وحشت مرگبار پایان جهان

نگاهی به کتاب هایی که درباره آخرالزمان و نابودی کره زمین نوشته شده اند

شایعات و خرافه‌های مربوط به اینکه جهان آخر این هفته نابود می‌شود بخش مهمی از اخبار و شایعات را، حتی در حوزه فرهنگ به خودش اختصاص داده است. جالب است که وقتی حادثه ۱۱ سپتامبر اتفاق افتاد خیلی‌ها توانستند از لابه‌لای پیشگویی‌های نوستراداموس(البته بعد از واقعه) جمله‌هایی در بیاورند که به ظاهر نشان می‌داد نوستراداموس، پیشگوی معروف، قرن‌ها قبل خبر از زمان و وقوع این حادثه داشته است. اینکه طرح این خرافات تا چه حد می‌تواند بر روحیه مردم جهان اثر مثبت یا منفی داشته باشد(که به‌نظر می‌رسد معمولا فرض دوم صحیح است) بماند اما از ایده به پایان رسیدن جهان نمی‌شود گذشت. از آن ایده‌هایی است که جان می‌دهد برای تخیل ذهن یک هنرمند و خلق آثار هنری. در ادبیات هم مانند سینما روی این قضیه در کتاب‌های علمی-تخیلی مانور‌های زیادی داده شده است. در برخی از آثار مثل «مرد مصور» ری بردبری زمین کاملا نابود شده است و بیشتر مردم به فضا رفته‌اند و روی مریخ یا سیاره‌های عجیب و غریب دیگری زندگی می‌کنند. فهرستی از بهترین کتاب‌های آخرالزمانی در سایت‌هایی مانند گاردین و برینز آمده است که خلاصه‌ای از آنها را می‌خوانیم. این کتاب‌ها مسیر تاریک جهانی را تصویر می‌کنند که تمدن انسانی در آن از بین رفته است. نوشتن درباره این موضوع کار دشواری است یکی به این دلیل که تشریح و توصیف چیزی که ندیده‌اید، خلاقیت زیادی می‌طلبد و دوم اینکه زمین به دلایل زیادی در خطر نابودی قرار دارد: از بیماری و جنگ بگیرید تا هجوم سیاره‌های بیگانه. دلیلش البته هر چه باشد نتایجش تقریبا یکسان خواهد بود: آنارشی، قحطی، رنج طولانی و مرگ به کندی. با این حال نویسندگان توانسته‌اند شاهکارهای ادبی در این‌ رابطه خلق کنند.

● جاده (کورمک مک‌کارتی)

سال ۲۰۰۶ منتشر شد و تقریبا در صدر همه فهرست‌های کتاب‌های علمی-تخیلی قرار دارد. آخرالزمانی که فرا‌رسیده و مردم به سیارات دیگر مهاجرت کرده‌اند. مک‌کارتی رمان‌نویس و نمایشنامه‌نویس آمریکایی تاکنون ۱۰ رمان نوشته است که بیشترشان در ژانرهای گوتیک، وسترن و آخرالزمانی بوده است. «جاده» یکی از مهم‌ترین رمان‌های وی است که برنده جایزه پولیتزر هم شد. «جاده» داستان سفر یک پدر و پسر است که بعد از نابودی زمین که باعث از بین رفتن بیشتر جمعیت دنیا شده است، جزو اقلیتی هستند که زنده مانده‌اند و می‌خواهند راهی برای ادامه حیات پیدا کنند. اگر خودتان بچه دارید احتمالا برایتان کتابی دردناک و آزاردهنده‌ای خواهد بود. نام این پدر و پسر در طول داستان مشخص نمی‌شود و فقط آنها را به نام «مرد» و «پسربچه» می‌شناسیم. در طول راه برای رسیدن به ساحلی که تنها امید آنها برای نجات است، با موانع و مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شوند. کتاب نقاط اوج بسیاری دارد ولی در کلیت آن تصویری به شدت عبوس و سیاه برای خواننده مجسم می‌شود. «جاده» پایان خوشی هم ندارد. این کتاب مک‌کارتی توسط حسین آذرنوش به فارسی هم ترجمه شده است.

● جنگ جهانی Z(ماکس بروکس)

بروکس فیلمنامه‌نویس و نویسنده آمریکایی علاقه ویژه‌ای به جهان زامبی‌ها دارد. او پسر مل بروکس(کمدین، کارگردان و بازیگر)‌و آن بنکرافت(بازیگر) است و خودش هم گاهی در تلویزیون ظاهر می‌شود. کتاب «جنگ جهانی Z» درباره جنگی است که زامبی‌ها به راه می‌اندازند و ممکن است منجر به نابودی کره زمین شود. درحقیقت داستان آخرالزمانی است که شما را در تونل زمان به یک برهه ترسناک می‌برد. نثر کتاب چنان زنده و توصیفات آن به‌قدری دقیق است که یکی از بهترین آثار ادبی آخرالزمانی به شمار می‌رود. راوی کتاب چند شخصیت مختلف هستند و این جنگ زامبی‌ها از نمای نقطه‌نظر آنها مطرح می‌شود. این طغیان از جایی در چین آغاز می‌شود و بعد سرتاسر دنیا را آشوب فرا می‌گیرد که باعث هرج‌ومرج و بی‌نظمی و آشوب می‌شود. در حالی که هنوز نسل زامبی‌ها کاملا منقرض نشده است، نشانه‌هایی از زنده شدن آنها به چشم می‌آید و در طول این ماجرا میلیون‌ها نفر از انسان‌ها زندگی‌شان را از دست می‌دهند. «جنگ جهانی Z» چنان تصویر واقع‌گرایانه‌ای از نابودی دنیا ارائه می‌دهد که حتی بدبین‌ترین خوانندگان هم نمی‌توانند از جادوی وحشت چنین واقعه‌ای خودشان را خلاص کنند.

● کوری (ژوزه ساراماگو)

جهانی را که در آن زامبی‌ها وجود دارند یا باکتری‌های بیماری‌زا در همه جا رخنه کرده‌اند و نسل انسان‌ها را به نابودی می‌کشانند، فراموش کنید. ژوزه ساراماگو، نویسنده پرتغالی دست روی یکی از بزرگترین رنج‌های بشری گذاشته است: فقدان بینایی و بعد همین ایده را تبدیل به یک کابوس بزرگ کرده است که سرتاسر زمین را فرا می‌گیرد و ممکن است به نابودی آن بینجامد. (هرچند پایان کتاب ساراماگو امیدوارانه است و «کوری» بیشتر به یک هشدار شبیه است.) کوری تبدیل به یک اپیدمی در شهری بی‌نام می‌شود که می‌تواند نمادی از کل جهان باشد و باعث سقوط کامل جامعه انسانی، اخلاقیات و تمدن می‌شود. شخصیت‌های اصلی کتاب گرد هم جمع می‌شوند و شبیه یک خانواده گرد یک چشم‌پزشک و همسرش جمع می‌شوند که همسر دکتر تنها کسی است که از این اپیدمی به دور مانده و در اصل مثل یک ناظر آگاه فجایعی را که بر سر مردم می‌آید می‌بیند و حتی الامکان سعی می‌کند به عنوان وجدان بیدار جمع عمل کند. آنها را در قرنطینه قرار می‌دهند اما اپیدمی به بیرون هم رسوخ پیدا می‌کند و تمام شهر به سمت نابودی می‌رود. موقع خواندن این کتاب نمی‌توان گفت چه کسی بیشتر مستحق دلسوزی است: همسر دکتر که ناظر همه این اتفاقات است یا مردمی که بینایی‌شان را از دست داده‌اند. «کوری» کتابی نمادین است که نشان می‌دهد چطور مردم با از دست دادن آگاهی‌شان ممکن است جهان و خودشان را به سمت نابودی بکشانند.

● توقف (استیفن کینگ)

استیفن کینگ، نویسنده مشهور آمریکایی خالق بیش از ۲۰۰ اثر ادبی در ژانرهای وحشت و علمی-تخیلی‌ است. برخی از آثار او تبدیل به مشهورترین اقتباس‌های سینمایی شده‌اند از جمله «مسیر سبز» و «رهایی از شاوشنگ» هر دو به کارگردانی فرانک دارابونت. اما کینگ تعدادی از بهترین آثارش از جمله «توقف» را در ابتدای کارنامه کاری‌اش نوشته است. «توقف» یک تریلر فراطبیعی است که کینگ در سال ۱۹۷۸ آن را به رشته تحریر درآورد و خیلی ساده درباره‌اش می‌توان گفت که اثر برجسته‌ای است. کینگ وحشت را در کتابش که دنیا به‌خاطر یک بیماری در معرض نابودی قرار گرفته است، با دقت و خونسردی کامل تشریح می‌کند. صحنه‌ای که در آن یکی از شخصیت‌های اصلی از گرسنگی و تشنگی در یک سلول جان می‌دهد، آنقدر روشن و واضح تصویر شده است که خواننده را می‌لرزاند.

● افسوس، بابل قدیم (پت فرانک)

کتاب سال ۱۹۵۹ منتشر شد و یکی از اولین کتاب‌هایی است که جهان را بعد از آخرالزمان به تصویر می‌کشد. کتاب در دوران نگرانی بر سر سلاح‌های هسته‌ای نوشته شد. داستان در شهر کوچکی در ایالت فلوریدا اتفاق می‌افتد که جنگ هسته‌ای روی آن تاثیر گذاشته است. ارتباط شهر با بقیه نقاط کشور قطع می‌شود و کم‌کم ذخیره غذا و پول آنها به پایان می‌رسد. مردم شهر البته خیلی زود یاد می‌گیرند که چطور باید با این وضعیت کنار بیایند در حالی که یک سرباز کهنه‌کار جنگ کره هدایت آنها را برعهده می‌گیرد و تبدیل به قهرمان می‌شود. در پایان نیروی هوایی می‌خواهد آن افرادی را که زنده مانده‌اند از شهر خارج کند اما هیچ‌یک از آنها نمی‌پذیرند. «افسوس، بابل» نشان می‌دهد که در صورت آغاز جنگ هسته‌ای چطور دنیا می‌تواند به سرعت رو به نابودی برود.

● چکش لوسیفر (لری نیون و جری پورنل)

لوسیفر در افسانه‌ها چیزی شبیه به شیطان است. لوسیفر جوانی خوش‌سیما و مغرور و از خودراضی بود که از آسمان به زمان هبوط می‌کند. اگر به مستندات علمی دانشمندان هم بی‌علاقه باشید باز هم «چکش لوسیفر» برایتان یک رمان جذاب درباره اتفاقات بعد از آخرالزمان خواهد بود. بعد از اینکه تیم همنر، یک فضانورد معروف به مردم اطمینان می‌دهد که ستاره دنباله‌دار جدیدی که کشف شده با زمین برخورد خواهد کرد، مردم آذوقه جمع‌آوری می‌کنند و وحشت‌زده می‌شوند هرچند بقیه دانشمندان با حرف‌های همنر موافق نیستند. دانشمندان کم‌کم درمی‌یابند که ممکن است درباره مسیر ستاره اشتباه کرده باشند و این ستاره در مسیرش به سیاره‌هایی برخورد می‌کند و متلاشی می‌شود که ممکن است هر یک از قسمت‌هایش با زمین برخورد کند و بخشی از کره زمین را نابود کند. این برخورد باعث هفته‌ها بارش بی‌وقفه باران، زمین‌لرزه و سونامی می‌شود که به نابودی کل کره زمین می‌انجامد چون باعث می‌شود غذا و تمام مایحتاج مردم برای ادامه حیات از بین برود. تیم همنر از یک فضانورد آرام و ساکت تبدیل به یک منجی می‌شود. کتاب ممکن است شما را به این فکر هم بیندازد که شاید ما بیش از حد به گفته‌های دانشمندان‌مان تکیه‌ می‌کنیم. اگر زمانی این وسط خطایی رخ داد چه بر سرمان خواهد آمد؟ «چکش لوسیفر» یکی از مهم‌ترین کتاب‌هایی است که درباره زمین بعد از آخرالزمان نوشته شده است و منتقدان آن را تحسین کردند و از طرف مردم هم مورد اقبال قرار گرفت.

ترجمه و گردآوری: صوفیا نصرالهی