قزاقستان

قزاقستان در بازار انرژی جهانی جایگاه مهمی دارد, زیرا این کشور از منابع عظیم نفت و گاز بهره مند است

قزاقستان در بازار انرژی جهانی جایگاه مهمی دارد، زیرا این کشور از منابع عظیم نفت و گاز بهره مند است. بعد از سال ها سرمایه گذاری خارجی در بخش های نفت و گاز قزاقستان، مقامات این کشور پیش تر به ظرفیت تولید بسیار چشمگیر نفت در قزاقستان پی برده اند. قزاقستان اکنون گزینه های کافی برای صدور منابع انرژی خود در اختیار دارد و در دهه آینده می تواند. به یکی از مهم ترین تولید کنندگان و صادرکنندگان نفت و گاز در جهان تبدیل شود. .

● شرح:

▪ نام رئیس جمهوری: نور سلطان نظر بایف

▪ تاریخ استقلال: ۱۶ دسامبر ۱۹۹۱

▪ جمعیت (۲۰۰۵): ۲/۱۵ میلیون نفر

▪ مساحت: ۱۰۵۲۱۰۰ مایل مربع

▪ میزان ذخایر اثبات شده نفت(۲۰۰۵): ۹ تا ۲۹ میلیارد بشکه

▪ میزان ذخایر اثبات شده گاز(۲۰۰۵): ۶۵ تا ۷۰ تریلیون فوت مکعب

▪ میزان تولید نفت خام(۲۰۰۴): ۲/۱ میلیون بشکه در روز

▪ میزان مصرف نفت خام(۲۰۰۴): ۱۵۶ هزار بشکه در روز

▪ میزان تولید گاز طبیعی(۲۰۰۳): ۵۰۰ میلیارد فوت مکعب

▪ میزان مصرف گاز طبیعی (۲۰۰۴): ۵۶۰ میلیارد فوت مکعب

▪ میزان مصرف گاز طبیعی (۲۰۰۳): ۵۵۸ میلیارد فوت مکعب

▪ میزان مصرف گاز طبیعی (۲۰۰۴): ۵۵۰ میلیارد فوت مکعب

▪ میزان ذخایر قابل برداشت زغال سنگ(۲۰۰۳): ۲/۳۴۴۷۹ میلیون تن

▪ میزان تولید زغال سنگ(۲۰۰۳): ۴۵/۸۶ میلیون تن

▪ میزان مصرف زغال سنگ(۲۰۰۳): ۵/۵۸ میلیون تن

▪ ظرفیت تولید برق(۲۰۰۳): ۲/۱۷ گیگاوات

▪ میزان تولید برق(۲۰۰۳): ۴/۶۰ میلیارد کیلووات ساعت

▪ سرانه مصرف انرژی(۲۰۰۳): ۴ /۱۳۵ میلیون بی.تی.یو

▪ شدت انرژی (۲۰۰۳): ۴۲۴۲۸ میلیارد بی.تی.یو به ازای یک دلار تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه سال ۱۹۹۵

▪ میزان انتشار گاز دی اکسید کربن( ۲۰۰۳): ۱۵۰ میلیون تن (زغال سنگ= ۶۵درصد، گاز طبیعی=۱۹درصد، نفت=۱۶درصد).

▪ سرانه انتشار گاز دی اکسید کربن(۲۰۰۲): ۷/۹ تن

قزاقستان، بزرگ ترین ذخایر قابل برداشت نفت و گاز حوزه دریای خزر را در اختیار دارد. در حال حاضر روزانه حدود ۸/۱ میلیون بشکه نفت در منطقه دریای خزر تولید می شود که دو سوم آن به قزاقستان تعلق دارد. این کشور همچنین بزرگ ترین اقتصاد آسیای مرکزی را نیز دارد. در سال ۲۰۰۴، تولید ناخالص داخلی قزاقستان ۳۳ درصد رشد داشت و به ۳۹ میلیارد دلار رسید. در سال ۲۰۰۴، سرانه رشد تولید ناخالص داخلی قزاقستان به ۲۶۱۵ دلار رسید که از این لحاظ می توان قزاقستان را با کشورهای هندوراس و ویتنام مقایسه کرد. این کشور در شش سال گذشته، هر سال رشد اقتصادی چشم گیری را از سرگذرانده است.

رشد صنعت نفت قزاقستان در سال های اخیر همواره روند صعودی داشته است. نفت ۳۰ درصد درآمدهای دولت قزاقستان و حدود ۵۰ درصد درآمدهای صادراتی آن را تشکیل می دهد. بنابراین، مشاهده می شود صنعت نفت، مهم ترین عامل رشد اقتصادی اخیر در قزاقستان بوده است. در سال های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ چند پژوهش اقتصادی درباره اوضاع قزاقستان انجام گرفت و در آنها به وابستگی بیش از حد اقتصاد این کشور به نفت هشدار داده شد. ورود فراوان ارزهای نفتی به کشور می تواند نرخ مبادله ارز را تغییر دهد و به جلوگیری از رشد بخش های غیر نفتی اقتصاد در قزاقستان منجر شود. برخی تحلیل گران معتقدند بدون سرمایه گذاری بیشتر در بخش های غیرنفتی قزاقستان، این امکان وجود دارد که رشد اقتصادی این کشور در دهه آینده دستخوش تزلزل و رکود شود. با این حال، در گزارشی که پیش تر صندوق بین المللی پول منتشرکرده است، به رشد چشمگیر بخش های غیرنفتی اقتصاد قزاقستان اشاره شده است که خود می تواند از بروز مشکلات ناشی از رشد مصرف بخش نفت جلوگیری کند.

دولت قزاقستان برای آن که تأثیر نوسان های بهای نفت و گاز بر اقتصاد این کشور را کاهش دهد، به تشکیل «صندوق ملی نفت قزاقستان» اقدام کرد. موجودی این صندوق در پایان ژوئن ۲۰۰۵ افزون بر ۲/۵ میلیارد دلار بود.

نور سلطان نظر بایف، رئیس جمهوری قزاقستان، از سال ۱۹۷۷ که دبیر کمیته مرکزی حزب کمونیست قزاقستان بود، در سیاست این جمهوری دخالت و حضور داشته است. وی در سال ۱۹۹۰ رئیس جمهوری موقت قزاقستان شد و در نخستین انتخابات ملی که در دسامبر۱۹۹۱ برگزار شد، به ریاست جمهوری این کشور برگزیده شد. وی در سال ۱۹۹۹ بار دیگر رئیس جمهوری قزاقستان شد.

● نفت

قزاقستان سواحل طولانی در کنار دریای خزر دارد و ادعا می کند بیشترین حوزه های نفتی این دریا متعلق به این کشور است. میزان ذخایر نفت این کشور در دریا و خشکی ۹ تا ۲۹ میلیارد دلار برآورد شده است. این کشور دیگر مانند اواخر دهه ۱۹۹۰ یک صادرکننده جز نفت خام نیست بلکه انتظار می رود در یک دهه آینده به یکی از مهم ترین بازیگران بازار نفت تبدیل شود.

این کشور در سال ۲۰۰۴ روزانه افزون بر ۲۲/۱ میلیون بشکه نفت تولید می کرد و تنها روزانه ۲۲۴ هزار بشکه آن را مصرف می کرد؛ بنابراین این کشور روزانه حدود یک میلیون بشکه صادر می کرده است. دولت قزاقستان امیدوار است بتواند تا سال ۲۰۱۵ میزان تولید نفت خود را به ۵/۳ میلیون بشکه در روز برساند.

صادرات نفت قزاقستان نیز به سرعت در حال افزایش است. این کشور نفت خود را از طریق برخی خطوط لوله و زیرساخت های موجود به روسیه و از آنجا روانه بازارهای بین المللی می کند و در قالب سوآپ با ایران نفت خود را از طریق خلیج فارس نیز روانه بازار می کند.

در فاصله سال های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۴، تولید نفت در قزاقستان سالانه ۱۵ درصد رشد داشته و به گونه ای كه تولید این منبع انرژی در قزاقستان در دوره مزبور تقریباً دو برابر شده است. در نیمه اول سال جاری میلادی نیز میزان افزایش تولید نفت خام در قزاقستان حدود ۱۰ درصد اعلام شده است. علت این كاهش تولید را می توان محدودیت های دولت در زمینه سوزاندن گازهای همراه نفت و یا محدودیت های جدید در زمینه «توافقنامه های مشارکت در تولید» (PSA) دانست.

افزایش چشمگیر تولید نفت در قزاقستان در سال های اخیر را می توان نتیجه سرمایه گذاری گسترده خارجی در بخش نفت این کشور دانست. شرکت ملی نفت قزاقستان، موسوم به «کازمونای گاز» (Kazmunaigas) که پیش تر «قزاق اویل» نامیده می شد، در قالب پروژه های سرمایه گذاری مشترک و مشارکت در تولید، پروژه های بین المللی را به مورد اجرا گذاشته است.

در سال ۲۰۰۳، دولت قزاقستان برنامه جدیدی در زمینه توسعه حوزه های نفتی دریای خزر ارائه کرد و براساس آن مقرر شد مناطق جدیدی در فلات قاره این کشور برای جذب سرمایه خارجی عرضه شود. با این حال، در سال گذشته میلادی، دولت قزاقستان محدودیت های جدیدی در زمینه«قراردادهای مشارکت در تولید» وضع کرد. برای مثال، شرکت ملی نفت قزاقستان، که یک شرکت دولتی است، باید دست کم نیمی از سهام «توافقنامه های مشارکت در تولید» را در فلات قاره این کشور در اختیار داشته باشد. همچنین دولت قوانین جدید مالیاتی را در ژانویه ۲۰۰۴ وضع کرد که براساس آن صادرات نفتی مشمول پرداخت مالیات شدند و این مالیات با افزایش بهای نفت افزایش می یافت.

متمم جدیدی که به قانون مالیات های قزاقستان اضافه شده است، سهم دولت از درآمد نفت را به ۶۵ تا ۸۵ درصد افزایش داده است.

هرچند این نکته کاملاً روشن است که دولت در نظر دارد میزان تولید نفت خود را در دراز مدت افزایش دهد، هنوز روشن نیست دولت چه میزان از درآمد حاصل از افزایش تولید و فروش نفت را به خود اختصاص دهد؟

---