هنرآشپزی عزادار شد

● رزا منتظمی، نویسنده مشهورترین کتاب آشپزی ایران در گذشت
خواندن عناوینی چون «آشپز معروف ایرانی، مشهورترین معلم آشپزی ایران، مادر کدبانوی ایرانی» می‌توانست شما را خیلی راحت …

رزا منتظمی، نویسنده مشهورترین کتاب آشپزی ایران در گذشت

خواندن عناوینی چون «آشپز معروف ایرانی، مشهورترین معلم آشپزی ایران، مادر کدبانوی ایرانی» می‌توانست شما را خیلی راحت به اسم رزا منتظمی برساند که جمعه شب گذشته در سن ۸۳ سالگی و به دنبال یک بیماری طولانی در تهران درگذشت. منتظمی که بسیاری، الفبای آشپزی را از کتاب «آشپزی ایرانی» او یاد گرفته بودند نزدیک به هشت سالی بود که توان جسمانی‌اش به او اجازه آشپزی را نمی‌داد. منتظمی در گفتگویی عنوان کرده بود «حتی نمی‌توانم یک تخم مرغ عسلی درست کنم و اگر مهمانی برای من بیاید او را به رستوران می‌برم!» ...

این نویسنده معروف متولد سال ۱۳۰۵ در تهران بود. نامش در شناسنامه «فاطمه بحرینی» بود که در سال‌های دور روزنامه اطلاعات خیلی پیش از اینکه سر از نوشتن کتاب درآورد و رزا منتظمی شود خبری از او تحت این عنوان چاپ کرده بود که «دختری در امتحانات نهایی بین مدارس دخترانه و پسرانه شاگرد اول شناخته شده.» منتظمی که در خانواده‌ای متمول بزرگ شده بود بنا بر گفته خودش از سه سالگی هر کاری که از عهده خودش برمی‌آمد، انجام می‌داد اما سال‌های آخر حتی قادر نبود دکمه لباس‌اش را بدوزد!

در قفسه بسیاری از کتابخانه‌های کوچک و بزرگ در کنار کتاب‌های شعر و فلسفه و تاریخ، کتاب او را هم که کتاب آشپزی است می‌توان یافت. او که جزکتاب «هنر آشپزی» کتاب دیگری ندارد درباره تنها و مشهورترین کتاب آشپزی اش گفته بود: «نوشتن اولین چاپ کتاب آشپزی که در سال ۱۳۴۳ منتشر شد، دو سال طول کشید. آن موقع ۲۰۰، ۳۰۰ صفحه بیشتر نبود اما هر سال که برای تجدید چاپ می‌رفت به آن غذاهای جدید اضافه می‌کردم.»

این تجدید چاپ‌ها و اضافه شدن غذاهای جدید به جایی رسید که چاپ ۴۱ این کتاب در دو جلد بیش از ۱۷۰۰ غذای ایرانی و فرنگی را در خود دارد. هر چند کتاب «هنر آشپزی» به صورت دوجلدی درآمده بود اما به گفته نویسنده‌اش هر دو جلد کتابی مستقل هستند و هر کتاب غذاهای مخصوص به خودش را دارد.

منتظمی نوشتن این کتاب را این‌گونه توصیف می‌کرد: «من این کتاب را با زجر نوشتم خیلی‌ها برای مصاحبه با من می‌آیند و می‌خواهند تا چیزی برایشان بگویم اما من حرفی ندارم، ادعایی ندارم، معجزه‌ نکرده‌ام، تنها خداوند در این رشته به من استعداد داد و من هم دنبال‌اش را گرفتم!»

شاید تعجب کنید اگر بدانید اولین ناشر کتاب هنر آشپزی خود منتظمی بود. او در این باره هم گفته بود: «خودم کتاب را به چاپخانه می‌بردم و اگر یک نقطه جابه‌جا می‌شد می‌رفتم و می‌گفتم فیلم را عوض کنید. یک بار کلمه باقالی شده بود «یاقالی» رفتم گفتم باید عوض کنید. شاید دختر جوانی کتاب را خواند و دور شهر راه افتاد دنبال یاقالی! به هر زوری که بود فرم کتاب را عوض می‌کردم!»

رزا منتظمی در کنار نوشتن کتاب از سال ۱۳۳۷ تا قبل از انقلاب در تهران کلاس آشپزی و شیرینی‌پزی هم داشته که کلاس‌هایش هر بار با حضور صدها نفر در کلاس تشکیل می‌شده است.

نکته جالب دیگری که پیرامون چاپ و انتشار این کتاب وجود دارد این است که کتاب «هنر آشپزی» در خلال جنگ هشت ساله ایران و عراق و دوران کمبود کاغذ و مشکلات چاپ برای جلوگیری از فروش با قیمت بالاتر با «دفترچه بسیج اقتصادی» فروخته می‌شد. خریداران در آن زمان هنگام خرید کتاب دفتر بسیج اقتصادی را که مخصوص دریافت اقلام ضروری زندگی در دوران جنگ بود نشان می‌دادند و کتاب «هنر آشپزی» می‌خریدند.

کتاب «هنر آشپزی» هنوز در قفسه‌های کتابفروشی‌ها و کتابخانه‌های ما هست و خواهد بود. کتابی که نویسنده‌اش هرگاه که می‌خواست از خودش بگوید و کتابش، از مردم می‌گفت و رنج‌هایشان. نویسنده‌ای که دیگر در میان ما نیست.

جناب مستطاب نویسنده، کتاب مستطاب آشپزی

بیراه نیست اگر از کتاب «مستطاب آشپزی» هم یادی بکنیم. کتابی که پیش از آنکه مورد توجه و اقبال جویندگان آشپزی قرار بگیرد، توجه و تعجب اهل ادبیات را برانگیخت که با ترجمه‌های نویسنده کتاب سال‌ها بود در دنیای ادبیات اخت گرفته بودند. نجف دریابندری را می‌گوییم؛ نویسنده‌ای که آشپزی می‌کند. نجف دریابندری در مقدمه‌ کتاب مستطاب‌اش آشپزی را از مقوله‌ فرهنگ می‌داند و از دریچه‌ فرهنگ به آشپزخانه و سفره نگاه می‌کند. از او در کتاب مستطاب آشپزی می‌خوانیم:

«اولین نکته‌ای که خواننده‌ گرامی باید بداند این است که هیچ‌کس با خواندن کتاب آشپزی آشپز نمی‌شود؛ اما نکته‌ دوم این است که هیچ آشپزی و نیز هیچ‌کسی که خیال آشپز شدن داشته باشد از کتاب آشپزی بی‌نیاز نیست…» و این ادبیاتی است که در همه کتاب جریان دارد و شما به همان اندازه از نثر دریابندری لذت می‌برید که در همه‌ نوشته‌های دیگرش.

دریابندری همسر فهیمه راستکار، دوبلور پیشکسوت هم هست که متاسفانه این روزها به علت بیماری حضوری در عرصه دوبله ندارد.

سارا جمال‌آبادی