امنیت و حوزه های آن در قرآن كریم

تأثیر گذاری امنیت بر همه شاخه های توسعه و حیات انسان به آن نقش بنیادین داده و همه فیلسوفان سیاسی گذشته و حال را به تأمل در آن واداشته اند آن را شرط ضروری عدالت دانسته اند و كسانی كه به رفاه می اندیشیده اند آن را عامل اصلی آسایش شمرده اند و آنان كه بر توسعه ای سیاسی یا اقتصادی تكیه كرده اند

تأثیر گذاری امنیت بر همه شاخه های توسعه و حیات انسان به آن نقش بنیادین داده و همه فیلسوفان سیاسی گذشته و حال را به تأمل در آن واداشته اند آن را شرط ضروری عدالت دانسته اند و كسانی كه به رفاه می اندیشیده اند آن را عامل اصلی آسایش شمرده اند و آنان كه بر توسعه ای سیاسی یا اقتصادی تكیه كرده اند. امنیت را عامل و نیز حاصل آن تلقی كرده اند؛ و همه كسانی كه برای حاكمیت ارزش های معنوی تلاش دارند آن را مقدمه این واجب می دانند .

امنیت از نیازهای نخست و خواسته های به حق جامعه بشری به حساب می آید، چرا كه در سایه امنیت شكوفایی استعداد خلاقیت ها و رشد و بالندگی تمدن ها ، محقق می شود و در فقدان آن تمدن به زوال می گراید.

امنیت از مقوله هایی است كه در عین سادگی ، روانی و روشنی كه به ذهن می رسد، اختلاف آراء و انظار در آن به روشنی مشهود است . واژه ای كه ثبات و استقراری نداشته و هر فرد و گروه برای رسیدن به اهداف خویش از آن تعریف و تفسیر خاصی را ارایه می دهند تا منافع مورد نظر خویش را در ورای تعریف پیشنهادی حف‌ظ كرده و به دست آوردند.

برخی از دانشمندان امنیت را به صورت وسیع و در برگیرنده ای به كار برده اند كه شامل صلح، آزادی ، اعتماد ، سلامتی می باشد و به شرایط دیگری اشاره می كند كه فرد و یا گروهی از مردم احساس آزادی از نگرانی ، ترس ، خطر و تهدیدات ناشی از داخل و خارج را داشته باشند.

برخی دیگر آن را حفاظت از شیوه زندگی پذیرفته شده مردم دانسته كه با نیازها و آرمان های مشروع مردم سازگار می باشد. امنیت شامل فارغ بودن از حمله نظامی با فشار ، آزادی از انهدام داخلی و رهایی از زوال ارزش های سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی است كه برای نحوه زندگی اساسی است .

به تعبیر دیگر امنیت در یك مفهوم عینی به فقدان تهدیدها نسبت به ارزش های اكتسابی اطلاق می شود و در یك مفهوم ذهنی بر اساس فقدان دلهره و نگرانی از به مخاطره افتادن ارزش ها و توانمندی های لازم اطلاق می شود.

در رهیافت نوین برای امنیت ویژگی ها و شاخصه هایی را ذكر كرده اند كه در بر گیرندگی خاصی دارد. این شاخصه ها را می توان در كتاب های مربوطه یافت.

● مفهوم امنیت در قرآن

قرآن هرگاه از « امنیت » سخن می گوید بی درنگ از شاخص های توسعه نظیر فراوانی تولید كالاها، گسترش ارتباطات ، پیشرفت علوم و فنون، مسكن ، شهرسازی ، آسایش و رفاه ، رهایی از غم و اندوه ، خوف و ترس و وحشت سخن به میان می آورد.

می توان گفت در فرهنگ قرآن امنیت از یك مفهوم وسیع و در برگیرنده متوازن و عمیقی برخوردار است كه شامل تمام حوزه های زندگی انسان (مادی و معنوی ، فردی واجتماعی ، داخلی و خارجی ، سیاسی و اقتصادی) می شود. امنیت در مفهوم قرآنی آن در سایه تقوا ، توكل ، احترام به حقوق دیگران ،اجرای قسط و عدالت ، برابری و برادری ، دفاع و حمایت از مظلوم و محروم ، برخورد با مفسد و مجرم، دفع فقر مسكنت ، تأمین معیشت و رفاه ، حفظ آزادی های مشروع مردم و حاكمیت معیارهای انسانی و الهی امكان پذیر است.

قرآن مقوله امنیت را در موارد گوناگونی مطرح نموده اهمیت و ضرورت آن را به عنوان سنگ زیرین مؤلفه های تكامل انسان معرفی می نماید، تأكید و توجه قرآن به مقوله امنیت خود نشان دهنده این واقعیت است كه رشد توسعه و شكوفایی در تمام حوزه های زندگی جز در سایه امنیت و آرامش امكان پذیر نخواهد بود. اهمیت امنیت در زندگی انسان از نظر قرآن را با توجه به نمونه های ذیل می توان به دست آورد. امنیت در دوری از بت پرستی حفظ رفاه و آسایش چنان چه حضرت ابراهیم درخواست می كند: «‌خدایا این شهر را امنیت بخش و به مردمان آن از میوه ها روزی گردان (بقره/۱۲۶) و نیز می فرماید: « پروردگارا این شهر را امنیت بخش و فرزندانم را از پرستش بت ها دور نگاه دار».(ابراهیم/۳۵)

در آیه اول پیش از رزق و روزی و مسایل اقتصادی مسئله امنیت را مطرح می سازد و درخواست می دارد كه شهر را امنیت بخشد و با عطف مسایل اقتصادی به مسئله امنیت گوشزد می كند كه یكی از مباحث امنیت شهر بعد اقتصادی است ؛ البته با این روش بیان می دارد كه یكی از مولفه های امنیت ، امنیت اقتصادی است نه تمام آن از این رو با واو عطف آن را بین می دارد.

در آیه دوم آن را عطف به مسئله پرهیز از بت پرستی می كند تا بیان دارد كه یكی دیگر از مؤلفه های امنیت مسئله امنیت روحی و روانی جامعه است كه با بت پرستی و دوری از توحید موجبات ناامنی جامعه و زوال و نابودی آن فراهم می آید.

بنابر این با این دو آیه می توان چنین استنباط كرد كه از شاخص های مهم امنیت مسئله رفاه اقتصادی (آسایش ) و امنیت روحی – معنوی (آرامش) است . بی گمان آن چه حضرت از خدا خواسته است سعادت جامعه است كه چیزی جز آسایش و آرامش نیست . در حقیقت مفهوم قرآنی امنیت یعنی آسایش و آرامش فر دو جامعه كه جز با فراهم آمدن نعمت های مادی (اقتصادی) و نعمت های معنوی (توحید) امكان ناپذیر است.

مؤلفه دیگری كه در قرآن به عنوان شاخصه امنیت مطرح است « امنیت جانی» است خداوند در تبیین « امنیت شهر مكه»‌ و یادآوری این نعمتی می فرماید:

« آیا ندید كه ماحرم امنی را برای آن قرار دادیم در حالی كه مردم را در پیرامون آن (بیرون این حرم) می ربایند آیا به باطل ایمان می آورند و نعمت خدا را كفران می كنند» (عنكبوت /۶۷).

و در جای دیگر می فرماید: « آن ها می گفتند كه اگر هدایت را همراه تو پذیرا شویم، ما را از سرزمین مان می ربایند آیا ماحرم امنی در اختیار آنها قرار ندادیم كه ثمرات هر چیزی از شهر و دیاری به سوی آن آورده شود.»(قصص/۵۷)

پی‌نوشتها:

۱) دین و روان ، ص ۱۷۸.

۲) فرد در جامعه های امروزی ص ۱۲۰

۳) مقدمه ای بر جهان بینی اسلام ، ج ۱-۷ ، ص ۳۴-۴۰

۴) نهج البلاغه ،‌خطبه ۲.

۵) ولایت فقیه ، ص ۱۷

۶) نهج البلاغه ، خطبه ۴۰.

---