استرس و مسافرتهای تجاری

استرسهای مسافرتی ممكن است به عنوان یك واكنش رفتاری, احساسی یا ذهنی كاركنان به صورت فردی نسبت به نیازها و شرایط ناشی از مسافرتهای كاری پی درپی نگریسته شود

بـا گستــرش اقتصـاد جهانی، سفرهای بین المللــی در دنیای پهناور به صورت گسترده ای در دو دهه اخیر افزایش یافته است. از سال ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۶ تعداد مسافران هوایی از ۶۰۰ میلیون به ۸۵۰ میلیون نفر افزایش یافته است و طبق گزارشهای سازمان توریسم جهانی، افزایش سالانه ۵ تا ۱۳ درصد مشاهده می شود.

بنابراظهارات اداره بازرگانی ایالات متحده، سفرهای تجاری ۳۰ درصد از مجموع مسافــرتهــای هـوایی بین المللی را تشكیل می دهد.

سلامتی و بهداشت جسمی كاركنان در اثر افزایش مسافرتهای بین المللی به خطر می افتد و آنها در معرض بیماریهایی همچون بیماریهای معده، عفونت و جراحت قرار می گیرند كه شناخته شده هستند.

بنابراین، ارتقاء و نگهداری سلامت مسافران كاری، یك نگرانی مهم و از حقوق كاركنان است.

افرادی كه در بخشهای بهداشت شغلی در آژانسهای بین المللی و شركتهای چندملیتی كار می كنند، به خوبی نسبت به نیازهای سلامتی كاركنانشان آشنا و آگاهند. اما هنوز، به ندرت در رابطه با سلامت مسافران كاری و استرسها به عنوان یك موضوع مجزا پرداخته اند.

با آنكه كاركنان و متخصصانی كه با آنها درتماسند، تاثیر استرس مسافرت و اهمیت تعادل بین زندگی و كار برای مسافران را درك می كنند، با وجود این، موضوعها همچنان به صورت گسترده ای نادیده گرفته می شوند. اما هم اكنون هوشیاری نسبت به اثر نیروی نهفته استرس مسافرت روی كیفیت كاری و پیشرفت در اهداف تجاری درحال افزایش است به خصوص استرسهای تجربه شده توسط تصمیم گیرندگان اجرایی. بانك جهانی درحدود ۱۰۰۰۰ كارمند و مشاور را از ۱۸۰ كشور استخدام كرده است كه حدود ۴۰۰۰ نفر از آنها، مدیران و كارشناسان فنی هستند كه به منظور كمك به كشورهای درحال توسعه به مناطق مختلف جهانی سفر می كنند.

تماسهای پزشكی با این كاركنان به متخصصان بهداشت كاری بانك جهانی ثابت كرده است كه استرس و فشار یك مشكل مشترك میان مسافران تجاری است.

یك بررسی روی درخواستهای بیمه پزشكی در نیمه دهه ۱۹۹۰ م.ثابت كرده كه بیشتر این درخواستها مربوط به كارمندانی بوده كه به سفرهای تجاری می رفته اند، كه در زنان ۱۶ درصد و مردان ۸۰ درصد بیشتر بوده است.

ولی شگفت انگیزترین موضوع این است كه درخواستهای مربوط به بیماریهای روانی دو تا سه برابر نسبت به دیگر (بیماریها مانند عفونت و جراحت و...) برای مسافران بیشتر از غیرمسافران (مسافرت نكرده ها) افزایش داشته است.

این مسئله خصوصاً قابل توجه است، زیرا این كاركنان عموماً از فرهنگهای گوناگون هستند و از بیشتر آنها انتظار نمی رود تا به درمانهای روانی دستیابی داشته باشند، مگر در شرایط حاد

● عوامل فشار روانی

بانك جهانی سرگرم یافتن جواب این سوال است كه چه عواملی در ایجاد فشارهای روانی موثرند. چندین عامل مهم برای استرسهای مسافرتی به نظر رسید كه مهمترین آنها را می توان تاثیر سفرهای تكراری روی زندگی خانوادگی و شخصی افراد، احساس منزوی بودن به هنگام سفر، آثار هواپیمازدگی (مثل خواب آلودگی و مشكلات تمركز حــواس) و انبـاشته شدن كارها نام برد. علاوه بر این موارد مسافران همچنین گزارش كرده اند كه این مسافرتها پاداشی برای آنها بوده است، زیرا آنها توانسته اند كار مهمی را در همكاری نزدیك با مشتری انجام دهند.

نتایج فشارهای شدید بسیار مهم بود، زیرا مسافران مجرب را كه در سفرهای بین المللی گسترده عادت كرده انـد، تحت تاثیـــر قرار می دهد.

این كاركنان بسیار پرانگیزه و آموزش دیده بوده و تمایلی به شكایت آشكار از استرس ندارند. ولی حقیقت این است كه بسیاری از فشارهای خانوادگی و خصوصی گزارش شده حاكی از آن است كه استرس زیادی روی آنها بوده است.

تحقیقات مربوط به بهداشت شغلی بانك جهانی، استرس و هواپیمازدگی را به عنوان مشكلات اصلی برای مسافران تجاری خود بیان كرده است.

مذاكراتی كه با بخشهای پزشكی دیگر سازمانها صورت گرفته، نگرانیهای مشابهی را درباره كاركنانی نشان داده است كه به سفر می روند. اما هنوز استنباط جامعی از عوامل تشكیل دهنده استرسهای به دست نیامده است، هرچند این مشكل بیش از یك موضوع فردی بوده است. بنابراین، به منظور اعتبار بخشیدن به اهمیت فشارهای مسافرت و هواپیمازدگی برای مسافران و سازمانهای استخدام كننده آنها، لازم بود تا متخصصان بهداشت سازمانهای مختلف را گردهم آورند تا اگر مسائل مربوط به استرس در سازمانها معمول باشند، مداخله ای برای افراد و سازمانها صورت پذیرد تا از مشكلات و مسائل بهداشتی و سلامتی بیشتر جلوگیری شود. بنابراین، شناخت شرایط و كم و كیف استرسهای مسافرت و همچنین شناخت بهترین كارها برای تخفیف و یا جلوگیری از استرس و مشكلات روانی میان كاركنانی كه به مسافرت تجاری می روند و توسعه مسیر تحقیقات در آینده مهم می شود. به منظور تحقق بخشیدن به این اهداف، بانك جهانی یك گردهمایی دوروزه به نام فشارها و مسافران تجاری و بهداشت سازمانی را در واشنگتن برگزار كرد. محور اصلی همایش این بود كه بحث پیرامون فشار مسافرت را به عنوان استراتژی بهداشت سازمانی برای سازمانهایی رونق بخشد كه مسافران بین المللی دارند.

● نگرانیهای مشترك

تقریباً ۱۰۰ متخصص سلامتی و كارشناس بهداشت مسافرت، همچون متخصصان مدیریت و منابع انسانی از هفت كشور در كنفرانس حضور یافتند كه نمایندگی بیش از ۵۰ سازمان را برعهده داشتند. در این كنفرانس نمایندگانی از سازمانها و شركتهایی نظیر خدمات مراقبتهای پزشكی و تولید و مراقبتهای پزشكی، تولیدات شیمیایی نفت و گاز، خطوط هوایی، بانكها، سازمان ملل، دانشگاهها، مراكز پزشكی، جنرال الكتریك رویال داچ شل، چیس مانهاتان بانك، زیمنس، آ.بی.ام، كورنینك و نظایر آن حضور یافتند.

مركز بهداشت شغلی بانك جهانی و حمایت كننده مالی آن یعنی كالج آمریكایی بهداشت محیط شغل (ACOEM) در همایش استرسهای مسافرت دیدگاههای مختلف را در مورد این مشكل گردآوری كرد. هرچند توافق كلی در همایش، درمورد مسافرتهای كاری به عنوان تجــربــه ای مثبت بود، اما بیشتر شركت كنندگان با این موضوع موافق بودند كه فشارهای مسافرت شامل هواپیمازدگی، خستگی و فروپاشی خانواده از پیامدهای متداول مسافرتهای بین المللی پی درپی بوده است. بسیاری نیز اذعان كردند كه این معضلات تاحدی مشكل پنهانی در سازمانهایشان بوده است، ولی تاثیر استرسهای مسافرتی به عنوان یك مشكل كاری در اولویت نگریسته نمی شده است.

▪ بیش از ۲۵ سخنران رئوس مقالات خود را به شرح زیر عنوان كردند:

۱ ) استرسهای مسافرتی:

استرسهای مسافرتی ممكن است به عنوان یك واكنش رفتاری، احساسی یا ذهنی كاركنان به صورت فردی نسبت به نیازها و شرایط ناشی از مسافرتهای كاری پی درپی نگریسته شود. آثار شامل خستگی و فرسودگی، افت و خیز در حوصله افراد، روابط خانوادگی از هم گسیخته و روابط كاری و كاهش اثربخشی دركار است. منابع فشارها نیز شامل منطقه زمانی مسافرت، جدائیهای مكرر از اداره مركزی و زندگی شخصی و خانوادگی، اضافه كاری و نحوه مدیریت افراد است. برای افراد، حفظ سلامتی، رفاه، روابط اجتماعی خوب و عملكرد خوب دركار مهم است.

یك مطالعه روشن ساخت، مسافران كاری كه برای دوره هــای خیلــی طولانی به سفر می روند ممكن است استرس كمتری از دیگر همكاران خود كه سفر نمی كنند داشته باشند. هرچند شاید افراد با زمینه های كاری متفاوتی موردبررسی قرا رگرفته باشند. یك مطالعه درمیان هسمران مسافران كاری بین المللی ثابت كرده است كه اثرات مسافرتهای تكراری بر خانواده، سبب ایجاد مشكلات احساسی و فروپاشی روابط خانوادگی گردیده است.

برای سازمانها، نگرانیهای حفظ نیروی كار سالم و اثربخش برای رسیدن به اهداف سازمان مهم است. مسئولیت برای فهم و انجام هر كاری درمورد استرس كاری میان كارمندان و مدیران و سازمان تقسیم می شود و همه در آن سهیم هستند.

۲ ) هواپیمازدگی و عملكرد:

سیستم های چندگانه بدن در اثر تغییر مناطق زمانی در سفر، هركدام به نسبت مختلف تنظیم می شوند و حتی افراد مجرب هم احتمالاً عملكردی كمتر از مقدار بهینه اثربخشی در كار را بعد از مسافرت در فقط تعدادی مناطق زمانی انجام می دهند. هواپیمازدگی و فرسودگی می تواند روی حوصله و تعادل و رفتار افراد تاثیرگذارد و این نكته قابل توجهی برای شركتهایی است كه با كاركنانی پی درپی به مسافرت می روند.

چندین كارشناس اروپایی و آمریكایی در زمینه هواپیمازدگی اطلاعات اخیر را درمورد تاثیر منطقه زمانی به عملكرد ذهنی و جسمی را به همراه پیشنهادهای زیر به عنوان مدیریت این مشكل ارائه دادند:

ـ در مقصد، اجازه یك زمان استراحت به افراد بدهند، به جای اینكه مستقیماً و به سرعت به جلسه مذاكره بروند؛

ـ استفاده از رژیم غذایی مناسب؛

ـ ورزش كردن در سفرهای كاری؛

ـ یك روز مرخصی قبل از حركت از خانه یا بعد از خانه و اداره مركزی.

۳ ) خطرات سلامتی جسم در سفر:

چندین كارشناس پزشكی مسافرت، خطرات سلامتی جسمی برای مسافران بین المللی از جمله رفتارهای خطرآفرین خود را بررسی كرده اند. موضوع لخته شدن خون در میان مسافران توجه خاصی را به خود اختصاص داده است.

علایمی كه در مسافرت باید مراقب آنها بود، شامل درد مداوم در عضله ساق پا، ورم مچ پا، سینه یا مشكلات تنفسی است و هركدام از مسافران به محض مشاهده هریك از این آثار باید به پزشك مراجعه كنند.

منبع:JOURNAL OF ORGANIZATIONAL EXCELLENCE

مترجمان: دكتر محمد اسماعیل انصاری و محمدرضا سایه آفتابی

---