رنو ۵ کوچولوی خاطره انگیز

رنو ۵ یک خودروی افسانه ای است این اعترافی است که بسیاری از کارشناسان خودرو مطرح می کنند

رنو ۵ یک خودروی افسانه‌ای است. این اعترافی است که بسیاری از کارشناسان خودرو مطرح می‌‌کنند. خودرویی که میشل‌بو، طراح معروف پیش از ارائه نخستین نمونه تجاری آن به بازارهای جهانی درگذشت و هیچ‌گاه شهرت جهانی آن را درک نکرد، به یکی از محبوب‌ترین خودروهای جوانان دنیا بدل شد.

رنو۵ شاهکار تاریخی شرکت رنو است که طی سال‌های ۱۳۵۱ و ۱۳۷۳ خورشیدی و در ۲ نسل متفاوت از هم تولید ‌شد و در بیشتر بازارهای جهانی به فروش ‌رسید. آمارها نشان می‌دهند که بالغ بر ۵‌‌/‌‌۵ میلیون دستگاه از این خودروی کوچک، اما پرطرفدار ساخته شده است که البته اکنون شمار اندکی از این لشکر بزرگ و محبوب در سراسر جهان باقی مانده است.

● نسل اول رنو ۵

رنو۵ که از آن به عنوان اولین خودروی‌ هاچ‌بک دنیا یاد می‌کنند در سال ۱۹۷۲ ساخته شد. این خودروی کوچک در حالی برای نخستین بار وارد بازار پرطرفدار خودروهای مینی شده که بدون شک در زمان خود بهترین انتخاب این گروه به شمار می‌آمد. مهم‌ترین مشخصه این خودرو را باید در ساختار بدنه آن جستجو کرد. تا پیش از آن سایر شرکت‌های خودروسازی که به دنبال طراحی خودروهای مینی بودند تصور نمی‌کردند که روزی بتوان چنین خودروهایی را بدون پیچ و تاب‌های رایج خودروهای دهه ۶۰ و ۷۰ روانه بازار نمود. این طراحی بی‌نظیر و ساده حاصل تلاش‌های میشل بو (Michel Boue) بود که متاسفانه پیش از رونمایی از شاهکار طراحی خود در بازارهای جهانی از دنیا رفت.

شاید هم همین نکته بر شهرت رنو۵ افزوده باشد. بو به دنبال طراحی خودرویی کوچک و فشرده بود که عطش گروه سنی جوانان برای سوارشدن بر خودرویی ارزان، اما پرشتاب را برآورده سازد. در نسل اول رنو۵ موتور سنگینی دیده می‌شد که از رنو۴ قرض گرفته شده بود، موتوری بزرگ و جاگیر که سهم قابل توجهی در وزن زیاد نسل اول رنو۵ داشت.

رنو۵ از آن دسته خودروهایی است که در مدت طولانی تولید خود، دستخوش تغییرات فنی و ریزه‌کاری‌های زیادی شد، از دستگیره درها گرفته تا ساختار موتوری، بسیاری از موارد همواره در حال تغییر بودند.

نتیجه این تغییرات را می‌شد در نسخه‌های متنوع این خودرو بخوبی مشاهده کرد با این حال یک چیز همواره ثابت و دست‌نخورده باقی مانده بود و آن چیزی نبود جز ساختار بدنه ساده و کلاسیک این خودرو که الهام‌بخش طراحان زمانه خود بود. مدیران وقت رنو بخوبی می‌دانستند که ظاهر کوچک و پشت خمیده رنو۵ است که عطش طرفداران چنین خودرویی را برطرف می‌کند.

تغییراتی که از آن صحبت شد در نسخه‌های بعدی یعنی رنو۵ آلپاین (رنو۵ دو در) و رنو۷ (که توسط یکی از زیرشاخه‌های رنو موسوم به Renault ‌‌ـ‌ FASA‌‌‌ در اسپانیا تولید می‌شد) بخوبی دیده می‌شود.

رنو۵ حتی به بازار آمریکای شمالی رسیده بود و این درحالی بود که در این منطقه از جهان مردم به سوار شدن به خودروهای بزرگ و کشیده عادت داشتند، اما این کوچولوی دوست‌داشتنی حتی در میان خودروهای بزرگ‌تر از خود نیز حرف‌های زیادی برای گفتن داشت. در آمریکای شمالی رنو۵ را تحت عنوان Le Car می‌شناختند. در حقیقت Le Car با کمی‌ تغییرات جزئی تنها برای بازار آمریکای شمالی ساخته می‌شد، اما نکته جالب اینجاست که برنامه تولید و فروش آن تا سال ۱۹۷۶ به تأخیر افتاد و دلیل آن هم تقاضای بسیار زیاد برای این خودرو در بازار اروپا بود. به همین دلیل مدیران رنو تصمیم گرفتند که ارائه این محصول را در منطقه آمریکای شمالی به عقب بیندارند. آن روزها سوارشدن بر رنو۵ در اروپا کلاس خاص خود را داشت. نسخه آمریکای شمالی رنو۵ دارای موتور ۱۲۹۷ سی‌سی بود که ۵۵ اسب بخار توان تولید می‌کرد و عملا یکی از قدرتمندترین نسخه‌های رنو۵ محسوب می‌شد.

بتدریج نسخه‌های قوی‌تری از رنو۵ طراحی و روانه بازار می‌شد. یکی از این نسخه‌ها رنو۵ توربو بود که از آن در مسابقات رالی استفاده می‌‌کردند. شکل و شمایل رنو۵ حتی در این نسخه نیز حفظ شده بود، چراغ‌ها همان وضعیت و شمایل قبلی را داشتند و تنها پنل درها بود که دستخوش تغییر شده بودند. در حقیقت می‌توان گفت حضور رنو۵ در مسابقات رالی با نسخه توربوی آن آغاز شد.

کسب مقام‌ها و نشان‌های متعدد در رالی معتبر سراسر جهان که شروع آن به رالی مونت‌کارلو در سال ۱۹۷۷ باز می‌گردد همگی نشان از قدرت بالا و مانوردهی قابل قبول رنو۵ داشتند. موفقیت‌های این خودرو در رالی‌های مختلف تا پایان دهه ۸۰ و سال‌های آغازین دهه ۹۰ نیز ادامه داشت. از ژان راگنوتی به عنوان اولین قهرمانی یاد می‌شود که با این خودرو در رالی‌های جهانی به مقام نخست دست یافت و آن رالی همان رالی معروف و تاریخی ۱۹۷۷ مونت‌کارلو بود. در آگوست سال ۲۰۰۶ گزارشی از سوی مجله خودروی Auto Express منتشر شد که در آن آمده بود تنها ۳۱۷ دستگاه رنو ۵ از مجموع حدود ۲۱۷ هزار دستگاهی که تا سال ۱۹۸۴ در انگلیس به ثبت رسیده بودند در خیابان‌ها و جاده‌های این کشور تردد می‌کردند.

در نسل اول رنو۵ در مجموع ۸ مدل موتور برای این خودرو طراحی و ساخته شد که از ۸۴۵ سی‌سی تا ۱۳۹۷ سی‌سی گنجایش موتور و از ۳۶ اسب بخار تا ۱۶۰ اسب بخار توان داشتند. نخستین موتور حداکثر سرعت ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت را به خودرو اعطا می‌کرد. این رقم در نسخه‌های بعدی به ۱۳۵، ۱۴۰، ۱۵۱ و ۱۷۵ کیلومتر بر ساعت نیز رسید. ۲ نسخه آخر نسل اول که موتورهای توربو به شمار می‌آمدند ۱۸۵ و ۲۰۱ کیلومتر بر ساعت حداکثر سرعت داشتند و صفر تا ۱۰۰ را نیز به ترتیب در ۹‌/‌۶ تا ۱‌‌/‌‌۹ ثانیه طی می‌کردند. در میان این هشت مدل موتور ۲ مدل اتوماتیک بودند که حداکثر سرعت ۱۴۰ و ۱۴۲ کیلومتر را برای رنو ۵ به ارمغان می‌آوردند.

● پوست‌اندازی در نسل دوم

نسل دوم رنو۵ از جهات مختلف با نسل نخست تفاوت داشت. خودروهایی که در این سری تولید می‌شدند نه‌تنها از حیث کیفیت ساختار بدنه بلکه از بعد موتوری نیز بهینه شده بودند. نسل دوم این خودرو در حد فاصل سال‌های ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۶ تولید ‌شدند. اصلاحاتی که در رنو۵ جدید صورت گرفت موجب شد تا آن را به عنوان «ابر ۵» یا «سوپر سرعت» بنامند. استفاده از شیشه‌های برقی و سیستم ترمزهای دیسکی در چرخ‌ها از جمله تغییراتی بود که در نسل دوم رنو۵ دیده می‌شد. پوسته بدنه کاملا جدید بود، با این حال ساختار آن تقریبا دست‌نخورده باقی مانده بود. در نسل دوم این خودرو پلتفرمی‌ برای ساخت ون(Van) آن نیز تعریف شده بود که البته در کشورهای مختلف با نام‌های متفاوتی شناخته می‌شد. در انگلیس و ایرلند به آن Renault Extra، در فرانسه، اسپانیا، پرتغال و ایتالیا Renault Express و در کشورهای آلمانی زبان نظیر آلمان و اتریش Renault Rapid گفته می‌شد. تغییر نگاهی که در نسل دوم این خودرو صورت گرفت نتایج خوبی به همراه داشت که یکی از آنها ساخته شدن GT Turbo بود.

نکته: بالغ بر ۵‌‌/‌‌۵ میلیون دستگاه از این خودروی کوچک، اما پرطرفدار ساخته شده است که البته اکنون شمار اندکی از این لشکر بزرگ و محبوب در سراسر جهان باقی مانده است.

این خودرو در سال‌های پایانی دهه ۸۰ و آغازین دهه ۹۰ خودروی محبوب طرفداران سرعت و مسابقات رالی بود. البته مشکلاتی نیز وجود داشت. این خودرو ضریب آلایندگی نسبتا بالایی داشت و به همین دلیل در برخی مناطق اروپا امکان استفاده از آن وجود نداشت با این حال نمی‌شد در برابر عطش سیری‌ناپذیر علاقه‌مندان به رنو۵ توربو سدی ایجاد کرد! در فاز دوم تولید این خودرو رنو GTE نیز ساخته شد. این خودرو ۹۴ اسب بخار قدرت داشت و گرچه از حیث سرعت به گرد توربو نمی‌رسید اما مهندسان رنو توجه زیادی به زیبایی درون آن کرده بودند.

با نزدیک‌شدن به پایان هزاره دوم، مدیران ارشد رنو کم‌کم به فکر خداحافظی با رنو۵ افتادند. با طراحی و ساخت رنوClio در سال ۱۹۹۰ افسانه رنو۵ تقریبا به پایان خود نزدیک شد. در این زمان رنو ادامه ساخت رنو۵ را به کارخانه‌ای در اسلوونی واگذار کرد و پس از ۶ سال یعنی در سال ۱۹۹۶ افسانه رنو۵ پس از ۲۴ سال تولید پایان یافت.

● پایان افسانه رنو ۵ در ایران

پرونده ساخت جهانی رنو۵ در کارخانه‌ای در کشور اسلوونی به پایان رسید و بسته شد، اما این پرونده همچنان در ایران باز است هر چند با نام‌ها و البته کیفیت‌هایی متفاوت! پای رنو۵ از طریق شرکت سایپا و در سال ۱۳۵۵ به ایران باز شد. در آن سال این شرکت خودروساز اقدام به واردات خودروی رنو۵ به صورت ساخته‌شده از فرانسه کرد. البته ۴ سال قبل از آن یک سری از دانشجویانی که در خارج از کشور تحصیل کرده بودند چند دستگاهی از این خودرو را به کشور وارد کرده بودند که دل بسیاری را ربوده بود،‌ اما از سال ۱۳۵۶ سایپا رسما شروع به مونتاژ این خودروی کوچک فرانسوی کرد. به عقیده کارشناسان، مدل‌های ۳ در این خودرو که در سال‌های ۱۳۵۵ و ۱۳۵۶ در ایران تولید می‌شدند، بهترین و باکیفیت‌ترین مدل‌های تولیدشده این خودرو در ایران تا به امروز بوده‌اند. از پایان سال ۱۳۵۶ تولید نسخه ۵ در این خودرو نیز آغاز شد تا رنو۵ برای بسیاری از سلیقه‌ها و خانواده‌های کوچک یک انتخاب مناسب و ارزان باشد. با گذشت حدود ۷ سال از تولید این خودرو در کشور مدیریت سایپا تصمیم به تولید نسل دوم رنو۵ که بتازگی به بازار آمده بود می‌گیرد، اما هزینه‌های بالای تغییر قالب‌های بدنه امکان تولید نسل دوم این خودروی مطرح جهانی را در ایران منتفی کرد. با این حال این شرکت بیکار نماند و در سال ۱۳۶۵ و به جای تولید نسل دوم، خودرویی با تزئینات داخلی جدید و جذاب و موتور ۱۰۰۰ سی‌سی به جای موتور ۹۵۰ سی‌سی قبلی روانه بازار نمود. تا سال ۱۳۷۲ رنو۵ روی خط مونتاژ سایپا دیده می‌شد.

البته مدل‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ این خودروی فرانسوی نیز وجود داشته که آخرین رنوهای فرانسوی مونتاژ شده سایپا محسوب می‌شوند. در حد فاصل سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۲ و همچنین سال ۱۳۷۴ خودروهایی تحت نام رنو ۵ صادراتی تولید می‌شدند که دارای لوازم اضافی همچون سانروف، رینگ‌های ایتالیایی، موکت کف، میله درون در‌ها و موارد دیگر بودند.

در حالی که رنو۵ با کیفیت مناسب و قیمت ارزان و مشخصات راضی‌کننده جای خود را در بازار ایران محکم کرده بود در سال ۷۲ پراید جایگزین این خودرو شد. با این حال این پایان افسانه رنو۵ در ایران نبود. در سال ۱۳۷۶ این ققنوس افسانه‌ای محبوب جوانان دوباره تحت نام سپند۱ توسط پارس‌خودرو به چرخه تولید بازگشت و ۲ سال بعد سپند ۲ و سپند جوانان با تغییراتی جزئی تولید شدند. پارس‌خودرو با داخلی‌سازی ۹۰ درصدی رنو ۵ فرانسوی و تغییر نامش به سپند قصد داشت بازار جدیدی برای خود باز کند، اما کیفیت پایین سپند و قدرت کمتر موتورش باعث شد که خیلی‌ها رنو۵ دست دوم را به سپند صفر کیلومتر ترجیح دهند. اما پارس‌خودرو قصد نداشت دست از سر این پلتفرم جادویی بردارد. پس از سپند نوبت به پی‌کی رسید.

تغییرات و اصلاحات زیادی در شاسی و بدنه رنو ۵ صورت گرفت تا این خودرو بتواند جای کافی برای موتور قدرتمند پراید را در دل خود باز کند. پی‌کی‌ها در نسخه‌های ۱۱۰۰ سی‌سی، ۱۳۰۰ سی‌سی کاربراتوری، ۱۳۰۰ سی‌سی کاربراتوری سی ال سی و ۱۳۰۰ سی‌سی انژکتوری تولید ‌شدند. نوستالژی رنو ۵ در کنار موتور پرشتاب و قدرتمند پراید بار دیگر چشم‌ها را به جمال کالبد جوان‌پسند رنو ۵ در بازار ایران روشن کرد. در آخرین فاز، تغییراتی در ساختار بدنه پی‌کی صورت گرفت تا شمایل جدیدی از رنو ۵ را در خاطره ایرانیان به یادگار بگذارد. در این تغییر، کشیدگی قسمت‌های کناری و عقبی به روی چرخ‌ها ‌رسید. این تغییر آخرین اصلاحاتی بود که در افسانه خودرویی به نام رنو۵ صورت می‌گرفت.

مهدی پیرگزی