سایه ژنرال بر پاكستان

۱۰هزار پاكستانی میانه رو به تازگی در خیابان های پاكستان حضور یافتند و خواهان پایان یافتن حكومت نظامی شدند در این راستا به «بی نظیر بوتو» نخست وزیر پیشین اسلام آباد كه اكنون در تبعید به سر می برد, پیشنهاد بازگشت به كشورش و تلاش برای پیشبرد دموكراسی می شود

۱۰هزار پاكستانی میانه‌رو به تازگی در خیابان‌های پاكستان حضور یافتند و خواهان پایان یافتن حكومت نظامی شدند. در این راستا به «بی‌نظیر بوتو» نخست‌وزیر پیشین اسلام‌آباد كه اكنون در تبعید به سر می‌برد، پیشنهاد بازگشت به كشورش و تلاش برای پیشبرد دموكراسی می‌شود.

میانه‌روهای حامی غرب، بوتو را پادزهری در برابر افراط‌گرایی می‌دانند. شاید آمریكا پیش از جنگ عراق از چنین فراخوانی برای دموكراسی حمایت می‌كرد، اما با دشواری‌ها و ناكامی‌های این جنگ، مقام‌های دولت جورج بوش، رئیس‌جمهور آمریكا و همچنین برخی از كاندیداهای ریاست‌جمهوری سال ۲۰۰۸ از حزب دموكرات با هوشیاری عمل می‌كنند زیرا می‌ترسند دموكراسی راهی به سوی بی‌ثباتی باشد.

آنها بیم دارند هرگونه تغییری حتی در جهت مثبت، امنیت آمریكا را به خطر اندازد. جورج پركویچ، تحلیلگر برجسته بنیاد صلح بین‌المللی كارنگی، وضعیت مباحثه‌ها درباره دموكراسی پاكستان را چنین توصیف می‌كند.

چپ‌ها و راست‌ها در آمریكا می‌گویند در حال تكرار برخی از اشتباه‌هایی هستیم كه در عراق مرتكب شدیم، نمی‌فهمید كه پاكستان تغییر نمی‌كند؟

میانه‌روهای پاكستان این نگرش‌های آمریكایی‌ها را خطرناك و ناامیدكننده می‌دانند و گلایه می‌كنند درست زمانی كه به بازگشت دموكراسی باور پیدا كرده‌اند، آمریكا آنها را دست‌تنها گذاشته است.

رسول بخش‌رئیس، تحلیلگر پاكستان می‌گوید: در كجای جهان اسلام جایی را دیده‌اید كه در آن جنبشی در طول سه ماه فعال باشد اما حتی یك گلوله توسط معترضان شلیك نشود؟ این شرایط، شرایطی بی‌نظیر است. درگیری‌های آمریكا در پاكستان فراوان است.

گمان می‌رود اسامه‌بن‌لادن و دیگر رهبران برجسته شبكه القاعده در نواحی قبیله‌ای، در مرز مشترك میان پاكستان و افغانستان پنهان شده‌اند و برای تجدید قوا با هدف آغاز حمله‌های بین‌المللی می‌كوشند.

به گفته مقام‌های پاكستانی، اگر چه ژنرال پرویز مشرف، رئیس‌جمهور پاكستان به شدت به اعضای القاعده در شهرهای پاكستان حمله كرده اما در كنترل نواحی قبیله‌نشین پاكستان توانمند عمل نكرده است.

منتقدان مشرف می‌گویند، دستگاه اطلاعات جاسوسی پاكستان چشم خود را بر فعالیت نیروهای طالبان كه درگیر حمله به نیروهای آمریكا در افغانستان بوده‌اند، بسته‌اند.

میانه‌روهای پاكستانی معتقدند خود در این زمینه بهتر می‌توانند عمل كنند. آنها باور دارند برای نبرد با شبه‌نظامیان روش‌های نظامی به‌تنهایی جواب نمی‌دهد و باید برنامه‌های اقتصادی و سیاسی برای جلوگیری از نفوذ و گسترش افراط‌گرایان به كار گرفته شود. به نظر آنها یك حكومت غیرنظامی می‌تواند بهتر از حكومتی نظامی در این زمینه عمل كند.

كارشناسانی چون رئیس و پركویچ می‌گویند قسمت بزرگتر جمعیت پاكستان و ارتش این كشور میانه‌رو هستند و احتمال كمی وجود دارد كه اسلام‌آباد آنقدر بی‌ثبات شود كه كابوس مقام‌های غربی از تسلط و كنترل سلاح‌های هسته‌ای این كشور به دست افراط‌گرایان تعبیر شود.

فردریك گریر، كارشناس پاكستان در بنیاد كارنگی می‌گوید:«ژنرال مشرف كه اصلاح پاكستان را فراموش كرده، كم‌كم در حال از دست دادن محبوبیت خود است.» مشرف وعده اصلاحات دموكراتیك را به مردم پاكستان داده اما نیروهای نظامی این كشور بیش از پیش جامعه را به تصرف درآورده‌اند.

اقتصاد پاكستان رشد پیدا كرده اما تغییرات بلندمدت در سیاست‌های آموزشی این كشور اجرا نشده و ‌احزاب سیاسی و دستگاه قضایی این كشور ضعیف‌تر شده است. كریستین فیر، یك كارشناس دیگر بنیاد كارنگی می‌گوید:هر چه مدت حكومت نظامی‌ها بیشتر باشد،‌آنها ضعیف‌تر می‌شوند. پاكستان تنها با تمرین دموكراسی می‌تواند به سوی دموكراسی پیش برود.

ترسیتا شافر از مركز مطالعات استراتژیك و مطالعات بین‌الملل یادآوری می‌كند كه دموكراسی در پاكستان پیشتر شكست‌خورده است. در واقع دموكراسی در پاكستان با جمعیت ۱۴۹ میلیون نفری و چند پاره از نظر خاستگاه قومی، با فساد درآمیخته و چندین بار با سلطه ارتش عقیم مانده است.

خانم بوتو و نواز شریف، رقیب وی و از دیگر نخست‌وزیران پاكستان در آخرین اقدام دموكراتیك پاكستان در دهه ۱۹۹۰، با توسل به تاكتیك‌های تسلط كامل قدرت توسط برنده به تضعیف دولت یكدیگر پرداختند.

در پشت صحنه نیز ارتش پاكستان به دخالت در امور می‌پرداخت و معیارهای اعتمادساز را بیشتر به نابودی می‌كشاند. ارتش سپس قدرت را در دست گرفت و حكومت غیرنظامی را یك شكست اعلام كرد.

استفان پی‌كوهن، كارشناس موسسه بروكینگز می‌گوید:«لازم است رهبران نظامی و غیرنظامی پاكستان روشی منسجم را برای كاهش نقش ارتش در عرصه سیاسی و در عوض تضمین نقش آن در دفاع ملی، همانگونه كه در تركیه و آمریكای لاتین رخ داده، انتخاب كند.»

كوهن می‌گوید:«ترس من این است كه دیر بشود. می‌ترسم برای تشكیل جامعه مدنی در پاكستان كه بتواند در برابر فشار روزافزون رادیكال‌های تندرو مقاومت كند، دیر بشود. می‌ترسم برای انطباق ارتش با استراتژی‌ای كه به عقب‌نشینی موفق خود منجر شود،‌ دیر بشود.»

برخی از اعضای كنگره آمریكا و برخی كارشناسان در داخل و خارج دولت بوش در طول یك سال گذشته خواهان بازنگری سیاست آمریكا در برابر پاكستان شده‌اند.

آنها معتقدند كمك‌های مالی آمریكا به پاكستان در این زمینه باید در نبرد علیه ترور مشروط شود و بیشتر به توسعه و آموزش اختصاص یابد اما مقام‌های دولت بوش به حمایت عمومی از ژنرال مشرف ادامه داده‌اند. كاندیداهای دموكرات ریاست‌جمهوری آمریكا نیز با محافظه‌كاری به حمایت از ژنرال می‌پردازند.

هیلاری كلینتون می‌گوید:«مشرف نسبتا ضد دموكراتیك شده اما ما برای كنترل نواحی قبیله‌نشین پاكستان به وی متكی هستیم و بدون حمایت او جنگجویان القاعده و طالبان احیا خواهند شد.»

سناتور جان‌ادوارد از هیلاری هم صریح‌تر سخن می‌گوید: با توجه به قدرت تندروان اسلامی، هیچ راهی برای درك اینكه چه نوع دولتی می‌تواند جانشین مشرف شود، وجود ندارد.

پركویچ، تحلیل‌گر بنیاد كارنگی می‌گوید:«دیپلماسی پیچیده آمریكا باید در توافق بر سر انتقال آرام قدرت از دست ارتش پاكستان به دست غیرنظامیان نقش واسطه داشته باشد اما هیچ كدام از احزاب آمریكا به پاكستان نمی‌اندیشند و مشكل همین‌جاست.

دیوید رد

ترجمه: اندیشه شمسی

منبع:‌نیویورك تایمز