سینوزیت درمان دارد

پرسشی از دکتر ابراهیم رزم پا متخصص بیماری های گوش, حلق و بینی

با صدای تو دماغی‌اش می‌گوید: «از بچگی سینوزیت دارم... سرما که به سر و صورتم بخورد، آب از بینی و گلویم راه می‌افتد و سردرد امانم نمی‌دهد...» این جملات را حتما شنیده‌اید...

خیلی‌ها در زمستان شال به پیشانی می‌بندند، کلاه بر سر می‌گذارند و تصور می‌کنند گریزی از سینوزیت مزمن نیست. دکتر ابراهیم رزم‌پا، استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، بعضی از این باورها را درست می‌داند اما معتقد است سینوزیت هم مانند بسیاری از بیماری‌های دیگر، حتی در نوع مزمن خود، قابل درمان است.

▪ آقای دکتر! سینوس‌ها در بدن ما چه وظیفه‌ای دارند؟

ـ سینوس‌ها حفره‌های داخل استخوانی هستند و در استخوان‌های صورت قرار دارند. این حفره‌ها توسط مجرایی به بینی متصل هستند. سطح داخل سینوس‌ها با مژک‌هایی پوشیده شده که حرکت نوسانی به سمت حلق دارند. سینوس‌ها روزانه حدود یک لیتر ترشح دارند. مژک‌ها این ترشحات را همراه میکروب‌ها، گرد و غبار و مواد حساسیت‌زا به عقب می‌رانند. با هر بار بلع مقداری از بزاق دهان همراه با ترشحات سینوس‌ها بلعیده می‌شود. این ترشحات در لطیف نگه‌داشتن مخاط پوشاننده سینوس‌ها و بینی موثر است و در تمیز کردن هوایی که از بینی به ریه می‌رسد، نقش مهمی ‌دارد.

▪ این حفره‌ها چه فایده‌ای برای بدن دارند؟

ـ این حفره‌ها وزن سر را کم می‌کنند. اگر قرار بود استخوان‌های سر و صورت همه تو پر باشند سر بسیار سنگین می‌شد. از طرفی سینوس‌ها به عنوان ضربه‌گیر مغز عمل می‌کنند و قدرت دفاعی استخوان‌ها را بیشتر می‌کنند. اگر ضربه شدیدی به صورت وارد شود به دلیل وجود سینوس‌ها استخوان‌های صورت می‌شکند. درنتیجه نیروی واردشده کمتر به جمجمه و مغز منتقل می‌شود. این حفرات به بینی و مجاری تنفسی راه دارند و در زیبا شدن صدا موثر هستند. اگر سینوس‌ها عفونت کنند و پر شوند صدا حالت تودماغی پیدا می‌کند.

▪ بیماری سینوزیت یا همان عفونت سینوس‌ها چه علایمی‌ دارد؟

ـ معمولا بیمار از سردرد و احساس سنگینی سر شکایت دارد. سردرد با حرکت سر تشدید می‌شود؛ مخصوصا حرکت دادن سریع و ناگهانی سر به سمت جلو. قرار دادن سر بین زانوها و خم شدن به جلو سردرد را تشدید می‌کند. این درد در عرض چند روز شدیدتر می‌شود و ممکن است پشت چشم‌ها، دندان‌های آسیای بالا یا گوش تیر بکشد. معمولا کودکان دچار سرفه و بوی بد دهان می‌شوند. تب، علامت شایعی نیست و تنها در نیمی ‌از بیماران وجود دارد. ترشح زرد یا سبز و چرکی از بینی و وجود احساس خلط در پشت حلق هم از علایم شایع هستند. این ترشحات ممکن است باعث تحریک حلق و احساس حالت تهوع و استفراغ شوند. معمولا تنفس از راه بینی مشکل و صدای بیمار تودماغی می‌شود.

▪ این علایم، مشابه سرماخوردگی هستند. آیا ارتباطی بین سرماخوردگی و سینوزیت وجود دارد؟

ـ اگر علایم سرماخوردگی بیشتر از یک هفته باقی بماند، ممکن است به سینوزیت تبدیل شده باشد. سینوزیت معمولا به دنبال سرماخوردگی و آنفلوآنزا بروز می‌کند. عفونت اولیه، مخاط سینوس‌ها را ملتهب می‌‌کند. بدن هم در پاسخ ترشحات سینوس را افزایش می‌دهد. افزایش این ترشحات باعث می‌شود که دهانه سینوس‌ها تنگ شود. درنتیجه ترشحات و میکروب‌ها درون حفره سینوس تجمع می‌کند. به این ترتیب، سینوس به کانونی برای رشد و تکثیر میکروب‌ها تبدیل می‌شود. گاهی عفونت قارچی هم به این عفونت‌ها اضافه می‌شود.

▪ این علایم با سینوزیت مزمن چه تفاوتی دارند؟

ـ اگر این علایم بیشتر از ۴ هفته ادامه پیدا کنند، سینوزیت مزمن را به وجود می‌آورند. سینوزیت مزمن ممکن است تا سال‌ها بیمار را گرفتار کند. معمولا عوامل آلرژی‌زا، آسم و عفونت‌های باکتریایی باعث ایجاد سینوزیت مزمن می‌شوند. همچنین پولیپ بینی و اختلال ساختمانی بینی هم می‌توانند زمینه‌ساز سینوزیت مزمن باشند. حدود ۲۰ درصد از بیماران مبتلا به سینوزیت مزمن، به پولیپ بینی مبتلا هستند.

▪ چگونه می‌توان از این بیماری پیشگیری کرد؟

ـ عوامل متعددی در پیشگیری از سینوزیت موثر هستند. رعایت بهداشت شخصی و شستن دست‌ها از مهم‌ترین عوامل هستند. باید از مواد آلرژی‌زا دوری کرد و آلرژی را تحت کنترل درآورد. سرماخوردگی را باید فورا درمان کرد. طولانی شدن سرماخوردگی، سینوس‌ها را در معرض عفونت قرار می‌دهد. دوری از دود سیگار و هوای آلوده بسیار کمک‌کننده است.

▪ سیگار چه تاثیری بر سینوس‌ها دارد؟

ـ آلودگی هوا و استعمال سیگار می‌توانند حرکات مژک‌ها را مختل کنند. اختلال حرکت مژک‌ها باعث تجمع ترشحات سینوس و رشد میکروب‌ها در این محیط می‌شود.

▪ چه راه‌های دیگری برای پیشگیری از سینوزیت وجود دارد؟

ـ یک راه، این است که در خانه از دستگاه بخور و رطوبت‌ساز استفاده کنید. این کار باعث می‌شود ترشحات سینوس‌ها روان شوند و میکروب‌ها در سینوس تجمع نکنند. مایعات خیلی سرد ننوشید. به طور منظم ورزش کنید و فعالیت بدنی داشته باشید. از تماس با افرادی که مبتلا به سرماخوردگی یا عفونت ویروسی مجاری تنفسی فوقانی هستند، اجتناب کنید. در هوای خیلی گرم یا خیلی سرد نمانید. در منزل از دستگاه‌های تصفیه هوا استفاده کنید. مشروبات الکلی ننوشید زیرا باعث تورم مخاط بینی و سینوس‌ها می‌شوند. هنگام شنا شیرجه نروید. از سفرهای هوایی پرهیز یا حداقل پیش از سفرهای هوایی از قطره ضداحتقان بینی استفاده کنید. رطوبت منزل خود را کنترل کنید. هوای خیلی خشک یا خیلی مرطوب، سینوزیت را تشدید می‌کند. عطر و ادکلن نیز می‌توانند باعث تورم مخاط بینی شوند بنابراین باید از آنها اجتناب کنید. حداقل روزی ۷ لیوان آب بنوشید. هنگام خروج از منزل در فصول سرد سال، به وسیله شال و کلاه سینوس‌های خود را گرم نگه دارید. به منظور برخورداری از سیستم ایمنی قوی باید تغذیه مناسبی داشته باشید.

امیرحسین رحمانی