تاریخ ایران

در نواحی آذربایجان کنونی ایران که دربرگیرنده کرانه های خاوری و جنوبی دریاچه اورمیه و سرزمین های جنوبی تر آن تا خط قزوین همدان است, قبایل گوناگونی زندگی می کردند که منابع آشوری بر روی هم از آنان به نام «گوتیان» یا «کوتیان و لولّوبیان» نام می برند

● ساکنان پشته ایران در حدود هفتصد سال قبل از میلاد

▪ آمیزه نژادی مردم ایران در آغاز سده هفتم پیش از میلاد بدین شرح بود:

در نواحی آذربایجان کنونی ایران که دربرگیرنده کرانه های خاوری و جنوبی دریاچه اورمیه و سرزمین های جنوبی تر آن تا خط قزوین - همدان است، قبایل گوناگونی زندگی می کردند که منابع آشوری بر روی هم از آنان به نام «گوتیان» یا «کوتیان و لولّوبیان» نام می برند. در حدود سرزمین های مزبور از زبان مهرانی نیز یاد شده است. در ضمن نواحی شمال کوه های «گیزیل بوندا» جزو کشور ماننا بوده و سرزمین های جنوبی تر آن کم و بیش جزو خاک آشور شمرده می شد. در سرزمین های نزدیک تر به کرانه دریای کاسپی (مازندران) و نیمه پایین دره رود قزل اوزن و نقاط شمالی تر آن، پادشاهی های کوچکی وجود داشتند و قبایلی در آنجا می زیستند که دبیران عهد باستان بعدها ایشان را «گِل ها»، «کادوسیان»، و «کاسپیان» و غیره نامیدند و به گمان قوی اینان ساکنان «آندیا» و «زیکرتو»، کشور «دالیان» (دالی ها) و به احتمال «گیزیل بوندا» بودند. بارها «زیکرتو» و «ساگارتی» (یکی از قبایل ماد) را یکی دانسته اند چنانچه این گمان درست باشد، پس در میان اینان، برخی قبایل آریایی نیز وجود داشته اند و وجود برخی نام های آریایی در سده هشتم در سرزمین های مزبور شاهد این مدعی است.

از بخش بالای دره قزل اوزن گرفته - به سمت خاور - تا دشت کویر، سرزمینی بود که آشوریان آن را کشور مادها (مادای) می خواندند [که خود دارای پادشاهی های بیشماری بود]. بخشی از آن سرزمین تحت حکومت آشور قرار داشت.

در نواحی جنوبی تر مادای [یعنی الی-پی که جزو اتحادیه قبایل ماد به حساب می آمد]، قوم عیلامی و کاسی نقش مهمی را بازی می کرد. برعکس در آنسوی شمال، میان ارس و اورمیه و همچنین در کرانه باختری آن دریاچه - به احتمال قومیت هوریانی-اورارتویی برتری داشته است. بخشی از هوریان به احتمال از زمان کهن در ناحیه دریاچه اورمیه می زیستند و بخشی نیز شاید بهنگام استعمار آنجا از طرف اورارتو (در پایان سده نهم و آغاز سده هشتم ق.م) به آن نقاط کوچانده شده باشند چرا که اهالی اورارتو تنها آمیخته از اورارتوییان نبوده بلکه دست کم از پنج عنصر قومی «اورارتوییان» و «هوریان» [که با اورارتوییان نزدیکی داشتند] و «ایبری-ها» و «گرجی-ها» و «ارمنی-ها» آراسته شده بود.

در حدود سال ۷۰۰ ق.م بخش باختری کشوری که بعدها ماد نامیده شد - و در تصرف آشور بود - تا اندازه زیادی از ساکنان اصلی خود خالی شده بود و مهاجران اسیر سوری و فلسطینی و بابلی و دیگر کشورها در آن مسکن داده شده بودند. زبان مشترک اینان نیز چون دیگر بخش های پادشاهی آشور، آرامی بود (یعنی زبان سوری و میان دو رود شمالی). بعدها این ناحیه «آسوری-ماد» نامیده شد با این حال، نفوذ فرهنگی و به احتمال قومی عنصر بابلی در ماد باختری پیش از آن هم - صرف نظر از سیاست انتقال اقوام که آشوریان معمول داشتند - احساس می شد و از دوران پادشاهی کاسیان در بابل آغاز گشته بود.

باری در حدود سال ۷۰۰ ق.م سرزمین هایی که بعدها تحت عنوان «ماد» متحد گشت از لحاظ قومی این چنین رنگارنگ بود.

● دریای مازندران

دریای کاسپین با رویه ای برابر ۳۷۱.۰۰۰ کیلومتر مربع، و حجمی برابر ۷۸.۲۰۰ کیلومتر مکعب، بزرگ ترین دریاچه روی زمین است. دریای کاسپین یک بدنه آب است که از زمین فراگرفته شده و میان ایران و روسیه جا گرفته است.

▪ تاریخچه

برآورد می شود که این دریا ۳۰ میلیون ساله باشد؛ و پیرامون ۵.۵ میلیون سال پیش، از زمین فراگرفته شد. از یافته های غار هاتو در نزدیکی بهشهر مازندران (در جنوب دریای کاسپین) پنداشته می شود که زیست انسانی در این ناحیه به ۷۵.۰۰۰ سال پیش برمی گردد.

▪ نام های گوناگون و گستره کاربرد آنها

در میان یونانیان اقیانوس هیرکانی نامیده می شد. که امروزه به کار نمی رود.

در پارس باستان و نیز ایران امروزی دریای مازندران شناخته می شود. در اسنادی که در مؤسسات معتبر روسیه است آمده که نخستین بار در سده نوزدهم، «نوجین زیس» آن را برای روس ها ثبت نموده و یادآور شده که ایرانیان سده هاست که آن را، دریای تبرستان می خواندند ولی چون واژه مازندران میان بومیان تبرستان جایگزین گشته، اکنون آن را دریای مازندران می نامند (منبع: سفرنامه ملنگوف روسی)، همچنین در میان دانشمندان اسلامی دریای مازندران بروی نقشه ها ثبت می گشته (منبع: دایرة المعارف فارسی استاد مصاحب)، گذشته از آن نام دریای تبرستان به دلیل مجاورت دولت تبرستان به آن بوده است، از سویی، هیرکانیا که در منابع یونانی و لاتین (Hyrcania Maro) آمده (منبع: هرودوت)، و نام های جرجان، ساری، خراسان، گیلان که زمانی بروی این دریا بوده است، همگی به مناطقی از تبرستان باستانی (که مازندران امروزی بجامانده آن است) برمی گردد. (منبع: مازندران و استرآباد، نوشته علی یوسفی نیا).

در کشورهای ترکی زبان بعنوان دریای خزر شناخته می شود. خزر نام قومی زردپوست (منبع: فرهنگ فارسی عمید) است که در بین شمال باختری دریای کاسپین و دریای سیاه سکونت داشتند و به دین یهودیت گرویده بودند. رواج امروزی دریای خزر به طور کلی به زمان اشغالگری روس ها در دوره قاجاریه و کوتاه سازی دست ایرانیان از این دریا برمی گردد (منبع: کتابخانه دیجیتالی دید)

در منابع عربی باستان از این دریا با عنوان دریای قزوین نام برده است. نام قزوین عربی شده نام باستانی کاسپیَن می‌ باشد. این نام امروزه از سوی کشورهای عربی به شکل بحر القزوین استفاده می شود.

اما «دریای کاسپین» که در سطح جهان پذیرفته شده است و عمومیت جهانی دارد. کاسپین خود از نام قوم سفید پوست کاسی (احتمالاً از اقوام مهاجری که از آسیای میانه آمدند) گرفته شده است که بر کرانه های باختری تا جنوب باختری این دریاچه ساکن بوده اند و می باشند و نام های کاشان و قزوین از همین نام برگرفته شده است.

کاس‌ها (کاسی ها)، مادر اقوام کنونی ساکن در حاشیه جنوبی دریای کاسپین هستند. کاسپین، نامی صددرصد ایرانی است و از سه بخش کاس+پی+ین تشکیل شده است. پی در گیلکی به معنی جلگه و دشت بوده و «ین» در گیلکی یکی از علائم جمع می‌باشد. کاسپین در کل به معنی کاس‌های ساکن در جلگه معنی می‌دهد. کاسپین، نام جهانی و باستانی دریای کاسپین است.

همچنین از نام های این دریاچه می توان از آبسکون، تبرستان، و ساری نام برد که امروزه به کار نمی روند.

▪ ویژگی ها

ژرفای آن از شمال به جنوب افزایش می‌یابد. میانگین ژرفای این دریاچه در ناحیه شمالی کم‌تر از ۱۰ متر، در بخش میانی بین ۱۸۰ تا ۷۸۸ متر و در بخش جنوبی که آب‌های کناره ایران را تشکیل می‌دهد به ۹۶۰ تا ۱۰۰۰ متر می‌رسد. تا ژرفای ۱۰۲۵ متری نیز در ناحیه جنوبی این دریاچه گزارش شده است. جهت جریان آب این دریاچه از سمت شمال باختری به جنوب خاوری است. همین جهت جریان و ژرفای زیاد آب در کرانه‌های ایران که باعث کندی حرکت جریان می‌شود منجر به تجمع انواع آلودگی‌های این دریاچه در سواحل ایران به میزانی بیش از کرانه‌های دیگر کشورها می‌شود. این دریا، محیط زیست گرانبهاترین ماهی‌های دنیا است. در بخش جنوبی دریای مازندران و رودخانه‌هایی که به آن می‌ریزند یعنی سواحل مربوط به ایران، ۷۸ گونه و زیرگونه ماهی یافت می‌شود. دریای مازندران یکی از بی‌همتاترین بوم‌شناخت‌های آبی جهان بوده که محیطی مناسب برای زندگی و رشد مرغوب‌ترین ماهی‌های خاویاری جهان است. ۹۰ درصد صید ماهیان خاویاری مختص به این دریا است.

http://gahshomar.blogfa.com/

نویسنده: محسن

ویکی پدیا انگلیسی، Caspian Sea