجربه نکرده یا از هیاهوی آن به هراس نیفتاده باشد. خاصیت زلزله ترس و فرار است. زلزله‌ای که گفته می‌شود باید هرچند سال بیاید تا انرژی زمین تخلیه شود. بعضی‌ها ایجاد هراس در مردم را باطرح مساله زلزله نکوهش می‌کنند برخی دیگر سال‌ها و سال‌هاست که از زلزله می‌گویند بدون این که به حال ساختمان سست و باسمه‌ای که من و شما در آن روز را شب می‌کنیم فکری بکنند. زلزله واقعیتی است که این روزها همه مخالف سکوت در برابر آن هستند. تکان‌های غیرمترقبه زمین چه چند ثانیه طول بکشد و فراموش شود و چه به دقیقه‌ای بکشد و آوار برسرها خراب کند واقعیتی است که فقیر وغنی نمی‌شناسد.

در کشوری که هنوز بی‌رمق‌ترین تکان‌های زمین آدم‌ها را یا می‌کشد یا زخمی می‌کند و ساختمان‌ها در روستا‌ها و شهر‌ها با نسیم زلزله آوار می‌شود، شاید دانستن برخی نکات و استفاده از تجربه سایر کشورها میزان تلفات را کاهش دهد. این تجربه‌ها گاه وبیگاه از راه ایمیل و خبر در رسانه‌ها و حتی پیامک تلفن همراه به ما هشدار می‌دهد که اتفاقی در راه است و باید خودمان را آماده کنیم.

● زلزله در شهرهای بزرگ را جدی بگیریم

بسیاری از ساختمان‌های مسکونی، تجاری و اداری در تهران و شهرهای بزرگ کشور بساز بفروش هستند؛ یعنی ابتدایی‌ترین اصول در مقاوم‌سازی آنها رعایت نشده است، کاشناسان زلزله توصیه می‌کنند اگر قصد خرید منزل یا شرکت را دارید، از تهیه مسکن روی مرزگسل‌ها خودداری کنید.

۲ تا بطری نوشابه خانواده خالی را از آب پر کنید و داخل ماشین بگذارید. حواستان باشد که همیشه آن را پر نگه دارید و ۲ بطری دیگر هم پر آب کنید و در مکانی امن در خانه قرار دهید. من فکر می‌کنم کابینت‌های آشپزخانه جای بدی نباشد. یک ساک کوچک تهیه کنید. چند تا کنسرو تن ماهی، کمپوت، کمی خشکبار، قند و آب نبات، بیسکویت و یک رادیوی کوچک، سوت و یک چراغ قوه داخل آن بگذارید.

پیچ‌گوشتی، شمع، چاقو، آچار از وسایل مورد نیاز است که باید داخل کیف قرار دهید. لوازم کمک‌های اولیه مانند قیچی کوچک، باند استریل، چسب، قرص و پماد آنتی‌بیوتیک، پماد سوختگی، استامینوفن، قرص اسهال، الکل و داروی مسکن و قطره استریل چشمی از جمله این لوازم است. اگر از سوییچ ماشین‌‌تان ۲ تا دارید یکی را داخل ساک قرار دهید. اگر ندارید بروید یکی تهیه کنید بعد آن را داخل این ساک قرار دهید. یک بسته دستمال کاغذی رولی را فراموش نکنید. چند متر طناب، (حوله کوچک و صابون و مسواک و خمیر دندان برای روزهای آینده)، مقداری پول و طلا و کفش راحت و سبک و محکم، مدارک ضروری مثل شناسنامه و... یک یا ۲ قطعه خیلی کوچک از یادگاری که خیلی برایتان ارزش دارد، را نیز در ساک قرار دهید.

داخل اتاق خواب را از لوستر و تابلو و آکواریوم و آینه و هرچه وسایل این‌طوری است خالی کنید. تنها یک تخت برای اتاق خواب کافی است و احیانا یک میز آرایش بدون آینه. همین لوازم را از اتاق خواب بچه بردارید. در مورد اتاق خواب بچه‌ها بیشتر دقت کنید.

● در لحظه زلزله چه کنیم؟

۶۰ درصد زلزله‌ها در شب روی می‌دهد، اگر هنگام زلزله خواب بودید و ناگهان متوجه لرزش زمین شدید، ابتدا ساکن بمانید، مدت زلزله بین ۳۰ ثانیه تا یک دقیقه است. سرتان را حفظ کنید. اگر زلزله بیش از چند ثانیه طول کشید،با چند گام خود را به نزدیک‌ترین محل امن برسانید.از گذاشتن لیوان و پارچ آب کنار تختخواب خودداری کنید.

داگ کوپ، رئیس گروه نجات و مدیر تیم آمریکایی نجات بین‌المللی(ARTI) در مقاله‌ای از تجربیات چند ده‌ساله خود در نجات افراد مختلف در دنیا از زیر آوار زلزله می‌گوید،او با یادآوری زلزله شهر مکزیکوسیتی در سال ۱۹۸۵ از ارائه طرحی می‌گوید که می‌تواند تلفات زلزله را کاهش دهد و آن مثلث حیات (Triangle of life) است او از خاطرات خود در آن روز می‌گوید: « اولین ساختمانی که به داخل آن خزیدم، مدرسه‌ای در شهر مکزیکوسیتی و درجریان زلزله سال ۱۹۸۵ بود. همه بچه‌ها در زیر میزهایشان بودند و همگی استخوان‌هایشان در هم کوبیده شده بود. آنها می‌توانستند زنده بمانند اگر در کنار میزهایشان و در راهروی بین میزها دراز می‌کشیدند. کاری که انجام داده بودند غیرمعقول و غیرضروری بود و در تعجب بودم که چرا آنها در راهروها نبودند. من آن موقع نمی‌دانستم که به آنها گفته شده ‌بود که خود را زیر چیزی پنهان سازند.

بسادگی می‌توان دریافت، هنگامی‌که ساختمان‌ها تخریب می‌شوند وزن سقف که روی اشیا و مبلمان فرود می‌آید، آنها را درهم می‌کوبد و فضای خالی‌ای را در کنار آنها ایجاد می‌نماید؛ این فضا همان چیزی است که من به آن مثلث حیات (Triangle Of Life ) می‌گویم. هر اندازه اشیا بزرگ‌تر و محکم‌تر باشند کمتر فشرده می‌شوند و هر اندازه کمتر فشرده شوند فضای خالی که احتمال زنده ماندن افرادی را که به آن پناه می‌برند بیشتر می‌شود.»

این امدادگر زلزله که ارائه دهنده مدل مثلث حیات برای کاهش کشته‌های زلزله است معتقد است که در کنار میز، کمد، تخت، مبل و... با فرود آمدن آوار فضایی خالی ایجاد می‌شود که بهترین مکان برای جایگیری در هنگام زلزله است. این کارشناس در مقاله‌ای توصیه می‌کند: در هنگام بروز زلزله و فرو ریختن ساختمان، هر کسی که به حالت خمیده باشد یا زیر میز و تخت و نیمکت پناه بگیرد، بدون استثنا و همواره محکوم به مرگ است. (درست عکس آنچه در مانورهای زلزله این روزها به دانش‌آموزان آموزش می‌دهند.) افرادی که زیر اشیایی نظیر میزها و اتومبیل‌ها می‌روند در همانجا له می‌شوند.

به همان صورتی که بچه‌ها در رحم مادر قرار می‌گیرند شما هم باید همین طور به شکل جنینی قرار بگیرید. این غریزه طبیعی ایمنی و اصل بقا‌ است. شما می‌توانید با همین شیوه در فضای خالی کوچک‌تری زنده بمانید. پس در زمان بروز زلزله سریع خود را کنار اشیای بزرگ، مانند کاناپه بزرگ یا اجسام محکمی که در مقابل ضربه کمتر فشرده می‌شوند و فضای خالی در مجاور خود باقی می‌گذارند، قرار دهید.

اگر زلزله هنگام شب و زمانی که شما در رختخواب خود هستید اتفاق بیفتد کافی است از روی تخت به پایین بغلتید، یک فضای ایمن و مناسب در اطراف تخت وجود دارد.

کوپ توصیه می‌کند: اگر هنگام وقوع زلزله در حال تماشای تلویزیون هستید و فرار از در یا پنجره برایتان بسادگی امکان‌پذیر نیست، در وضعیت جنینی در کنار کاناپه یا صندلی بزرگ خم شوید. هر کسی که در زمان وقوع زلزله در زیر در قرار گیرد خطر مرگ را به جان خریده است. زیرا هنگامی که زیر در قرار دارید، چارچوب اطراف در به سمت جلو وعقب می‌افتد و اگر ستون‌ها به طرفین آوار شود در این حالت توسط آنها به دو نیم خواهید شد.

هرگز در هنگام وقوع زلزله روی پله‌ها نروید زیرا پله‌ها دارای گشتاور فرکانسی متفاوتی هستند و لذا مجزا از تنه اصلی ساختمان نوسان می‌کنند. به عبارتی پله‌ها و بقیه ساختمان با همدیگر برخورد می‌کنند تا این‌که شکست سازه‌ای در پله رخ دهد و کسانی که روی پله هستند قبل از این‌که پله خراب شود توسط گام‌های پله گرفتار شده و بصورت وحشتناکی قطع عضو خواهند شد. در هنگام زلزله حتی اگر ساختمان فرونریزد باز هم از پله‌ها دور بمانید زیرا پله‌ها از مناطقی هستند که احتمال تخریب بیشتری دارند حتی اگر پله‌ها توسط زلزله فرو نریزد ممکن است در اثر وزن ازدحام زیاد افرادی که فریادکشان از روی آن در حال فرار هستند فرو بریزد. پله‌ها باید پس از وقوع زلزله هر چند که ساختمان آسیب ندیده باشد از نظر ایمنی مورد آزمایش قرار گیرند.

● بعد از زلزله چه کنیم؟

بسیاری از تلفات بعداز زلزله رخ می‌دهد، پس کارشناسان ایمنی و امداد پیشنهاد می‌کنند که برای کاهش این آسیب‌ها مراقب هر حرکت خود باشید. به هیچ وجه از تخت خارج نشوید تا مطمئن شوید وسیله نشکسته که خرده‌های شیشه به پایتان نرود. به سرعت فرزند کوچکتان (تا ۱۰ سال) را بغل کنید و به طرف در بروید به همسرتان ماموریت بدهید به طرف ساک و آب برود. اگر فرزندتان بزرگ‌تر از ۱۰ سال است اجازه بدهید خودش راه برود. احتمالا چارچوب در خانه از شکل خارج شده‌است. شاید ناچار شدید با کمی زور آن را باز کنید. اگر خواستید با زور شانه آن‌را باز کنید، دقت کنید که خیلی محکم ضربه نزنید. هیچ‌کس از آن سمت در خبر ندارد!

شما جلو حرکت کنید. بعد فرزندتان بعد همسرتان. اگر ناچار شدید کودکتان را در بغل بگیرید بهتر است فردی که کودک را در بغل می‌گیرد از عقب حرکت کند. در حین حرکت بسیار دقت کنید حتما دستان خود را به دیوار (اگر باقی مانده‌باشد) یا نرده یا به چیزی بگیرید. بسیار احتمال دارد که زیر پایتان ناگهان خالی شود و این دست گرفتن کمک می‌کند که پرتاب نشوید.

اگر در طبقات بالا زندگی می‌کنید به آرامی شروع کنید. چراغ قوه را شما در دست بگیرید و هر قدم را حساب‌شده بردارید و بعد نور را به عقب بیندازید که همسر و فرزندتان بتوانند شما را تعقیب کند. به هیچ وجه ندوید.

اگر بوی گاز شنیدید چراغ قوه را خاموش کنید و سعی کنید در تاریکی راهتان را پیدا کنید. به هیچ عنوان از کبریت یا فندک استفاده نکنید. اگر طی حرکت از کنار واحدهای همسایه صدای ناله یا کمک آنها را شنیدید توجه نکنید. دقت کنید که نجات جان آنها وابسته به نجات خودتان است.

در حیاط آپارتمان بسیار مراقب باشید. دهانه تمام چاه‌ها حالا دیگر باز شده‌است، ممکن است با کمی آجر یا سیمان پوشیده ‌شده ‌باشد و شکل کامل یک دام را برای فرو بردن شما تشکیل داده ‌باشد. از کنار دیوار حرکت کنید تا به در برسید و زیاد سرعت نداشته ‌باشید. اگر برایتان امکان دارد همین الان مکان چاه منزلتان را پیدا ‌ و آن‌را شناسایی کنید. حالا که به بیرون رسیدید زمان کمک به همسایه‌هاست، این فرصت را به کمک سایر همسایه‌ها از دست ندهید.

در تمام این مراحل به عنوان پدر یا مادر خانواده باید خونسردی‌تان را حفظ کنید. بسیاری از اطرافیان شما ممکن است با دیدن داد و فریادهایتان دچار آسیب‌های روحی و روانی شوند. زلزله را به واقعیتی در زندگی‌تان تبدیل کنید وهمیشه منتظر آن باشید.

کتایون مصری