عبور از مشکلات با افکار ساده و زیبای کودکانه

کودکان به راحتی غم ها و آزردگی ها را از یاد می برند و پس از دست نیافتن به یک هدف, هدفی دیگر را جایگزین آن می کنند تا از این طریق اندوه را به خود راه ندهند

کودکان به راحتی غم‌ها و آزردگی‌ها را از یاد می‌برند و پس از دست نیافتن به یک هدف، هدفی دیگر را جایگزین آن می‌کنند تا از این طریق اندوه را به خود راه ندهند. آنها خیلی راحت آشتی می‌کنند و بدی‌های اطرافیان را از خاطر می‌برند. به سادگی شاد شده و لبخند می‌زنند. بزرگسالان با بازگشت و نگاه به دوران کودکی و زنده نگه‌داشتن کودک درون خود می‌توانند در بزرگسالی نیز خوش‌قلبی‌های کودکانه داشته باشند. فعالیت‌های هنری یکی از روش‌های زنده نگه‌داشتن کودک درون و بازگشت به روزهای خوش کودکی است. نوستالژی کودکی در ضمیر ناخودآگاه همه افراد وجود دارد و افراد با تداعی روزهای خوش گذشته و بازگشت به آن حال و هوا، به دنبال آرامش و امنیت از دست رفته‌شان می‌گردند.

کودکان به دلیل این‌که لوح وجودی‌شان سفید بوده و هنوز به سیاهی‌های دنیا آلوده نشده است، نگرشی مثبت نسبت به رویدادهای زندگی دارند و با پیشداوری‌های منفی دست به تفسیرهای بدبینانه نمی‌زنند. کودکان معمولاً از کنار مسائل آزاردهنده و منفی می‌گذرند و افق‌های جدیدی را برای دیدن پیدا می‌کنند. آنها که مشکلات و ناملایمات زندگی هنوز ضمیر پاکشان را مکدر نکرده است، تفسیری مثبت نسبت به دنیا دارند. دکتر زینب خانجانی روانشناس در این‌باره می‌گوید: کودکان معمولاً در برخورد با مسائل، سخت نمی‌گیرند. اندوه‌ها و شکست‌های سطحی در بازی با همسالان و ناکامی‌های روزمره را فراموش می کنند، کینه به دل نگرفته و با دیدی مثبت به اتفاقات زندگی می‌نگرند. منفی‌نگری که در بزرگسالان مشهود است در اثر یادگیری و شکست‌های طول زندگی حاصل شده است که منجر به رنج در آنها می‌شود. دید کودکان نسبت به جهان مثبت و امیدوارانه بوده و همیشه جایگزینی برای هدف‌های دست نیافته خود پیدا می‌کنند.» براساس دیدگاه پردازش اطلاعات و سیستم پردازش کننده اطلاعات، لیست داده‌ها را دریافت کرده و سپس حافظه باتوجه به اطلاعات قبلی موجود در حافظه بلندمدت شروع به کاربرد داده‌های قبلی می‌کند.

اطلاعات قبلی موجود در حافظه بلندمدت شامل تجربیات و حوادث تلخ و شیرین زندگی فرد از ابتدا تاکنون است. در کودکان به دلیل تجارب منفی پائین زندگی، تفسیر بدبینانه اتفاق نمی‌افتد. افراد افسرده به دلیل سوءگیری حافظه آنها، جنبه منفی رویدادها برجسته‌تر شده که این خود باعث افزایش غم و اندوه می‌شود.

برای کودکان برخلاف بزرگسالان اهداف کوتاه‌مدت جذاب است و هر هدفی در صورت محقق نشدن جای خود را به هدف کوتاه‌مدت دیگری می‌دهد.

دکتر حسن بافنده قرامالکی، روانشناس و استاد دانشگاه در این‌باره معتقد است: «انسان‌ها در قضاوت مقابل اعمال اطرافیان به تجارب قبلی خود بازمی‌گردند و باتوجه به آن واکنش نشان می‌دهند. کودکان به دلیل نداشتن تجربه، با روحیه باز رویدادها را دریافت می‌کنند.»

● تفاوت نگرش کودکان و بزرگسالان

انسان‌ها با گذار از کودکی به بزرگسالی با انبوهی از تجارب و رویدادهای مثبت و منفی روبه‌رو می‌شوند که در حافظه بلندمدتشان جای گرفته و منشأ شکل‌گیری دیدگاه آنها نسبت به جهان و اطرافیان می‌شود. هر چقدر تجارب منفی بارزتر و اثری که بر روی روان فرد می‌گذارد مشهودتر باشد، تفسیرهای بدبینانه او در برخورد با رویدادها بیشتر شده و این تفسیرهای بد خود باعث افزایش اندوه درونی فرد می‌شود.

کودکان به دلیل وابستگی بیشتر به بزرگسالان در مقابل رویدادها با سرعت از شبکه‌های حمایتی خود به صورت رفتاری و کلامی طلب کمک می‌کنند. کودکان همچنین برای حل مشکلاتشان ابزاری به نام بازی کردن دارند.

کودکانی که در محیطی پرتشنج بوده و شاهد دعواهای والدین هستند در بازی‌های کودکانه خود نقش پدر و مادرهای مهربان و شاد را بازی می‌کنند.

آنها در بازی‌های رمزی خود برای مشکلاتشان راه‌حل‌های کودکانه پیدا کرده و از این طریق تسکین پیدا می‌کنند. در بازی‌های آنها جهان کوچک است و کودک بر آن مسلط است.

دکتر خانجانی در این‌باره می‌گوید: بزرگسالان مانند کودکان این ابزار را در اختیار ندارند. آنها یاد گرفته‌اند هیجانات را برون‌ریزی نکرده و مشکلات را در درون خود نگه‌دارند.

آنها آموخته‌اند که انسان رشد یافته کسی است که در مقابل مشکلات از دیگران کمک نمی‌گیرد. در جریان روان‌درمانی از افراد خواسته می‌شود که مشکلاتشان را بگویند تا از این طریق تخلیه هیجانی شوند. اگر فردی آزرده بوده و قادر به گفتن احساسات خود نیست می‌بایست نظرات خود را روی کاغذ نوشته و یا با فرد دیگری در میان بگذارد.

کودکان وقتی از موضوع یا فردی آزرده می‌شوند بدون خجالت و با صدای بلند آن را بیان می‌کنند. معمولاً افراد به حدی خود را در قالب کلیشه‌ها زندانی کرده‌اند که حتی در تنهایی خودشان نیز احساس راحتی نکرده و قادر به بیان مشکلات نیستند. در جریان روان‌درمانی فرد با خود حقیقی روبه‌رو شده و برای حل مشکلات دست به تخلیه هیجانی می‌زند. وقتی کودک به دنیا می‌آید لوح سفید است. به مرور زمان و با روابط بین فردی، در برخورد با محیط‌های اطراف و اکوسیستم است که کودک یاد می‌گیرد در مقابل کنش‌های محیطی چه واکنشی نشان بدهد. این محیط و تعاملات اجتماعی است که لکه‌های تیره رنگ بر لوح نشسته و باعث جایگزینی واکنش براساس منطق و سود و زیان در او می‌شود.

دکتر شهرام واحدی، روانشناس تربیتی در این‌باره اضافه می‌کند: «انسان‌ها در کودکی و بزرگسالی عمدتاً دارای ۳ نوع ارتباطند. ارتباط با خود، دیگران و خالق.

اگر فرد در فرآیند رشد و در طول زندگی خود تجارب منفی کمتری داشته باشد، خودش را دوست دارد و این باعث بهبود ارتباطاتش با دیگران می‌شود.

او در تعاملات اجتماعی، فردی است که به دیگران احترام می‌گذارد و مورد احترام گروه است. دارای رابطه‌ نزدیکی با خداوند است.»

● عوامل مؤثر

دیدگاه‌هایی که در حال حاضر درخصوص عوامل مؤثر در تشکیل دیدگاه، نگرش و جهان بینی افراد وجود دارد، مبتنی بر مدل

وراثتی – محیطی است. به این منظور در شکل‌گیری افراد هم عوامل ژنتیکی مؤثر است و هم عوامل تربیتی. تحقیقات نشان داده است خمیرمایه اولیه شخصیت که همان خلق و خوی و مزاج فرد است، منشأیی موروثی دارد.

دکتر بافنده قرامالکی در این باره می‌گوید: «بسیاری از اضطراب‌ها و مشکلات ریشه در زندگی مدرن و صنعتی دارند. با بزرگ تر شدن دغدغه‌ها و مشکلات نیازها هم افزایش پیدا می‌کنند. هرچه بر سن کودک اضافه می‌شود، تعداد افرادی که با او ارتباط برقرار می‌کنند بیشتر می‌شوند. با گذار از کودکی به بزرگسالی تصمیم‌ها پیچیده‌تر شده و مشکلات افراد نیز بیشتر می‌شود در نتیجه در این دنیای پیچیده، کینه‌ها نیز افزایش پیدا می‌کنند.»

● آموختن

اعمال ما تحت تأثیر افکار ماست. برخورد با رویدادهای اطراف و تغییرشان بستگی به نگرش ما به جهان دارد. دید مثبت کودکان نسبت به دنیا باعث می شود که به راحتی از کنار مسائل بگذرند و شادی را جایگزین غم کنند.

افراد از طریق آموختن مهارت‌های زندگی از قبیل بخشش، خودآگاهی و شناخت خود، محیط، نیازها، کنترل خشم، توانایی حل مسئله و تصمیم‌گیری می‌توانند مانند کودکان مهربان و شاد باشند و از مسائل سطحی بگذرند.

افراد بخشنده کسانی هستند که از کنار استرس‌های شدید محیطی به راحتی می‌گذرند. آنها انسان را موجودی جایزالخطا دانسته و در مقابل خطای دیگران موضع‌گیری نکرده و آن را به حساب ناآگاهی فرد و مشکلات عاطفی و اجتماعی‌اش می‌دانند.

دکتر خانجانی در این باره می‌افزاید: «کودکان دارای انعطاف‌پذیری فکری هستند، تابع تغییرات‌اند و این به دلیل روند تحول شناخت آنهاست. افراد از زمان تولد تا سنین جوانی و حتی پس از آن نیز دائماً در حال دگرگونی فکری و شناختی هستند و ذهنشان منعطف است. هرچه سن بیشتر شود انعطاف کمتر شده و کلیشه‌های فکری ثابت می‌شوند.»

وی در ادامه می‌گوید: «وقتی فرد به تنهایی نتوانست بر منفی‌گرایی خود فائق آید، باید از یک متخصص کمک بگیرد. متخصص افکار منفی را شناسایی و زیان‌آور بودن آنها را گوشزد می‌کند. افکاری چون مورد تأیید همگان بودن و بهترین بودن، بستر آسیب‌های روانی زیادی را فراهم می‌کند. هیچکس به دلیل ضعف‌های انسانی نمی‌تواند در همه زمینه‌ها بهترین باشد.»

انسان‌های بزرگ‌منش افرادی نوع دوست هستند که سایرین را همانطور که هستند می‌خواهند. آنها مانند کودکان از اطرافیان کینه به دل نمی‌گیرند، چون معتقدند انسان جایز الخطاست و با بخشش، سلامت روان‌خود را تأمین کرده و روابط بین فردی شان را تسهیل می‌بخشند. افرادی که اشتباهات دیگران را نمی‌بخشند، کسانی هستند که اطرافیان را بدون خطا و مطلق می‌خواهند و این باعث عذاب دائمی‌شان می‌شود.

والدین باید از طریق یادگیری مشاهده‌ای و تشویق، گذشت و بخشندگی را به کودکان آموزش دهند.

دکتر بافنده قرامالکی در این باره می‌گوید: «فرد در مقابل مشکلات باید برخورد آرامی داشته باشد، ابتدا محیط را عوض کرده تا ذهنیتش محقق شود. در صورتی که امکان این اتفاق وجود نداشته باشد باید دست بر اصلاح باورها زده و شرایط محیطی را پذیرفته و سعی در هماهنگی من واقعی با من آرمانی داشته باشد. این امر باعث ایجاد آرامش و از بین بردن کینه و قضاوت‌های عجولانه و منفی شده و شادی و فراغت بال کودکی را برای فرد به ارمغان می‌آورد.»

وی همچنین تصریح می‌کند: «نگرش مثبت به خود و دیگران باعث ایجاد مهربانی، عطوفت و همدلی شده و فرد می‌تواند حالات لطیف کودکانه را در خود مقطعی کند. باورهای منفی و غلط که در طی سالها شکل گرفته است مانند ابری مانع از جلوه‌گری خورشید است. اگر بتوانیم این ابرها را از طریق اصلاح باورهای غلط کنار زده و عقاید مثبت را جایگزین آن کنیم می‌توانیم به کودکی بازگردیم. تصویرسازی ذهنی مثبت اثرگذارتر از اراده است و اگر فردی اراده بر تغییر داشته باشد ولی تصور او از خود، جامعه و دیگران منفی باشد واکنش تهاجمی داشته و در لاک دفاعی خود فرو می‌رود.»

حفظ اعتقادات مذهبی و ایمان به خدا یکی از مهم‌ترین روش‌های روان‌درمانی است.

دکتر شهرام واحدی در این زمینه می‌گوید: «ساختارهای فرهنگی و اجتماعی نیز در ایجاد مثبت‌نگری مؤثر است. خانواده و مدرسه قادر به ایجاد بزرگ منشی و آرامش افراد است.

رسانه‌ها با انتشار اخبار و حوادث منفی که باعث انزجار عمومی شده، تأثیرات منفی بسیار زیادی بر پیکره اجتماع برجا می‌گذارند.»

● تأثیر خوش‌قلبی‌های کودکانه

ارزش‌های اخلاقی چون لبخند، عطوفت، همدردی، یاری‌رسانی، جوانمردی و... در تمام جوامع در طول ادوار مختلف تاریخی پسندیده مورد قبول افراد بوده است. افرادی که خوش‌قلبی و خوشرویی کودکانه را در رفتار خود دارند در تعاملات اجتماعی مورد پذیرش قرار گرفته و موفق‌تر از سایرین هستند و مشکلات کمتری دارند. انسان‌های خوش‌قلب باید و نباید ندارند و انسان‌ها در هر صورتی برایشان دوست‌داشتنی هستند. دکتر زینب خانجانی در این باره می‌گوید: «انسان‌های باگذشت و مهربان که گشاده‌رویی کودکانه را با خود به همراه دارند، در زندگی زناشویی خود نیز موفق‌تر بوده و معمولاً روی نقاط ضعف کمتر تمرکز می‌کنند. آنها انسان‌های محبوبی هستند که استرس کمتری نسبت به سایرین دارند. افراد بی‌گذشت مانند افرادی که دارای تیپ شخصیتی C بوده و افرادی کینه‌توز و بدبین هستند، ترشح هورمون استرس در آنها باعث مستعدشدنشان در ابتلا به سرطان و اکثر بیماری‌های روانشناسی خواهد شد.» همه روانشناسان معتقدند که همه ما در درون خود یک کودک داریم که باید گهگاه او را آزاد بگذاریم تا نگاهی مثبت نسبت به جهان و انسان‌ها پیدا کنیم.