چهارشنبه, ۱۰ بهمن, ۱۴۰۳ / 29 January, 2025

مجله ویستا

همکاری رژیم شاه با اسرائیل در طرحهای نظامی منطقه ای

روابط ایران و رژیم صهیونیستی اسرائیل به دو دوره همکاری استراتژیک و خصومت آشکار تقسیم می‌شود. دوره محمد‌رضا شاه دوره همکاری استراتژیک میان ایران و اسرائیل است و دوره جمهوری اسلامی، دوره دشمنی آشکار میان ایران و رژیم صهیونیستی می‌باشد.

روابط ایران و اسرائیل در دوره شاه را باید در دو سطح تحلیل داخلی و بین المللی بررسی کرد. نظام پهلوی از طریق کودتای نظامی با حمایت و احتمالاً دخالت مستقیم مشاوران نظامی امریکایی تثبیت شده بود و بنابراین وابستگی استراتژیک به ایالات متحده داشت. دینی که محمدرضا شاه در قبال امریکا داشت حمایت از منافع امریکا در منطقه خلیج فارس، خاورمیانه و بویژه آسیای میانه و قفقاز بود که حوزه نفوذ رقیب بزرگ امریکا یعنی اتحاد شوروی بود. به عبارت دیگر، امریکایی‌ها در یک موفقیت بزرگ توانسته بودند همسایه جنوبی اتحاد شوروی را که بزرگترین کشور خاورمیانه هم بود تحت نفوذ درآورند.

در دوره محمد‌رضا شاه و پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، امریکا جایگزین استعمار پیر انگلیس در ایران گردید. به تدریج آشکار شد که ایران و اسرائیل از سوی طراحان استراتژی ایالات متحده به عنوان قدرت منطقه‌ای متحد امریکا در نظر گرفته شده‌اند. آنگونه که هانتینگتون اشاره می‌کند بر مبنای طرح امریکا، قدرتهای غالب منطقه‌ای یا «هیولاهای محلی»۱شروع به ایجاد شدن کردند: برزیل در امریکای جنوبی، آفریقای جنوبی در جنوب افریقا، اسرائیل در خاورمیانه، ایران در خلیج فارس، هند در شبه قاره، و ویتنام شمالی در هندوچین (Beit-Hallahmi, ۱۹۸۸: ۱۹۵) و (Huntington, ۱۹۷۳: ۵).

در تحقیق حاضر، سابقه همکاری رژیم شاه در طرحهای نظامی منطقه‌ای با اسرائیل و نقش نظامیان ایرانی در حمایت از موجودیت اسرائیل بررسی شده است.

همکاری میان رژیم پهلوی و اسرائیل پس از به رسمیت شناختن اسرائیل توسط ایران و عمدتاً از سال ۱۳۳۳ (۱۹۵۴) یعنی دوران پس از مصدق آغاز شد. این تعاملات که در ابتدا در قالب همکاری‌های محدود اقتصادی آغاز شده بود، به همکاری‌های گسترده نظامی ـ‌امنیتی و تأمین نفت اسرائیل ـ بویژه در دوره‌های بحرانی رژیم صهیونیستی همچون دوران جنگ با اعراب و تحریم نفتی غرب توسط اعراب- منتهی شد. اتحاد استراتژیک شاه و رژیم صهیونیستی از نیمه دوم دهه ۳۰ تا دهه ۵۰ شمسی (نیمه دوم دهه ۵۰ تا دهه ۷۰ میلادی) بود که ایران و اسرائیل به عنوان بازوهای منطقه‌ای امریکا مطرح شدند.

در این دوران، این دو کشور در چند عرصه با یکدیگر همکاری کردند. در عرصه بین‌المللی برجسته‌ترین همکاری ایران و اسرائیل، در قضایای مربوط به فلسطین بویژه جنگ های اعراب و اسرائیل و تامین نفت اسرائیل از سوی شاه بود. همکاری ساواک و موساد، دخالت نظامی و اطلاعاتی ایران و اسرائیل در مسائل منطقه‌ای بطور آشکار و نهان و خرید تسلیحات از اسرائیل، نمونه‌هائی از همکاریهای دو رژیم بود. روابط این دو نظام بیشتر در دو چارچوب اقتصادی‌ ـ استراتژیک (نفت) و نظامی ـ امنیتی بوده است.

آنچه در این تحقیق به عنوان همکاری‌های نظامی ایران و اسرائیل مورد مطالعه قرار گرفته است عبارت است از:

۱) آموزش نیروهای نظامی و اطلاعاتی ایران و مبادله اخبار میان دو کشور، کمک نظامی‌ـ اقتصادی(نفت)

۲) اطلاعاتی (در زمینه اعراب و گروه‌های مبارز فلسطینی) ایران به اسرائیل، خرید تسلیحات از اسرائیل، دخالت‌های نظامی

۳) اطلاعاتی ایران و اسرائیل بویژه در عراق، دخالت نظامی ایران در شورش داخلی عمان و همکاری ایران و اسرائیل به منظور بهره‌برداری از جنگ داخلی یمن.

لازم به ذکر است که درباره آمار و اطلاعات مربوط به موضوع تحقیق، منابع مطمئن و دقیقی در دسترس نیست و محققین و نویسندگان ایرانی و خارجی به مصاحبه و خاطرات، اسناد منتشر شده از جمله اسناد لانه جاسوسی و اطلاعات روزنامه‌ای، استناد کرده‌اند. به علاوه درباره آمار کلی همکاری‌های نظامی ـ تسلیحاتی و اقتصادی نیز ـ به جز آمار تقریبی فروش نفت ـ به منبعی دست نیافتم.

● زمینه‌های همکاری نظامی ایران و اسرائیل

روابط ایران و اسرائیل بر پایه دو اصل امنیت برای اسرائیل و ایران (Reppa, ۱۹۷۴: ۹۶-۹۸) و نفت برای اسرائیل، امریکا و اروپا (Reppa, ۱۹۷۴: ۸۵) شکل گرفته بود. به عبارت دیگر، در کنار عوامل داخلی، ابر قدرت های جهانی نیز در تحکیم این نوع روابط مؤثر بودند.

در ابتدای تشکیل دولت رژیم صهیونیستی، ایران از اولین کشورهایی بود که ـ پس از ترکیه ـ اقدام به شناسایی دو فاکتو اسرائیل در سال ۱۳۲۸ کرد و کنسول‌گری ایران در بیت المقدس تشکیل شد. جلال آل احمد در سفرنامه خود به اسرائیل در این باره می نویسد:

«ایران از معدود کشورهای مسلمانی بود که با اسرائیل روابط دیپلماتیک برقرار کرد و طبیعی است که این امر، باعث خرسندی خاطر حکومت اسرائیل شد... برای اسرائیل که در یک منطقه مسلمان‌نشین از جهان، به کلی تک افتاده بود، چه چیزی طبیعی‌تر از اینکه دست دراز تنها کشور منطقه را که به سمتش دراز شده بود با شادی بسیار بفشرد. اما پشت این ظاهر طبیعی، و در متن روابط پیچیده سیاست خارجی، این دوستی به ظاهر بی شایبه، پر از رمز و راز بود (آل‌احمد، ۱۳۷۴: ۱۰۴).

در دوره مصدق روابط ایران و اسرائیل قطع شد و سفارت ایران در بیت المقدس تعطیل شد. متعاقب وقفه‌ای که در دولت مصدق در روابط ایران و اسرائیل به وجود آمد و پس از کودتای سال ۱۳۳۲ (۱۹۵۳)، مابین سالهای ۱۹۵۴ تا ۱۹۷۳، میان محمد‌رضا شاه و رژیم صهیونیستی ائتلافی دوستانه شکل گرفت. کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ نفوذ امریکا در ایران را حداکثر کرد بطوریکه محمد‌رضا شاه بقای خود را مدیون امریکایی‌ها می‌دانست. بنابراین در راستای هماهنگی با اولویت های سیاست خارجی ایالات متحده، روابط خود را با اسرائیل گسترش داد. کودتای جمال عبدالناصر در مصر در ۱۹۵۲ یکی از عوامل بین‌المللی بود که اشتیاق ایران و اسرائیل و ترکیه را برای ائتلاف با یکدیگر می‌افزود. ناصر که با شوروی هم پیمان بود ناسیونالیسم عربی را در کشورهای مسلمان و عرب ترویج می کرد و از اینرو در برابر ایران که ضد شوروی بود و ناسیونالیسم عربی را برنمی تابید، قرار گرفت. منافع ایران پهلوی و رژیم صهیونیستی در اینجا به هم نزدیک شده بود (حاجی یوسفی، ۱۳۸۲: ۱۱۴-۱۱۲).

در دوران سلطنت محمد‌رضا شاه، عوامل و علایق مشترکی نظیر جهت‌گیری و وابستگی دو کشور ایران و اسرائیل به بلوک غرب بویژه ایالات متحده امریکا، ضدیت با اتحاد جماهیر شوروی و بلوک شرق، مخالفت با رادیکالیسم عرب باعث نزدیکی تهران و تل‌آویو شد. شاید از بعد کلان بین‌المللی مهمترین علت همسویی ایران و اسرائیل آن بود که از سوی بلوک غرب، این دو در کنار پاکستان به عنوان متحدین نظامی منطقه‌ای در نظر گرفته شده بودند.

در همین راستا، سفارتهای امریکا و اسرائیل درباره مسائل منطقه‌ای به صورت هماهنگ عمل می‌کردند. ارتباط سفارت امریکا و اسرائیل و همسویی سیاست‌های آنها در اسناد لانه جاسوسی (سفارت امریکا) بوضوح و به کرات به چشم می‌خورد. این اسناد حاکی از مبادله اطلاعات میان امریکا و اسرائیل درباره ایران و کشورهای عربی بوده، و همسویی این دو کشور را در سیاستهایشان نشان می‌دهند. همچنین این اسناد بیانگر آن هستند که درباره محورهای ذکر شده میان رئیس هیئت اعزامی اسرائیل به ایران و سفیر سیاسی امریکا در ایران ملاقات صورت می‌گرفت. (اسناد لانه جاسوسی (۳۱)، ۱۳۷۹: ۴۰۴۰) و (اسناد لانه جاسوسی، شماره ۱۹ «امریکا حاکی اشغالگران قدس») و (اسناد لانه جاسوسی (۳۳)، ۱۳۷۹: از جمله در ص ۴۳۹۰).

خط مشی مشترک «دکترین اتحاد پیرامونی» بن گوریون۲، اولین رئیس جمهوری اسرائیل، و سیاست «ناسیونالیسم مثبت» محمد‌رضا پهلوی موجب ایجاد و تحکیم مناسبات دو کشور ایران و اسرائیل شد (حسینی سمنانی، ۱۳۷۷: ۴). به موجب دکترین اتحاد پیرامونی، اسرائیل می‌بایست روابط خود را با کشورهای اطراف جهان عرب، بویژه ترکیه و ایران، توسعه می‌داد. از نظر بن گوریون، تحکیم روابط دوجانبه با چنین کشورهایی در دراز مدت می‌توانست اسرائیل را از انزوای سیاسی خارج کند و منافع اقتصادی ـ امنیتی این کشور را در برابر کشورهای عربی تامین کند. بدین‌سان پس از سقوط دولت دکتر مصدق و به قدرت رسیدن مجدد شاه، نفوذ اسرائیل در سطوح مختلف گسترش یافت. (جدید بناب، ۱۳۸۵: ۲۰۸).

ایران و شوروی در این زمان درباره خطر ناسیونایسم عربی و موج ناصریسم، و نیز خطر اتحاد شوروی باهم توافق داشتند و تشکیل جمهوری متحد عربی (مصر و سوریه) در ۱۹۵۸ و کودتای عبدالکریم قاسم در عراق آنها را در این باره مصمم‌تر کرد. (Segev, ۱۹۸۸: ۷۱-۷۳).

روابط ایران و اسرائیل به دلیل آنکه امنیت منطقه خلیج فارس و خاورمیانه را بر پایه منافع اروپا و امریکا تضمین می‌کرد، ادامه می‌یافت (Reppa, ۱۹۷۴: ۱۶۴). همچنین اروپائیان به تنش اسرائیل ـ اعراب به عنوان انگیزه‌ای برای رونق بازار اسلحه و بهترین شرایط برای واردات نفت ارزان می‌نگریستند و بنابراین در لزوم ادامه این شرایط شکی نبود (Reppa, ۱۹۷۴: ۱۶۲).

در حالی که نظام شاه به سوی میلیتاریسم فزاینده حرکت می کرد از همکاری ها و تجارب دولت میلیتاریستی اسرائیل، که از نظامی ترین دولت های معاصر است، بهره برد.

تاریخ قدیمی یهود منشا تفکر نظامی اسرائیل است. تاریخ قدیم یهود چنانکه تورات نقل می‌کند یک تاریخ نظامی است. ارتش موسی، یهود و داوود ـ بنا به نوشته های تورات موجودـ مدام در حال جنگ با دشمنان یا جنگ‌های داخلی بودند. در این باره «بن گوریون» چنین می‌گوید: «براساس آنچه کتاب مقدس برای ما نقل می‌کند تاریخ قدیم اسرائیل در درجه اول تاریخ نظامی اسرائیل است. یهودا [خدای بنی اسرائیل] با آشوری‌ها، بابلی‌ها، مصری‌ها، کنعانی‌ها، آموری‌ها، فارس‌ها، یونانی‌ها و رومی‌ها جنگید». (به نقل از: ربابعه، ۱۳۶۸: ۶۵).

مورخین ارتش اسرائیل به منظور تثبیت این تفکر نظامی، نهایت تلاش خود را بکار گرفتند تا آنچه را که تاریخ نظامی یهود می‌نامند از آن استخراج کنند. شیوه مرسوم آنها این بود که میان نبردهای عبرانی در گذشته بسیار دور و جنگ‌های دولت اسرائیل در حال حاضر، ارتباط محکمی برقرار سازند تا قبل از هر کس، این پندار را به خود بقبولانند که دارای رسالت و ماموریتی الهی هستند. بنابراین، جنگ یک جبر تاریخی است و برای یهودیان، توسل به جنگ امری اجتناب‌ناپذیر می نماید. در همین حال، چون بسیج یک ارتش بزرگ، تنها از طریق تبدیل جامعه اسرائیل به یک ملت مسلح ممکن بود، گسترش این ایده ضروری به نظر می‌رسید. زیرا جنگ باید در هاله‌ای از تقدس قرار گیرد تا شرف پیوستن به خدمت مقدس سربازی به آرزویی تبدیل شود که همه در پی آن هستند. آنها به این آیه تورات استناد می‌کردند: «هر محلی که کف پایتان برآن قرار گرفت بر اساس آنچه به موسی گفته‌ام به شما اعطا می‌کنم» (ربابعه، ۱۳۶۸: ۶۸-۶۶).

● همکاری‌های نظامی ایران پهلوی و رژیم صهیونیستی اسرائیل

در عرصه نظامی چهار‌گونه همکاری میان ایران پهلوی و رژیم اسرائیل انجام پذیرفت. نخست، آموزش نیروهای نظامی ایران از سوی اسرائیلی‌ها؛ دوم، همکاری‌های امنیتی میان ساواک و موساد؛ و سوم، خرید تسلیحات از اسرائیل (حاجی یوسفی،۱۳۸۲: ۱۱۹-۱۱۵) و چهارم، عملیات مشترک نظامی ـ امنیتی ایران و اسرائیل که بصورت پنهان و آشکار در خاورمیانه انجام پذیرفت. این همکاریها در سه مورد عراق، عمان، یمن با دخالت‌های نظامی آشکار همراه بود و در سایر موارد به صورت مبادله اخبار اطلاعاتی ـ امنیتی و سیاست مداخله پنهان (ارسال اسلحه، آموزش نیروهای نظامی و کمکهای مالی) بود.

ایران و اسرائیل از نظر همکاری‌ها دارای دو بعد داخلی و بین‌المللی بودند. مهمترین آثار این همکاری در عرصه داخلی، استفاده سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) از تجربیات سازمان اطلاعاتی موساد بود. در عرصه بین‌الملل، رژیم پهلوی با این شعار که «دشمن دشمن من، دوست من است» بیش از هر چیز به دنبال متحدی در برابر اعراب بود که با نقش منطقه‌ای ایران در منطقه هماهنگ باشد. به دلیل حمایت امریکا از اسرائیل، دوستی با اسرائیل دقیقاً در راستای منافع مشترک ایران و امریکا یا به عبارت دیگر سیاست‌های کلی واشنگتن بود. (حاجی یوسفی، ۱۳۸۲: ۱۱۹).

همکاری نظامی بین ایران و اسرائیل از تابستان ۱۳۳۶ (۱۹۵۷)، زمانی که دکترین آیزنهاور اعلام گردید، آغاز شد. امریکا در دکترین جدید به دنبال این بود که سیاست خاورمیانه‌ای خویش را برای جلوگیری از نفوذ شوروی فعال‌تر سازد. سیاست خارجی امریکا در قبال ایران در این زمان، بر دو پایه پشتیبانی از حکومت ایران و تحکیم قدرت آن از یکسو و تقویت نیروهای مسلح ایران از سوی دیگر استوار بود. (گازیوروسکی، ۱۳۷۱: ۲۱۵-۱۲۳ و ۲۴۴). پیش از آن، از سال ۱۹۵۴، همکاری‌های نظامی ایران و اسرائیل در قالب آموزش نیروهای ساواک توسط موساد به شکلی نه چندان آشکار، جریان داشت (Beit-Hallahmi, ۱۹۸۸: ۱۱).

الف) خرید تسلیحات از اسرائیل

همکاری‌های نظامی ایران و اسرائیل گسترده بود و شامل همکاری درباب فروش اسلحه و نیز آموزش نیروهای ایرانی در حوزه جنگ زمینی، اطلاعات، ضد اطلاعات و نیروهای هوایی بود. اسرائیل در ایران رسماً وابسته نظامی۳ داشت.

همکاری‌های نظامی دو طرف تا سرنگونی رژیم پهلوی ادامه داشت. در تحکیم و گسترش این روابط، سرهنگ یعقوب نیمرودی۴، وابسته نظامی اسرائیل در ایران، و ارتشبد حسن طوفانیان، معاون تسلیحاتی وزارت جنگ، نقش محوری ایفا کردند. نیمرودی، یهودی عراقی‌الاصل متولد بیت‌المقدس بود. (جدید بناب، ۱۳۸۵: ۲۱۲) و از سال ۱۹۶۸ که از خدمت نظامی در دولت اسرائیل بازنشسته شده بود به عنوان دلال اسلحه کار می‌کرد. (Beit-Hallahmi, ۱۹۸۸: ۱۴).

در دهه ۱۹۶۰/۱۳۴۰ سفارشات تسلیحاتی ایران از اسرائیل رشد پیدا کرد. این در حالی بود که ایران در همان سالها هم از شوروی و هم از امریکا، سلاح خریده بود. شاید یکی از مهمترین دلایل این موضوع پیروزی اسرائیل در جنگ با اعراب و بویژه جنگ شش روزه ۱۹۶۷ و نیز، اعلام بیطرفی امریکا در جنگ هند و پاکستان بود که نشان دهنده ناکارایی پیمان سنتو۵ بود. همچنین فعالیت‌های اطلاعاتی در سازمان سه جانبه، میان ایران، اسرائیل و ترکیه افزایش یافت. گرچه سازمان سه جانبه تا اندازه‌ای نقش کمیته ضد براندازی سنتو را بازی می کرد، ولی برای اعضای آن مزیتی روشن داشت، چون جایگاهی را بدون حضور امریکا، انگلیس و پاکستان فراهم می‌آورد. (گازیوروسکی، ۱۳۷۱: ۲۷۱).

از جمله معروف‌ترین خریدهای تسلیحاتی شاه از اسرائیل، مسلسل‌های یوزی۶ بود. در ژانویه ۱۹۶۳ رئیس ستاد ارتش۷ اسرائیل، زوی تزور۸ از ایران دیدار کرد و این دیدار طلیعه گسترش همکاری‌های نظامی دو کشور بود. پس از توافقات انجام شده میان ایران و اسرائیل، ایران مقادیر قابل توجهی سلاح یوزی از اسرائیل خرید. زمانی که ملک فیصل در ۱۹۶۵ از ایران دیدار کرد سربازان ایرانی در رژه خود مسلح به این سلاحها بودند. این سلاحها با دستور مستقیم شاه توسط ژنرال طوفانیان از اسرائیل خریداری گردید. همچنین قراردادهای متعددی برای تعمیر هواپیماهای جنگنده مانند هواپیمای F-۸۶ در اسرائیل به امضای مقامات ارتش دو کشور رسید. (Segev, ۱۹۸۸: ۳۹).

یکی از پروژه‌های مشترک ایران و اسرائیل، توسعه موشک‌های دوربرد با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای بود. این موشک‌ها از تولیدات خود اسرائیل بود و تحقیقات مربوط به آن از دهه ۱۹۵۰ آغاز شده بود. در بهار ۱۹۷۷ شیمون پرز، وزیر دفاع اسرائیل، در تهران موافقتنامه محرمانه‌ای برای تولید یک موشک پیشرفته، امضا کرد. ایران باید هزینه این طرح را از طریق معادل یک بیلیون دلار نفت صادراتی به اسرائیل می‌پرداخت. همچنین ایران موظف بود یک فرودگاه ویژه، یک کارخانه مونتاژ، و سایتی برای آزمایشات گسترده‌تر فراهم می‌ساخت (Beit-Hallahmi, ۱۹۸۸: ۱۱). این پروژه با سقوط شاه به پایان رسید و جزئیات آن زمانی آشکار شد که جمهوری اسلامی ایران، اسناد مربوط به سفارت اسرائیل را چاپ کرد. این اسناد همچنین آشکار کردند که اسرائیل قصد داشته نظر ایران را برای پروژه «لاوی»۹ جلب نماید که طرحی بلند پروازانه برای تولید جتهای جنگنده مدرن۱۰ با جدیدترین تکنولوژی تا دهه ۱۹۹۰ بود. (Beit-Hallahmi, ۱۹۸۸: ۱۲).

از میزان دقیق و وسعت خرید تسلیحات در زمان شاه اطلاع دقیقی در دست نیست. بویژه همکاری‌های نظامی میان ایران و اسرائیل، به دلیل آنکه دشمنی مسلمانان و اعراب را با ایران بر‌می‌انگیخت و دارای تبعات منفی داخلی بود، چندان آشکار نبوده است. بسیاری از ابعاد این همکاری‌ها، محرمانه و امنیتی بوده و باید سری باقی می‌ماند. اسرائیل شاهاک۱۱ یهودی مخالف رژیم صهیونیستی می‌نویسد:

اشتباه است فکر کنیم پیوندهای میان ایران و اسرائیل به همکاری در نسل‌کشی محدود می‌شود. همکاری‌های اقتصادی نیز همزمان با همکاری برای گسترش شیوه‌های شکنجه و زجر انسانها، میان این دو کشور گسترش یافته است. نمونه‌ای از وسعت این همکاری‌ها زمانی آشکار شد که پس از انقلاب ایران، ۲۰۰۰ نفر در صنایع نظامی سولتام۱۲ بیکار شدند. سیستم‌های پیشرفته توپ و خمپاره انداز، همراه با لوازم جانبی و کمکی، و سلاح‌های گوناگون استفاده در شب همچون مواد عملیات تخریبی شبانه، ابزارهای دید در شب، نارنجک و بمب‌های شیمیایی از جمله تولیدات سولتام بودند (Shahak, ۱۹۸۲: ۳۶).

ب) همکاری‌های اطلاعاتی ایران و اسرائیل در سطح منطقه‌ای

در دوره محمد‌رضا شاه، ایران با بسیاری از کشورهای خاورمیانه، همکاری دو جانبه امنیتی برقرار کرد و در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی در دو سازمان امنیتی منطقه‌ای (پیمان بغداد و سنتو) شرکت کرد. اعضای سنتو هم پیمانان امریکا بودند و در برابر سازمان نظامی ـ امنیتی ورشو که کشورهای بلوک شرق عضو آن بودند تشکیل شد. گرچه امریکا مستقیماً در روابط امنیتی ـ نظامی درگیر نبود ولی شاه را تشویق می‌کرد وارد این پیمان‌ها شود. ولی شاید بتوان گفت ایجاد روابط متنوع امنیتی غیر‌رسمی، بیش از سنتو در امنیت رژیم شاه موثر بوده است. (گازیوروسکی، ۱۳۷۱: ۲۶۸).

مهمترین این روابط، پس از روابط امنیتی با امریکا، روابط امنیتی ایران و اسرائیل بود. این همکاری‌ها اساسا از آن رو به وجود آمد که ایران و اسرائیل، از شوروی، عراق، مصر و سوریه به عنوان دشمنان مشترک واهمه داشتند و به همین بهانه، همکاری اطلاعاتی ـ امنیتی علیه اتحاد شوروی و کشورهای عربی را آغاز کردند (گازیوروسکی، ۱۳۷۱: ۲۶۸). برخی از منابع از برنامه‌ریزی هماهنگ سیا و M.I.۶ برای سوق دادن ساواک به سوی اسرائیل ـ در راستای طرح‌های خاورمیانه‌ای امریکا ـ خبر می‌دهند (حسینی سمنانی، ۱۳۷۷: ۱۰۹).

س م حسینی

منابع

۱. آل احمد، جلال. (۱۳۷۴). سفر به ولایت عزرائیل. با مقدمه و نظارت شمس آل احمد. تهران، انتشارات مجید.

۲. اسناد لانه جاسوسی امریکا. (۱۳۷۹). جلد ۹، شماره ۳۱ «کردستان۱». دانشجویان مسلمان پیرو خط امام. تهران، انتشارات جهان کتاب.

۳. اسناد لانه جاسوسی امریکا. (۱۳۷۹). جلد ۱۰، شماره ۳۳ «غید متعهدها». دانشجویان مسلمان پیرو خط امام. تهران، انتشارات جهان کتاب.

۴. اسناد لانه جاسوسی امریکا. (۱۳۷۹). جلد ۵، شماره ۱۹«امریکا حاکی اشغالگران قدس». دانشجویان مسلمان پیرو خط امام. تهران، انتشارات جهان کتاب.

۵. جدید بناب. علی. (۱۳۸۵). عملکرد صهیونیسم نسبت به جهان اسلام. تهران، مرکز انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

۶. حاجی یوسفی. امیرمحمد. (۱۳۸۲). ایران و رژیم صهیونیستی از همکاری تا منازعه. تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق.

۷. حسینی سمنانی. سید حمید. (۱۳۷۷). بررسی روابط بین ایران و اسرائیل در دوران سلطنت محمد رضا پهلوی. استاد راهنما: دکتر مقتدر. استاد مشاور: دکتر رحمانی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.

۸. ربابه، غازی اسماعیل. (۱۳۶۸). استراتژی اسرائیل (۱۹۶۷-۱۹۴۸). ترجمه محمد رضا فاطمی. تهران، نشر سفیر.

۹. سروش نژاد، احمد. (۱۳۸۵). صهیونیسم: نوزایی، استقرار، فروپاشی. تهران، نشر نی.

۱۰. فردوست. حسین. (۱۳۶۹). ظهور و سقوط سلطنت پهلوی؛ خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست. تهران، موسسه مطالعات و پژوهش هاس سیاسی، انتشارات اطلاعات، جلد اول.

۱۱. فلاح نژاد، علی. (۱۳۸۱). مناسبات ایران و اسرائیل در دوره پهلوی دوم. تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

۱۲. گازیوروسکی، مارک ج. (۱۳۷۱). سیاست خارجی امریکا و شاه؛ ایجاد یک حکومت سلطه پذیر در ایران. ترجمه جمشید زنگنه. تهران، موسسه خدمات فرهنگی رسا.

۱۳. علم. امیر اسد الله. (۱۳۷۱)-الف. گفتگوهای من با شاه (خاطرات محرمانه امیر اسدالله علم). ترجمه گروه مترجمان انتشارات طرح نو. تهران، طرح نو، چاپ سوم.

۱۴. علم. امیر اسد الله. (۱۳۷۱)-ب. یادداشتهای علم، متن کامل دست نوشته امیر اسد الله علم. ویرایش و مقدمه: علینقی عالیخانی. تهران، کتابسرا.

۱۵. مومنی. میرقاسم. (۱۳۸۴). صهیونیسم و پسا صهیونیسم در اسرائیل. کتاب خاور میانه (۳) (ویژه بررسی مسائل داخلی رژیم صهیونیستی). تهران، موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات ابرار معاصر تهران.

۱۶. Abadi, Jakob. (۲۰۰۴). Israel’s Quest for recognition and Acceptance in Asia: Garrison State Diplomacy. London, FRANK CASS PUBLISHERS.

۱۷. Beit-Hallahmi, Benjamin. (۱۹۸۸). The Israeli Connection: Whom Israel Arms and Why? London, I.B.TAURIS & Co Ltd.

۱۸. Draper. Theodore. (۱۹۶۸). Israel and World Politics, Roots of the Third Arab-Israeli War. New York, The Viking Press.

۱۹. Huntington, Samuel p. (March ۱۹۷۳; ۴۰۶). After Containment: The Functions of the Military Establishment. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science. pp ۱-۱۶.

۲۰. Reppa. Robert B. (۱۹۷۴). Israel and Iran; Bilateral relationship and Effect on the Indian Ocean Basin. USA, PRAEGER PUBLISHERS.

۲۱. Segeve, Samuel. (۱۹۸۸). The Iranian Triangle: The Untold Story of Srael’s Role in the Iranian Iran-Contra Affaires. New York, The Free Press.

۲۲. Shahak, Israel. (۱۹۸۲). Israel’s Global Role: Weapons for Repression. AAUG. Belmont, Masahuset.

پی‌نوشتها:

۱- David Ben Gurion

۲- Military Attaché

۳ - Colonel Yaakov Nimrodi

۴ ـCENTO ،پیمان امنیتی امریکایی که در برابر پیمان امننیتی سیتو با محوریت شوروی ایجاد شده بود.

۵- Uzi

۶- Chief-of-Staff

۷- Zvi Tzur

۸- Lavi Project