تجربه فضایی تازه در لوکیشنی جدید

نگاهی به سریال «خسته دلان»

مجموعه خسته دلان نخستین تجربه «سیروس الوند» کارگردان موفق سینما در عرصه تلویزیون است. او در این اثر هم چون آثار سینمایی اش دغدغه و دل مشغولی هایش را مطرح کرد.

«خسته دلان» بخشی از زندگی مردم و اقشار مختلف در جامعه با فرهنگ ها و آداب گوناگون است که در قطار خسته دلان عازم سفر شدند.

کارگردان به زندگی اقشار مختلف جامعه به بهانه سفر سرک می کشد تا انسان های اطراف خود را دقیق تر به ما معرفی کند. «محمد هادی کریمی» داستان های سریال را با حساب و کتاب و درایت نگاشته است. فیلم نامه قوی و محکم او، روابط موجود میان شخصیت ها و جایگاه شان در قصه و کشمکش های داستانی موجود میان آن ها، آن قدر پر رنگ بود که هرگز از فضای کوچک قطار خسته نشدیم. این سریال چند شخصیت ثابت داشت که هر یک از این شخصیت ها قصه خود را روایت می کردند.

البته در هر قسمت مسافرانی وارد می شدند و قصد سفر داشتند و هر یک داستان هایی را رقم می زدند. هر کوپه قطار نشانه ای از یک خانواده و تمامی قطار جامعه را تشکیل می دهد. مبدأ و مقصد قطار مشخص است و حرکت قطار نشان می دهد که عمر در حال سپری شدن است. کوتاه بودن زمان سفر با قطار دلیلی است تا قصه های سریال با ساختاری اپیزودیک ساخته شود. تنوع بازیگران ثابت و میهمانی که هر قسمت داستانی را روایت می کنند، در جذب مخاطب تأثیرگذار بود. هر یک از بخش های سریال به دلیل کوتاه بودن اپیزود و ساختار آن پرداخت درستی داشت و خیلی سریع روایت می شد. به هر یک از اپیزودها نگاه ویژه شده بود و بر مبنای هر داستان کارگردان سعی می کرد، با نگاهی متفاوت اثرش را جلوی دوربین ببرد.

«خسته دلان» اثری جاده ای به شمار می آید که در سفر زندگی، حکایت های تازه ای از درون سفرها کشف می شد و مفاهیم خود را در قالب پیام های اخلاقی به بیننده منتقل می کرد. در «خسته دلان» شاهد ورود شخصیت های متفاوت جامعه بودیم که هر کدام از یک طبقه، شغل، فرهنگ و زبان بودند. البته آن ها یک نقطه نظر مشترک داشتند و آن هم خسته دلی است. زیرا به بهانه سفر با قطار داستان دراماتیک و دنیای درون خود را روایت می کردند. «خسته دلان» سریالی آپارتمانی نبود و بیننده فضای جدیدی را در لوکیشنی جدید تجربه می کرد. سبک قصه گویی در این سریال نیز متفاوت بود و ذهن بیننده را با خود درگیر می کرد. مونتاژ و صداگذاری بسیار دقیق و با وسواس انجام شده بود.

تصویربرداری سریالی طولانی در یک لوکیشن آن هم در قطاری معمولی، کاری دشوار و چالش برانگیز است. «خسته دلان» از لحاظ کارگردانی و اجرا، پروژه سختی بود که یک گروه حرفه ای به کارگردانی «سیروس الوند» توانستند آن را انجام دهند. صدای حرکت و لرزش های قطار در حرکت طبیعی خوب، از آب درآمده بود.

از جذابیت های سریال در تکنیک تولید می توان به ساخت ماکت قطار اشاره کرد که بسیار خلاقانه است. دکور قطار کمی بزرگ تر از اندازه واقعی ساخته شده و فضاهای داخلی پهن تر و جادارتر بود تا حرکت عوامل فنی و بازیگران راحت تر و تصویربرداری و مانور بازیگران نیز راحت تر باشد. تصاویر سریال با توجه به شرایط خاص و لوکیشن محدود (قطار) از نقاط مثبت این مجموعه محسوب می شود. جلوه های ویژه مناسب و پرده کروماکی فضاهای بیرونی کار به خوبی توسط «ایرج عاشوری» به تصویر در آمد که از آن برای باور پذیر نشان دادن فضای داخلی قطار و قطار در حال حرکت بهره برده بود.

تلفیق کروماکی و پلاتو اگر چه ریسک بود اما تجربه ای موفق در تلویزیون محسوب می شد. ساخت صندلی ها، تخت و پنجره قطار را خود راه آهن انجام داد تا متناسب با دکور قطار ساخته شود. اجزای قطار قابلیت جا به جایی داشت تا متناسب با میزانس و دکوپاژ تغییر کند. طراحی قطار را «مجید میرفخرایی» و ساخت آن را «اصغر رحمانی» بر عهده داشت.

تنوع موضوع و اپیزودیک بودن هر داستان، کار را برای کارگردان راحت کرده بود البته بیننده نیز اگر یک قسمت از سریال را نمی دید چیزی را از دست نمی داد. بیننده در «خسته دلان» با چشم اندازهای بصری و نوع قاب بندی های غنی رو به رو می شد که حاصل تجربه های سینمایی «سیروس الوند» است. البته چیدمان میزانسن ها و طراحی و حرکات دوربین در فضای محدود و بسته قطار کار سختی است اما کارگردان با مهارت این کار را انجام داد و قصه را پیش برد.

«الوند» در بازی گرفتن از بازیگران حرفه ای مهارتی خاص دارد و به خوبی می داند چگونه از استعداد و توانایی حرفه ای آن ها بهره برد.

در این مجموعه صدا نیز نقش مهمی در باورپذیری حرکت قطار ایفا کرده است.

«قاسم افشار» یکی از خوانندگان محبوب کشور است که صدای زیبا و دل نشین او را روی تیتراژ و گاهی هم در متن سریال «خسته دلان» می شنیدیم. «سیروس الوند» اشعار ترانه های اثر خود را مرتبط با مضمون داستانش سرود تا برای بیننده خاطره انگیز و ماندگار باشد.

کارگردان به اعتبار حضور خود در سینما از بازیگران صاحب نام و چهره های حرفه ای هم چون داوود رشیدی، کوروش تهامی، ابراهیم آبادی، سعید پیردوست، امین تارخ، علی نصیریان، مسعود رایگان، آناهیتا نعمتی و پردیس افکاری در سریال خود بهره برد تا بیننده قصه ها را به شیوه ای جذاب دنبال کند. حضور بازیگران برجسته سینما و تلویزیونی از امتیازات این سریال به شمار می آمد.

«داوود رشیدی» بازیگر پیشکسوت و با تجربه سینما، تئاتر و تلویزیون در نقش رئیس قطار بازی خوبی را ارائه داد. رئیس قطار دلسوزی که در کنار مشکلات زندگی شخصی خود هر قسمت با مشکلات و مسائل مسافران قطار رو به رو می شد و سعی می کرد این مشکلات را برطرف کند.

«سعید پیردوست» ایفاگر نقش معاون و یا کنترل چی بلیت بود. او خیلی روان و راحت بازی می کرد.

نقش دکتر قطار را «کوروش تهامی» بازی کرد. او دکتری کم حرف بود و به کارش تخصص داشت و حضور او در قطار یکی از رکن های مؤثر بود و برخی از اتفاقات در کوپه او به وقوع می پیوست.

«خسته دلان» ریتم یک دست و روانی داشت. ابتدا قرار بود این سریال توسط «بهرام بهرامیان» کارگردان سریال موفق و جنجال برانگیز «ساعت شنی» ساخته شود اما به دلیل طولانی شدن پیش تولید کار این امر محقق نشد و او از کارگردانی «خسته دلان» منصرف شد و سپس «محسن شایان فر» تهیه کننده اثر پیشنهاد کارگردانی سریال را به «سیروس الوند» داد. «الوند» از جمله فیلم سازانی است که برای نخستین بار قطار سریال «خسته دلان» را به حرکت در آورد و در جذب مخاطب خود موفق عمل کرد.